ORIGINAL_ARTICLE
علل درگیریهای مذهبی در بغداد دوره آل بویه
منابع تاریخی از گسترش درگیریها و اختلافات مذهبی در دوره حاکمیت آلبویه در بغداد سخن گفتهاند. این در حالی است که سالها پیش از تسلّط آلبویه بر این شهر، اهل سنت و شیعیان در این شهر سکونت داشتهاند. مسئله این پژوهش این است که با قدرت یافتن آلبویه در قالب حکومتی شیعهمذهب، در سیاستهای این حاکمیت و مدیریت امور جاری بغداد چه تغییراتی رخ داد که موجب بروز اختلافات مذهبی گردید. آنچه از خلال بررسی منابع به دست میآید نشاندهنده عواملی است که مهمترین آنها عبارتاند از: 1ـ تعصبات مذهبی عوام شیعیان و اهل سنت 2ـ رفتارهای حاکمان جامعه، ضعف مدیریتی و قدرت سیاسی آنان در این دوره 3ـ انگیزههای اقتصادی 4ـ نقشآفرینی عالمان و فقیهان بغداد.
https://foroughevahdat.mazaheb.ac.ir/article_57969_bada557b98c7f7cec00d404672d8851c.pdf
2017-06-21
5
13
آل بویه
بغداد
اختلافات مذهبی
شیعیان
اهل سنت
مهدی
خزائی
mahdi1358kh@yahoo.com
1
دانشجوی دکتری تاریخ اسلام دانشگاه مذاهب اسلامی
LEAD_AUTHOR
ابناثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، دارصادر، 1385ق.
1
ابنتغری بردی، یوسف، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، قاهره، وزارة الثقافة و الارشاد القومی؛ مؤسسة المصریة العامة، بیتا.
2
ابنجوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الامم و الملوک، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1412ق.
3
ابنخلدون، عبدالرحمن بن محمد، العبر تاریخ ابنخلدون، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، مؤسسه مطالعات و تحقیقات فرهنگی، 1363ش.
4
همو، دیوان المبتدأ و الخبر، بیروت، دارالفکر، 1408ق.
5
ابنطقطقی، محمد بن علی، الفخری فی الآداب السلطانیة و الدول الاسلامیة، بیروت، دارالقلم العربی، 1418ق.
6
ابنعماد حنبلی، عبدالحی بن احمد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، دمشق؛ بیروت، دار ابنکثیر، 1406ق.
7
ابنکثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بیروت، دارالفکر، 1407ق.
8
بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد أو مدینة السلام، بیروت، دارالکتب العلمیه، بیتا.
9
ذهبی، محمد بن احمد، تاریخ الاسلام، بیروت، دارالکتاب العربی، 1413ق.
10
شریف رضی، محمد بن حسین، دیوان الشریف الرضی، شارح: یوسف شکری فرحات، بیروت، دارالکتاب العربی، 1413ق.
11
صابی، هلال بن محسن، الوزراء أو تحفة الامراء فی تاریخ الوزراء، قاهره، دارالآفاق العربیة، 1985م.
12
طقوش، محمدسهیل، دولت عباسیان، ترجمه حجتالله جودکی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1380ش.
13
طهماسبی، ساسان، «کرخ در دوره آل بویه»، فصلنامه تاریخ اسلام، شماره 13، بهار 1382ش.
14
فقیهی، علیاصغر، تاریخ آل بویه، تهران، سمت، 1390ش.
15
قزوینی، زکریا بن محمد، آثار البلاد و اخبار العباد، بیروت، دارصادر، 1380ق.
16
مسکویه رازی، ابوعلی، تجارب الامم، تهران، سروش، 1379ش.
17
مقدسی، محمد بن احمد، احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم، ترجمه علینقی منزوی، تهران، شرکت مؤلفان و مترجمان، 1361ش.
18
موسوی، سید حسن، زندگی سیاسی و فرهنگی شیعیان بغداد، قم، بوستان کتاب، 1381ش.
19
میرخواند، محمد بن خاوندشاه، تاریخ روضة الصفا فی سیرة الانبیاء و الملوک و الخلفاء، تهران، اساطیر، 1380ش.
