بررسی مبانی هم‌گرایی اقتصادی جهان اسلام در قرآن و حدیث

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه علوم اسلامی رضوی

2 مربی گروه معارف اسلامی دانشگاه علوم پزشکی مشهد

چکیده

امروزه اقتصاد فراتر از معیشت و دادوستد مطرح است. نقش آن در اقتدار آفرینی برای اقوام و ملتها، روشن و آشکار است. اقتصاد جهانی برخلاف آوازه زیبایش، به دنبال تسهیل متعادل مبادلات بین‌المللی برای همه کشورها نیست، بلکه هدف آن ایجاد محدودیت و بهره‌کشی از ملتهای ضعیف‌تر است. در این میان، هدف از تشکیل اتحادیه‌های اقتصادی، برای کشورهای سلطه‌گر در راستای سلطه بیشتر و برای سایر کشورها، دفاع از حقوق و منافع تجارت، تولید و سرمایه ملی است. موضوع این پژوهش بررسی مبانی هم‌گرایی اقتصادی جهان اسلام است، از این رو، آیاتی از قرآن که بر لزوم وحدت و هم‌گرایی، آمادگی همه جانبه در مقابل دشمن و حفظ عزت مؤمنان دلالت دارند و آیه نفی سبیل و روایاتی از قبیل: حمایت پیامبر(ص) از تشکیل بازار در مدینه، ممنوعیت صرافی برای اهل ذمه در برهه‌ای از زمان، منع استفاده از کالای اساسی خارجی و لزوم خودکفایی مسلمانان، مورد بررسی قرار می‌گیرند و این نتیجه حاصل می‌شود که ضرورت تشکیل «اتحادیه اقتصادی جهان اسلام» با توجه به نیازهای جامعه، غیرقابل انکار است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Examining the essential of economic integration of Islam’s world in Qur’an and Hadith

نویسندگان [English]

  • Mohammad Imami 1
  • Mohammad Shams Alddin Dayani Tilaki 2
1 A member of Academic board
2
چکیده [English]

