unavailable
unavailable
حکایت سفر پرفراز و نشیب حضرت موسی(ع) به سوی عبد صالح(ع) در سوره کهف از داستانهای پرمفهوم و پررمز و راز قرآن کریم است. بهرهگیری هنرمندانه از عناصر داستانی و اشارات و مبهماتی که در قصه وجود دارد به زیبایی مجموعه و کل داستان افزوده است که مقاله حاضر با هدف نشان دادن ساختار ادبی داستان و آشنایی عمیقتر با آیات آن نگاشته شده است و از آنجا که قصه نکات تربیتی و آموزنده بسیاری را در خود جای داده است در ادامه به تبیین پیامهای تربیتی آن پرداخته شده و مواردی همچون آداب و اهداف تعلیم و تعلم، تسلیم بودن انسان در برابر مشیت خداوند و تأثیر متقابل اعمال والدین و فرزندان اشاره میشود و این نتیجه حاصل میگردد که افزون بر آنکه عناصر داستانی در قرآن کریم به اقتضای اهداف و پیامهای مورد نظر به کار گرفته شدهاند با تحلیل و جستجوی هر کدام میتوان به راهکارهای ارزشمندی از اخلاق و عقیده برای سامان بخشیدن به زندگی ایمانی دست یافت.
بحث اعجاز قرآن و به طور کلی معجزه، یکی از مباحث مهم علوم قرآنی و همچنین علم کلام است. واژه اعجاز برای اولین بار در اواخر قرن سوم به مفهوم مصطلح آن استعمال گردید و پس از آن کاربرد آن رواج یافت. این واژه به مفهوم اصطلاحی در قرآن نیامده، اما معنای کانونی معجزه که همان ارائه نشانه و دلیل روشن بر صدق ادعای رسالت است، با واژههایی مانند: «آیه»، «بیّنه»، «بصائر»، «برهان»، «سلطان» و «شیء مبین» که بر همین مفهوم دلالت دارند، به کار رفته است. این واژههای همحوزه با کاربرد یکسانی در آیات قرآن توزیع نشدهاند و دارای ارزشهای معنایی متمایزی میباشند. در این مقاله در حد توان، کاربردها و ارزش معنایی هریک از این واژهها در حوزه معنایی اعجاز بررسی گردیده است که طبق پژوهشهایی که انجام گرفته است، واژه «آیه» در حوزه معنایی معجزه، به معنای دلیل و نشانه بر خصوصیت نشانه و دلیل بودن معجزه بر صدق ادعای رسالت دلالت دارد. واژههای «بیّنه»، «برهان» و «شیء مبین» که افزون بر معنای دلیل و نشانه، دارای مفهوم روشنگری نیز هستند، بر ویژگی روشن بودن معجزه بر صدق دعوی نبوت دلالت دارند. واژه «بصائر» به مفهوم حجت و دلیل روشن قلبی بر خصوصیت ادراک قلبی معجزه و واژه «سلطان» به مفهوم حجت و دلیل غالب، بر ویژگی غالب بودن معجزه در مقابل منکران بر رسالت نبی دلالت میکنند.
شیخ طوسی از علمای بزرگ قرن چهارم و پنجم قمری (385-460ق) است که آثار بسیاری را در زمینههای مختلف اسلامی به رشته تحریر درآورده است. نگارنده در این نوشتار میزان و موضوعات آثار شیخ طوسی را مورد بررسی قرار داده که پس از بررسی به 56 کتاب از تألیفات شیخ طوسی دست یافته، در صورتی که در آخرین تحقیق صورت گرفته 53 اثر معرفی شده است. از میان این آثار، 23 اثر در زمینه کلام نگارش یافته که نشان دهنده رویکرد کلامی شیخ طوسی در آثارش میباشد. البته رویکرد کلامی او در آثار غیر کلامیاش نیز مثل تفسیر قرآن کاملاً مشهود است. شیخ طوسی در آثار خود از منابع مذاهب دیگر اسلامی غافل نبوده، از این رو آثار خود را به صورت تقریبی و تطبیقی به نگارش درآورده است که نشان دهنده رویکرد تطبیقی و تقریبی شیخ طوسی در آثارش میباشد. این مسئله را میتوان با مراجعه به آثار حدیثی، رجالی، کلامی، فقهی و تفسیری او مشاهده کرد که در این مقاله به نمونههایی از آن پرداخته شده است. باید در نظر داشت که مراد نگارنده از رویکرد تقریبی، توجه به آثار مذاهب دیگر اسلامی و ارائه نظرات آنهاست؛ اعم از اینکه آنها را بپذیرد، یا در صدد رد آنها برآید.