20
ORIGINAL_ARTICLE
مناسبات علمی و فرهنگی امامیه و زیدیه
دادوستد علمی در تمامی سطوح باعث پویایی، تقویت و شکوفایی اندیشهها میشود. در طول تاریخ شیعه، دو شاخه امامیه و زیدیه مراودات علمی و فرهنگی زیادی با یکدیگر داشتهاند. اشتراکات و تعامل آنها همگرایی به دنبال داشته و آنها را نیرو بخشیده است. تاریخ این دو بسیار بههم آمیخته و بههم تنیده است؛ این حکم بهویژه درباره زیدیه سدههای نخستین آشکارتر است. وجوه اشتراک فراوان در بین این دو فرقه باعث همگرایی آنها و گسترش آموزههای تشیع شده است؛ گرچه هردو فرقه همواره جهت جذب پیروان یکدیگر کوشیدهاند. در این تحقیق با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی به تعامل علمی و فرهنگی دو فرقه با یکدیگر پرداخته میشود و نتایج این تعامل در شکوفایی علمی و فرهنگی آنها بررسی میشود.
https://foroughevahdat.mazaheb.ac.ir/article_57972_bd2ceebd8e2718452c47c6da539f0a7f.pdf
2017-06-21
14
24
زیدیه
امامیه
تعامل علمی
همگرایی
واگرایی
محمد
دهقانی
mdehqan23@gmail.com
1
دکترای شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب
LEAD_AUTHOR
آقابزرگ تهرانی، محسن بن علی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، 1403ق.
1
ابنبابویه، محمد بن علی، الخصال، ترجمه محمدباقر کمرهای، تهران، کتابچی، 1377ش.
2
همو، کمال الدین و تمام النعمه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405ق.
3
همو، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
4
ابنحجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، بیروت، مؤسسة الاعلمی، 1390ق.
5
ابنداود حلی، حسن بن علی، رجال، قم، منشورات الرضی، 1392ق.
6
ابنشهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابیطالب، نجف، مکتبة الحیدریة، 1376ق.
7
ابنندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، بیروت، دارالمعرفه، بیتا.
8
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، قم، دارالکتاب، 1385ش.
9
اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، قم، بوستان کتاب، 1390ش.
10
امین، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1403ق.
11
امینی، عبدالحسین، الغدیر، ترجمه جلالالدین فارسی، تهران، بنیاد بعثت، 1368ش.
12
انصاری قمی، حسن، «ابن الشرفیه و کتاب عیون الحکم و المواعظ»، مجله کتاب ماه دین، شماره 11، 1379ش.
13
همو، «تصحیح یک سند در آثار صدوق»، مجله کتاب ماه دین، شماره 49و50، آبان 1380ش.
14
برقی، احمد بن محمد، التحریف، تهران، دانشگاه تهران، 1383ش.
15
ثقفی، ابراهیم بن محمد، الغارات، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1371ش.
16
حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1414ق.
17
حسنی، احمد بن ابراهیم، المصابیح، عمان، مؤسسه زید بن علی، 1422ق.
18
خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفة بن خیاط، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.
19
زید، علیمحمد، معتزله یمن، بیروت، دارالعوده، 1981م.
20
شوقی ابراهیم عمرجی، احمد، الحیاة السیاسیة و الفکریة للزیدیة فی المشرق الاسلامی، قاهره، مکتبة مدبولی، 2000م.
21
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم، الملل و النحل، بیروت، دارالصعب، 1406ق.
22
شهید اول، محمد بن مکی، ذکری الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1419ق.
23
صبحی، احمد محمود، الزیدیه، بیروت، دارالنهضة العربیة، 1413ق.
24
صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد، قم، کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی، 1404ق.
25
طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1388ق.
26
طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة الرجال، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1404ق.
27
همو، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365ش.
28
غلیس، اشواق احمد مهدی، التجدید فی فکر الامامه عند الزیدیه، قاهره، مکتبة مدبولی، 1417ق.
29
فاسی، محمد بن احمد، العقد الثمین فی تاریخ البلد الامین، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1419ق.
30
فرات کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، 1410ق.
31
قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، نجف، چاپ طیب موسوی جزائری، 1387ق.
32
کراجکی، محمد بن علی، الاستنصار فی النص علی الائمة الاطهار، بیروت، دارالاضواء، 1405ق.
33
کشی، محمد بن عمر، معرفة الرجال، مشهد، دانشگاه مشهد، 1348ش.
34
کلبرگ، اتان، کتابخانه ابن طاووس و احوال و آثار او، ترجمه سید علی قرائی و رسول جعفریان، قم، کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی، 1371ش.
35
کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ترجمه و شرح جواد مصطفوی، تهران، کتابفروشی علمیه اسلامیه، 1369ش.
36
کوفی، محمد بن سلیمان، مناقب الامام امیرالمؤمنین علی بن ابیطالب(ع)، قم، مجمع احیاء الثقافة الاسلامیة، 1412ق.
37
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403ق.
38
مفید، محمد بن محمد، الارشاد، قم، سرور، 1388ق.
39
ناصر اطروش، حسن بن علی، البساط، صعده، مکتبة التراث الاسلامی، 1418ق.