Today, economy is beyond living and trading issues. Its role in playing authority for nations and ethics is clear and obvious. World’s economy against its beautiful reputation, is not trying to facilitate international trading for all countries, but its aim is to constraining and exploiting weak nations. In this case the purpose of firming economic formations for domineering countries is for their more domination, and for other countries is for defensing from their rights, trading interests, production and national capital. The subject of this research is to examining essential integration of economy of Islam’s world, so the article illustrates verses from Qur’an that emphasize on unity and integration, being ready for  defensing from enemy and protecting honor of Mo’menin, the Verse of Nafey’ Sabil, and also explaining Hadiths such as: Prophet Mohammad’s (PUH) support from forming Bazar in Medina, prohibition of currency exchange for Ahle Zeme in a period of time, denying using foreign basic commodity and the necessity of Muslim’s self-sufficiency. Furthermore this conclusion comes up that the necessity of forming “economic union of Islam’s world” is undeniable according to needs of society.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur’an
  • Hadith
  • Islam’s world
  • Independence
  • economic integration
قرآن کریم.
آرام، غلامحسین، فرهنگ گمرک و تجارت، تهران، مرکز فرهنگی نشر قبله، 1378ش.
آلوسی، سید محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
ابن­ بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1404ق.
ابن­ حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری شرح صحیح البخاری، بیروت، دارالمعرفة، 1379ق.
ابن­ شبه، عمر بن شبه، تاریخ المدینه، قم، دارالفکر، 1410ق.
ابن­ کثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالمعرفة، 1412ق.
اسدزاده، احمد، نگاهی به تاریخچه فعالیتهای سازمان همکاری­ های اسلامی، تهران، وزارت نفت، 1391ش.
امامی، محمد، «نفی سلطه اقتصادی بیگانه در آموزه­ های قرآنی»، مجموعه مقالات قرآن و اقتصاد، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، 1385ش.
همو، بررسی مبانی فقهی و حقوقی بازار مسلمانان، پایان نامه دکتری، مشهد، دانشگاه فردوسی، 1385ش.
برقی، احمد بن محمد، المحاسن، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1371ق.
بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، قاهره، مکتبة النهضة المصریة، 1956م.
بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت، دارالفکر، 1416ق.
بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، بیروت، دارالفکر، بی­ تا.
تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، قاهره، دارالمعارف، 1963م.
ثعلبی، احمد بن محمد، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1422ق.
جصاص، احمد بن علی، احکام القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
خمینی، سید روح­ الله، صحیفه نور، تهران، مرکز مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی، 1361ش.
دلاوری، رضا، فرهنگ لغات و اصطلاحات علوم سیاسی و روابط بین­ الملل، قم، دلاوری، 1387ش.
سالواتوره، دومینیک، تجارت بین­ الملل، ترجمه حمیدرضا ارباب، تهران، نشر نی، 1376ش.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی­ بکر، الدر المنثور، بیروت، دارالمعرفة، 1365ق.
شریف رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه.
شریفی، محمود و همکاران، موسوعة کلمات الامام الحسین، قم، دارالمعرفة، 1416ق.
شهسواری، حسن، نقش اتحادیه اروپا در روند اقتصادی کشورهای خلیج فارس، تهران، دانشگاه تربیت معلم، 1390ش.
طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1402ق.
طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الکبیر، قاهره، مکتبة ابن­ تیمیة، بی­ تا.
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، مؤسسة الاعلمی للمطبوعات، 1415ق.
طبری، محمد بن جریر، جامع البیان عن تأویل آی القرآن، بیروت، دارالفکر، 1415ق.
طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، مکتب الاعلام الاسلامی، 1409ق.
عیاشی، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تهران، مکتبة العلمیة الاسلامیة، 1380ق.
عینی، محمود بن احمد، عمدة القاری شرح صحیح البخاری، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی­ تا.
فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، تحقیق: حسین اعلمی، قم، مؤسسه الهادی، 1416ق.
قانون منشور کنفرانس اسلامی، در: سایت مرکز پژوهشهای مجلس شورای اسلامی.
قربانی لاهیجی، زین‌العابدین، تفسیر جامع آیات الاحکام، تهران، سایه، 1380ش.
قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1985م.
کحلانی، محمد بن اسماعیل، سبل السلام، ‌مصر، مطبعة مصطفی البابی الحلبی و اولاده، 1379ق.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تحقیق: علی­ اکبر غفاری، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1388ق.
مبلغی، احمد، «دلایل فقهی ضرورت تشکیل بازار مشترک اسلامی»، مجله کاوشی نو در فقه، شماره 39، بهار 1383ش.
همو، «مبانی فقهی وحدت از دیدگاه علامه شرف­ الدین»، مجله کاوشی نو در فقه، شماره 42، زمستان 1383ش.
متقی هندی، ع‍ل‍ی‌ ب‍ن‌ ح‍س‍ام‌ال‍دی‍ن، کنز العمال، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1401ق.
مجاهد بن جبر مکی، تفسیر مجاهد، اسلام آباد، مجمع البحوث الاسلامیة، بی­ تا.
محمد، اویس کریم، المعجم الموضوعی لنهج البلاغه، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1408ق.
مراغی، سید میرعبدالفتاح، العناوین الفقهیه، قم، مؤسسة النشر الاسلامی، 1417ق.
مصباحی، غلامرضا، «اهداف اقتصاد اسلامی»،‌ مجموعه مقالات فارسی اولین مجمع بررسیهای اقتصاد اسلامی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1369ش.
مکارم شیرازی، ناصر و دیگران، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1356ش.
موسوی بجنوردی، سید محمدحسن، القواعد الفقهیه، قم، نشر الهادی، 1419ق.
نباطی عاملی، علی بن محمد، الصراط المستقیم الی مستحقی التقدیم، تحقیق: محمدباقر بهبودی، تهران، المکتبة المرتضویة، 1384ق.
هیثمی، علی بن ابی ­بکر، مجمع الزوائد و منبع الفوائد،‌ بیروت، دارالکتب العلمیة، 1408ق.