40
نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
41
نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعه، نجف، مکتبة المرتضویة، 1355ق.
42
همدانی، عبدالجبار بن احمد، تثبیت دلائل النبوه، قاهره، دارالمصطفی، 1415ق.
43
یحیی بن حسین، تیسیر المطالب فی امالی ابیطالب، صنعا، مؤسسة الامام زید بن علی، 1422ق.
44
ORIGINAL_ARTICLE
قاعده تقدم مصلحت عام بر خاص و تطبیق آن با موضوع قاچاق کالا و ارز
قاچاق کالا که از مسائل نوپیدا است، به معنی «نقض تشریفات قانونی ورود و خروج کالا و ارز است». ازجمله قواعد پذیرفته شده نزد فقها، «قاعده تقدم مصلحت عام بر خاص» است. مجموعه احکام شرعی مبتنی بر جلب مصلحت و دفع مفسده از زندگی است؛ مصلحت به دو بخش «عام و خاص» تقسیم میشود و آنچه در اولویت شرع قرار دارد، تقدم مصلحت عام بر خاص است. تقدم جهاد بر آب دادن به حجاج و آبادنی مسجدالحرام و امور خانوادگی،[1] نهی از سپردن اموال به سفیهان،[2] به اجرا گذاشتن حکم قصاص،[3] و همچنین نهی از تلقی رکبان و احتکار، از نمونههای آشکار تقدم مصلحت عام بر خاص، در نصوص دینی، است. رعایت مصالح از حیث قوت و ضعف دارای سه مرتبه ضروریات، حاجیات و تحسینیات است. با تطبیق این قاعده بر قاچاق کالا و ارز باید گفت: هرچند قاچاق کالا منافعی برای افراد خاص در پی دارد، ولی پیامدهای شومی همچون رشد بیکاری، فقر، تضعیف تولید داخلی و اقتصاد ملی را هم در پی دارد و نمیتوان مصالح عام را قربانی مصالح خاص کرد. شاید قاچاق کالا توجیهی مبنی بر رفع حاجت و رفاه برای برخی از مردم داشته باشد، ولی این حاجت و رفاه ضروریات زندگی را تشکیل نمیدهند. از طرف دیگر میتوان با راهکارهایی چون تقسیم عادلانه ثروت، تقویت بخش تولید و اشتغال در مناطق محروم و مرزی این حاجت را پوشش داد؛ بنابراین با توجه به تقدم مصلحت عام بر خاص، قاچاق توجیهی ندارد. [1]. توبه، 19-24. [2]. نساء، 5. [3]. بقره، 79.
https://foroughevahdat.mazaheb.ac.ir/article_57973_0d669591ab1c39553932e4d2426d546d.pdf
2017-06-21
25
40
قاچاق
مصلحت عام و خاص
ضروریات
حاجیات
تحسینیات
محمد
جمالی
dm_jamali50@ut.ac.ir
1
استادیار دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
2
آمدی، علی بن محمد، الإحکام فی أصول الأحکام، بیروت، المکتب الإسلامی، بیتا.
3
ابراهیم، مصطفی، و دیگران، المعجم الوسیط، بیجا، دارالدعوة، بیتا.
4
ابندرید، محمد بن حسن، جمهرة اللغة، بیروت، دارالعلم للملایین، 1987م.
5
ابنعاشور، محمدطاهر بن محمد، التحریر و التنویر، تونس، الدار التونسیة، 1984م.
6
همو، مقاصد الشریعة الاسلامیة، دوحه، وزارة الأوقاف و الشؤون الإسلامیة، 1425ق.
7
ابنفارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، بیروت، دارالفکر، 1979م.
8
ابننجیم مصری، زینالدین بن ابراهیم، الأشباه و النظائر علی مذهب أبیحنیفة النعمان، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1419ق.
9
ابنهشام، عبدالملک، السیرة النبویة، مصر، مطبعة مصطفی البابی الحلبی و أولاده، 1375ق.
10
اتربی، محمد، التروک النبویة تأصیلاً و تطبیقاً، قطر، وزارة الأوقاف و الشؤون الإسلامیة، 1433ق.
11
احمدی، عبدالله، جرم قاچاق یا آنومی اقتصادی، تهران، میزان، 1385ش.
12
بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دارطوق النجاة، 1422ق.
13
بسام، عبدالله، توضیح الأحکام من بلوغ المرام، مکه، مکتبة الأسدی، 1423ق.
14
بوطی، محمد سعید رمضان، ضوابط المصلحة فی الشریعة الاسلامیة، دمشق، مؤسسة الرسالة، بیتا.
15
بیابانی، غلامحسین، «قاچاق کالا و اثرات آن بر اقتصاد»، مجله کارآگاه، شماره 11، تابستان 1389ش.
16
جوان، محمدتقی، قاچاق و تخلفات گمرکی، تهران، شهریور، 1351ش.
17
جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت، دارالعلم للملایین، 1407ق.
18
حبش، محمد، شرح المعتمد فی اصول الفقه، بیجا، بینا، بیتا.
19
حصکفی، محمد بن علی، الدر المختار شرح تنویر الأبصار و جامع البحار، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1423ق.
20
خادمی، نورالدین، علم المقاصد الشریعة، عربستان، مکتبة العبیکان، 1421ق.
21
دبیان، دبیان بن محمد، المعاملات المالیة أصالة و معاصرة، ریاض، مکتبة الملک فهد الوطنیة، 1432ق.
22
دسوقی، محمد بن احمد، حاشیة الدسوقی علی الشرح الکبیر، بیروت، دارالفکر، بیتا.
23
دلیرفرهنگ، مهدی، احکام قاچاق کالا و بررسی خرید و فروش کالای قاچاق، قم، قلم جوان، 1393ش.
24
دهخدا، علیاکبر، لغتنامه دهخدا، تهران، دانشگاه تهران، 1377ش.
25
رشیدرضا، محمد، تفسیر القرآن الحکیم، مصر، الهیئة المصریة العامة للکتاب، بیتا.
26
ریسونی، احمد، نظریة المقاصد عند الامام الشاطبی، بیجا، الدار العالمیة للکتاب الإسلامی، 1412ق.
27
زحیلی، محمد، القواعد الفقهیة و تطبیقاتها فی المذاهب الأربعة، دمشق، دارالفکر، 1427ق.
28
زحیلی، وهبه، الفقه الاسلامی و ادلته، دمشق، دارالفکر، بیتا.
29
زرقاء، احمد، شرح القواعد الفقهیة، دمشق، دارالقلم، 1409ق.
30
زرکشی، محمد بن عبدالله، البحر المحیط فی اصول الفقه، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1414ق.
31
همو، تشنیف المسامع بجمع الجوامع لتاج الدین السبکی، مکتبة قرطبة للبحث العلمی و إحیاء التراث، 1418ق.
32
سبکی، عبدالوهاب بن علی، الأشباه و النظائر، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1411ق.
33
سرخسی، محمد بن احمد، المبسوط، بیروت، دارالمعرفة، 1414ق.
34
سلمی، عبدالعزیز بن عبدالسلام، قواعد الأحکام فی مصالح الأنام، قاهره، مکتبة الکلیات الأزهریة، 1414ق.
35
سلمی، عیاض بن نامی، أصول الفقه الذی لایسع الفقیه جهله، ریاض، دارالتدمریة، 1426ق.
36
سیوطی، عبدالرحمن بن ابیبکر، الأشباه و النظائر فی قواعد و فروع فقه الشافعیة، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1411ق.
37
شاطبی، ابراهیم بن موسی، الموافقات فی اصول الشریعة، بیجا، دارابنعفان، 1417ق.
38
شربینی، محمد بن احمد، مغنی المحتاج الی معرفة معانی ألفاظ المنهاج، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
39
شوکانی، محمد بن علی، ارشاد الفحول إلی تحقیق الحق من علم الاصول، بیروت، دارالکتاب العربی، 1419ق.
40
همو، نیل الأوطار، مصر، دارالحدیث، 1413ق.
41
صنعانی، محمد بن اسماعیل، سبل السلام، بیجا، دارالحدیث، بیتا.
42
عبدالعاطی، محمدعلی، «الضروریات و الحاجیات و التحسینیات»، أبحاث و وقائع المؤتمر العام الثانی و العشرین، بیجا، بینا، بیتا.
43
عبدالکریم، خالد حمدی؛ و یاسر محمد طرشانی، «تعارض المصلحة العامة و الخاصة»، مجلة جامعة المدینة العالمیة المحکمة، شماره 13، 2015م.
44
غزالی، محمد بن محمد، المستصفی من علم الاصول، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1413ق.
45
غزی، محمد صدقی، موسوعة القواعد الفقهیة، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1424ق.
46
فخررازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1420ق.
47
قرافی، احمد بن ادریس، الفروق، بیجا، عالم الکتب، بیتا.
48
قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، قاهره، دارالکتب المصریة، 1384ق.
49
کاسانی، ابوبکر بن مسعود، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1406ق.
50
مبارکفوری، صفی الرحمن، الرحیق المختوم، بیروت، دارالهلال، بیتا.
51
محسنی، مرتضی؛ و مرتضی کلانتریان، مجموعه نظرهای مشورتی اداره حقوقی وزارت دادگستری در زمینه مسائل کیفری، تهران، جاودانه؛ جنگل، 1389ش.
52
مرداوی، علی بن سلیمان، الانصاف فی معرفة الراجح من الخلاف، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، بیتا.
53
مسلم بن حجاج نیشابوری، صحیح مسلم، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، بیتا.
54
منیاوی، محمود بن محمد، البدعة الشرعیة، مصر، المکتبة الشاملة، 1432ق.
55
ندوی، علی بن عبدالحی، السیرة النبویة، دمشق، دارابنکثیر، 1425ق.
56
نملة، عبدالکریم، المهذب فی علم اصول الفقه المقارن، ریاض، مکتبة الرشد، بیتا.
57
http://aftabir.com
58
http://farsi.khamenei.ir
59
http://www.leader.ir
60
ORIGINAL_ARTICLE
بررسی سلفیگری در رویکرد کلامی ابنکثیر و آلوسی با محوریت مبحث لوازم توحید
اتباع سلفیه برای حجیّتبخشی به ادعاهای خود برآنند تا علمای برجسته اسلامی اعصار مختلف را به مکتب خود منتسب کنند. در این نوشتار به بررسی تطبیقی صحت انتساب ابنکثیر و آلوسی به جریان سلفیه پرداخته شده است؛ همچنین مسئله لوازم توحید بهعنوان چالشبرانگیزترین مسئله میان سلفیه و دیگر فرق کلامی، در خلال دو اثر گرانسنگ تفسیر القرآن العظیم و روح المعانی مطمح نظر قرار گرفته است. در این میان به آرای ابنتیمیه بهعنوان پایهگذار مؤلفههای جریان سلفیه برای سنجه و سنگ محک سلفیگری دو مفسر توجه شده است. در نهایت باید گفت: ابنکثیر و آلوسی چنان اختلاف فکری عمیقی، در غالب مباحث لوازم توحید، با ابنتیمیه و قاطبه سلفیها دارند که میتوان به انتساب این دو تن به مکتب سلفیه به جد تردید کرد؛ بهعلاوه تشتت آرای اندیشمندان منتسب به جریان سلفیه، در مبحث مهمی چون توحید، معرفی این جریان بهعنوان مکتب واجد مبانی و منهج استوار و نظاممند را با اشکال روبهرو خواهد ساخت.
https://foroughevahdat.mazaheb.ac.ir/article_57974_a21c252c707124f0e220d6df57a7f07f.pdf
2017-06-21
41
55
ابنکثیر
آلوسی
سلفیه
لوازم توحید
محمد
مولوی
molavi@isr.ikiu.ac.ir
1
استادیار دانشگاه بین المللی امام خمینی(ره)
AUTHOR
حمید
ایماندار
hamidimandar@yahoo.com
2
دکترای علوم قرآن و حدیث دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
آلوسی، محمود بن عبدالله، روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
1
ابنتیمیه، احمد بن عبدالحلیم، الاستغاثه، ریاض، مکتبة الغرباء الأثریة، بیتا.
2
همو، الجواب الباهر فی زوار المقابر، ریاض، الرئاسة العامة لإدارات البحوث العلمیة و الإفتاء و الدعوة و الإرشاد، 1984م.
3
همو، الرد علی الإخنائی، قاهره، المطبعة السلفیة، بیتا.
4
همو، الفتاوی الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1408ق.
5
همو، زیارة القبور و الاستنجاد بالمقبور، طنطا، دارالصحابة للتراث، 1992م.
6
همو، قاعدة جلیله فی التوسل و الوسیله، ریاض، إدارة البحوث العلمیة، 1419ق.
7
همو، مجموع الفتاوی، بیجا، مکتبة ابنتیمیه، بیتا.
8
ابنکثیر، اسماعیل بن عمر، تفسیر القرآن العظیم، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1419ق.
9
ارنؤوط، عبدالقادر، مجموعة التوحید، دمشق، دارالبناء، 1987م.
10
براک، عبدالرحمن بن ناصر، شرح القواعد الأربع، مؤسسة شبکة نور الإسلام، 1431ق.
11
بنباز، عبدالعزیز، شرح کتاب التوحید، طنطا، دارالضیاء، 2001م.
12
ذهبی، محمدحسین، التفسیر و المفسرون، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، بیتا.
13
سقاف، علوی بن عبدالقادر، الموسوعة العقدیة، بیجا، موقع الدرر السنیة، 1433ق.
14
شاکر، احمد محمد، عمدة التفسیر عن الحافظ ابنکثیر، بیجا، دارالوفاء، 1426ق.
15
عبدالحمید، محسن، الآلوسی مفسراً، بغداد، مطبعة المعارف، 1968م.
16
قرنی، عبدالله، ضوابط التکفیر عند اهلالسنة و الجماعة، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1992م.
17
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی انگاره انحصار تعزیر در ضرب با رویکرد تطبیقی
تعزیر مجازاتی است که مشمول عنوان حد، قصاص، دیه و کفاره نباشد. به استناد ادله قرآنی، روایی و عقلی، در اینکه آیا تعزیر، تعیّن در ضرب دارد یا حاکم بین ضرب و سایر عقوبات از قبیل حبس و تبعید به عنوان مجازات تعزیری مخیر است، میان فقهای امامیه اختلاف نظر وجود دارد که در صورت اخیر، بیشتر عقوبات شرعی از مصادیق تعزیر محسوب خواهد شد. در مقاله حاضر، پس از تحلیل اقوال و بررسی مستندات قائلین به انحصار و تعمیم مجازات تعزیری، در نهایت چنین نتیجه میگیریم که ضرب با تازیانه، مصداق بارز و شایع تعزیر است؛ نه مصداق واحد و یگانه آن. همچنان که معنای تعزیر در لغت، اصطلاح فقها و روایات و مصادیق آن در آیات و اخبار گواهی بر این ادعا است. از این رو، مجازاتهای جسمانی (اعم از ضرب و جرح)، روحی ـ روانی، مجازات سالب آزادی و کیفر مالی نیز از مصادیق تعزیر به شمار میآید.
https://foroughevahdat.mazaheb.ac.ir/article_57975_df367fd4ff668abbac376ce2eace3743.pdf
2017-06-21
56
70
تعزیر
انحصار تعزیر
ضرب تعزیری
مجازاتهای جسمانی
کیفر مالی
احمد
مرتاضی
a.mortazi@tabrizu.ac.ir
1
استادیار دانشگاه تبریز
LEAD_AUTHOR
محمد
اسدی
d.m.a.fiqh@gmail.com
2
کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه قم
AUTHOR
قرآن کریم.
1
ابناثیر جزری، مبارک بن محمد، النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، قم، اسماعیلیان، بیتا.
2
ابنالجعد جوهری، علی، مسند ابنالجعد، بیروت، مؤسسة نادر، 1410ق.
3
ابنبابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
4
ابنزهره حلبی، حمزة بن علی، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1417ق.
5
ابنفارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، قم، دفترتبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1404ق.
6
ابنقدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، مصر، مکتبة القاهرة، 1388ق.
7
ابنماجه قزوینی، محمد بن یزید، سنن ابنماجه، بیروت، دارالکتب الاسلامیه، 1419ق.
8
ابنمنظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارصادر، 1414ق.
9
ابننجیم مصری، زینالدین بن ابراهیم، البحر الرائق شرح کنز الدقائق، بیروت، دارالکتاب الاسلامی. بیتا.
10
ابنهمام، محمد بن عبدالواحد، فتح القدیر، بیروت، دارالفکر، بیتا.
11
اردبیلی، محمدعلی، حقوق جزای عمومی، تهران، میزان، 1382ش.
12
انصاری، قدرتالله، و دیگران، تعزیرات از دیدگاه فقه و حقوق جزا، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1386ش.
13
بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1424ق.
14
تبریزی، جواد بن علی، أسس الحدود و التعزیرات، قم، دفتر مؤلف، 1417ق.
15
تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1385ق.
16
جزیرى، عبدالرحمن، و دیگران، الفقه على المذاهب الأربعه و مذهب أهل البیت(ع)، بیروت، دارالثقلین، 1419ق.
17
جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت، دارالعلم للملایین، 1410ق.
18
حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت(ع) لاحیاء التراث، 1429ق.
19
حسنی، محمود نجیب، التشریع الجنائی الإسلامی، مصر، بینا، 2006م.
20
حلی، حسن بن یوسف، تحریر الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیة، مشهد، مؤسسه آل البیت(ع)، بیتا.
21
همو، قواعد الاحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
22
خمینی، سید روحالله، تحریر الوسیله، قم، دارالعلم، بیتا.
23
راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، دارالقلم؛ بیروت، الدار الشامیه، 1412ق.
24
راوندی، سعید بن هبة الله، الخرائج و الجرائح، قم، مؤسسه امام مهدی(عج)، 1409ق.
25
رستمی قفسآبادی، علیرضا، حدود و تعزیرات در نظام جزایی اسلام، قم، آیین احمد(ص)، 1392ش.
26
زبیدی، محمد مرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
27
زرکشی، محمد بن عبدالله، شرح الزرکشی علی مختصر الخرقی، بیجا، دارالعبیکان، 1413ق.
28
شامبیاتی، هوشنگ، حقوق جزای عمومی، تهران، ژوبین؛ مجد، 1384ش.
29
شربینی، محمد بن احمد، مغنی المحتاج إلى معرفة معانی ألفاظ المنهاج، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
30
شهید اول، محمد بن مکی، القواعد و الفوائد، قم، کتابفروشی مفید، 1400ق.
31
شهید ثانی، زینالدین بن علی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه، 1413ق.
32
صاحب بن عباد، اسماعیل، المحیط فی اللغه، بیروت، عالم الکتاب، 1414ق.
33
صافی گلپایگانی، لطفالله، التعزیر، احکامه و حدوده، بیجا، بینا، بیتا.
34
طباطبایی بروجردی، سید حسین، جامع احادیث الشیعه، تهران، فرهنگ سبز، 1429ق.
35
طریحى، فخرالدین، مجمع البحرین، تهران، کتابفروشى مرتضوى، 1416ق.
36
طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق.
37
همو، تهذیب الأحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
38
عبدالجبار، صهیب، الجامع الصحیح للسنن و المسانید، بیجا، بینا، 2014م.
39
عبده، محمد، شرح نهج البلاغه، بیروت، دارالاندلس، 1416ق.
40
علیش، محمد بن احمد، منح الجلیل شرح مختصر خلیل، بیروت، دارالفکر، 1409ق.
41
عوده، عبدالقادر، التشریع الجنائی الإسلامی مقارناً بالقانون الوضعی، بیروت، مؤسسة الرساله، 1418ق.
42
فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله ـ الحدود، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، 1422ق.
43
فاضل مقداد (سیوری حلی)، مقداد بن عبدالله، نضد القواعد الفقهیه علی مذهب الامامیه، قم، کتابخانه آیتالله مرعشی نجفی، 1403ق.
44
فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام و الابهام عن قواعد الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1416ق.
45
فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، دارالهجره، 1410ق.
46
فقه الرضا، مشهد، مؤسسه آل البیت(ع)، 1406ق.
47
کاسانی، ابوبکر بن مسعود، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1406ق.
48
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
49
گلپایگانی، سید محمدرضا، الدر المنضود فی احکام الحدود، قم، دارالقرآن الکریم، 1372ش.
50
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، 1410ق.
51
محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعیلیان، 1408ق.
52
محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه ـ بخش جزایی، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1383ش.
53
مظهری، حسین بن محمود، المفاتیح فی شرح المصابیح، کویت، وزارة الأوقاف و الشؤون الإسلامیة، 1433ق.
54
مکارم شیرازی، ناصر، تعزیر و گستره آن، قم، مدرسه امام علی بن ابیطالب(ع)، 1383ش.
55
همو، رساله توضیح المسائل، قم، مدرسه امام علی بن ابیطالب(ع)، 1429ق.
56
منتظری، حسینعلی، کتاب الحدود، قم، دارالفکر، بیتا.
57
همو، مبانی فقهی حکومت اسلامی، قم، کیهان، 1409ق.
58
همو، نظام الحکم فی الإسلام، قم، سرایى، 1417ق.
59
موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم، فقه الحدود و التعزیرات، قم، دانشگاه مفید، 1427ق.
60
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1404ق.
61
نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1415ق.
62
نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسه آل البیت(ع) لاحیاء التراث، 1408ق.
63
نووی، یحیی بن شرف، روضة الطالبین و عمدة المفتین، بیروت، المکتب الإسلامی، 1405ق.
64
ORIGINAL_ARTICLE
واکاوی دلالت صیغه امر از منظر ادبیات عرب و اصول فقه
صیغه امر یکی از مسائل بحثبرانگیز علوم ادبی و اصول فقه است؛ این مسئله، بهویژه در باب معناشناسی، تا بدانجا اهمیت دارد که تنوع در قرائتها، باعث شده است معنای اولیه امر در استنباط احکام دایر بر دو حکم وجوب و استحباب باشد. در علوم ادبی، بلاغت بیشترین سهم را در تصریح به معنای اولیه و تبیین معنای ثانویه اسلوبها دارد. عالمان اصول فقه نیز با استفاده از دستاوردهای علم بلاغت به تبیین معانی اوامر شارع پرداختهاند؛ اما بهتبع تفاوت کارکرد این دو علم، اصولیان نگرش زیباشناختی ادیبان در بیان مباحث را به نگرش معطوف بر استنباط احکام تغییر داده و به ظرافتهای بحث افزودند. ازاینرو با توجه به اهمیت صیغه امر بهعنوان یکی از افعال سهگانه در ادبیات عرب و بهعنوان بستری برای ابلاغ احکام شارع در قالب امر، این پژوهش میکوشد با روش تحلیلی ـ تطبیقی به بررسی ابعاد آن در دو علم مورد نظر بپردازد و همچنین نگاهی تطبیقی به این موضوع در آرای اصولیان داشته باشد. اصولیان در اصلِ وضع این صیغه در زبان اختلاف نظر دارند اما آنچه به نظر صحیح میرسد این است که تبیین و تحدید دلالت صیغه، بر شیوع استعمال آن تکیه دارد. درباره نوع طلب نیز واقعیت این است که آنچه از لغت فهمیده میشود فقط جزم و جدّیت در طلب است؛ برای همین صیغه امر، برای جزم در طلب، حقیقی است و در غیر آن مجازی به شمار میآید. بحث وجوب و غیر آن نیز از کاربرد شرع فهمیده میشود.
https://foroughevahdat.mazaheb.ac.ir/article_57976_3063fb7ea1991403ad675cea82fab550.pdf
2017-06-21
71
84
دلالت صیغه امر
وجوب
حقیقت و مجاز
بلاغت
اصول فقه
داود
زرین پور
davoodzarinpour@yahoo.com
1
دکترای زبان و ادبیات عربی
AUTHOR
راضیه
امینی
raziye.amini397@gmail.com
2
دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد
LEAD_AUTHOR
قرآن کریم.
1
آخوند خراسانی، محمدکاظم، کفایة الاصول، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1409ق.
2
آمدی، علی بن محمد، الإحکام فی أصول الأحکام، قاهره، مؤسسة الحلبی، 1967م.
3
ابنفارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، بیروت، دارالفکر، 1979م.
4
اعرافی، «درس خارج اصول فقه»، 1386/8/20ش.
5
همو، «درس خارج اصول فقه»، 1386/8/21ش.
6
همو، «درس خارج اصول فقه»، 1386/8/27ش.
7
انصاری، یوسف عبدالله، أسالیب الأمر و النهی فی القرآن الکریم و أسرارها البلاغیة، رسالة ماجستیر، ریاض، جامعة أم القری، 1990م.
8
بابو، غیاث، «دلالة العدول فی صیغ الأفعال»، مجله دراسات فی اللغة العربیة و آدابها، شماره 12، 2013م.
9
بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دارالمعرفة، 1989م.
10
بیضاوی، عبدالله بن عمر، انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1418ق.
11
تفتازانی، مسعود بن عمر، التلویح ـ حاشیة التفتازانی علی التوضیح شرح التنقیح لصدر الشریعة، بیروت، دارالکتب العلمیة، بیتا.
12
حبنکة میدانی، عبدالرحمن حسن، البلاغة العربیة أسسها و علومها و فنونها، دمشق، دارالقلم، 1996م.
13
حسینی روحانی، سید محمد، منتقی الأصول، قم، دفتر آیتالله سید محمد حسینی روحانی، 1413ق.
14
حمودة، طاهر سلیمان، دراسة المعنی عند الأصولیین، مصر، الدار الجامعیة، 1983م.
15
خویی، سید ابوالقاسم، محاضرات فی أصول الفقه، قم، مؤسسه إحیاء آثار امام خوئی، 1422ق.
16
زبیدی، محمد مرتضی، تاج العروس من جواهر القاموس، کویت، التراث العربی، 1972م.
17
شرتونی، رشید، مبادئ العربیة، تهران، اساطیر، 1392ش.
18
شریف مرتضی، علی بن حسین، الذریعة إلی أصول الشریعة، تهران، دانشگاه تهران، 1376ش.
19
شوکانی، محمد بن علی، إرشاد الفحول إلی تحقیق الحق من علم الأصول، مصر، دارالسلام، 1998م.
20
صالح، محمدادیب، تفسیر النصوص فی الفقه الإسلامی (دراسة مقارنة)، دمشق، جامعة دمشق، 1974م.
21
عبدالحمید، محمد محیالدین، التحفة السنیة بشرح المقدمة الآجرومیة، قطر، وزارة الأوقاف و الشؤون الإسلامیة، 2007م.
22
عبدالغفار، احمد، التصور اللغوی عند الأصولیین، مصر، دارالمعرفة الجامعیة، 1981م.
23
غزالی، محمد بن محمد، إحیاء علوم الدین، قاهره، مطبعة الإستقامة، بیتا.
24
همو، المستصفی فی علم الأصول، قاهره، مکتبة الجندی، 1971م.
25
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1363ش.
26
مسلم بن حجاج نیشابوری، صحیح مسلم، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1955م.
27
مشکینی، علی، اصطلاحات الأصول و معظم أبحاثها، قم، الهادی، 1374ش.
28
مطلوب، احمد؛ و حسن بصیر، البلاغة و التطبیق، عراق، وزارة التعلیم العالی و البحث العلمی، 1999م.
29