اختلاف در میان انسانها، خصوصاً در ادیان و مذاهب از دیرباز محسوس بوده است. صاحبنظران هرکدام به نوبه خود در رفع این معضل بشری چارهاندیشی کردهاند. در این میان عارف بزرگ جلالالدین محمد مولوی نیز با ذهنی تیزبین و ژرفاندیش اهتمام به رفع این مشکل نموده است. وی در یکی از راهکارهای خود پس از ریشهیابی معضل اختلاف، راهحل آن را رجوع به عامل وحدتبخش؛ یعنی «انسان کامل» عصر میداند. در نظر وی با محور قرار دادن انسان کامل در نظر و عمل، امّتِ او به اتحاد و یکپارچگی دست پیدا میکنند.
فرد مکلف حتی پیش از مرگ (حال احتضار) نیز احکام و آدابی را متوجه خود میبیند که البته این احکام و آداب شامل پس از مرگ او اعم از مرحله آمادهسازی برای دفن، تدفین و پس از تدفین (مراسم بزرگداشت و ترحیم) نیز میشود. این احکام البته به فراخور هر فرهنگی گاه دستخوش انحرافاتی نیز گردیدهاند که ضرورت اقتضا میکند این احکام به طور اصیل بیان گردد و البته پالایش در اعتقادات جاری عوام صورت گیرد. علاوه بر این در این زمینه اختلافاتی میان فقهای مذاهب اسلامی وجود دارد که بررسی آنها میتواند مفید فایده واقع گردد. در مقاله پیش رو پس از ارائه تقسیماتی برای این احکام، به بیان نظرات فقهای مذاهب اسلامی و ادله هریک پرداختهایم.
یکی از علوم قرآن کریم که در فهم، ترجمه و تفسیر کلام الهی تأثیر مستقیم دارد، «علم قرائات قرآن» است. به همین سبب، این علم از دیرباز، مورد توجه مفسران قرآن بوده و تلاش جمعیِ ایشان بر این بوده که با توجه به قرائتهای مختلف و تأثیر دادن آنها در فهم قرآن، بتوان بهترین برداشت را مطابق قرائت مقبول عرضه نمود. همین اثرگذاری، در ترجمه نیز خود را مینمایاند. در این مقاله، پس از مرور بر تعاریف و عناوین پایهای، موارد اختلاف قرائات از میان هفت قرائت مشهور (قرائات سبع) که بر تفسیر قرآن تأثیر دارند، در سوره مبارکه بقره شمارش شده است. در پی آن، اختلاف تفسیری در این موارد، بررسی گردیده و ترجمه فارسی آیات مورد نظر در آن سوره، در ترجمههای رشیدالدین میبدی (ترجمه کهن از اهلسنت) و ابوالفتوح رازی (ترجمه کهن از شیعیان)، مهدی الهی قمشهای (نخستین ترجمه فارسی معاصر)، ناصر مکارم شیرازی و محمدمهدی فولادوند (دو ترجمه متداول معاصر) مقایسه میشود. از رهگذر این بررسی، میزان تطابق ترجمههای یاد شده با روایت حفص از عاصم به عنوان مشهورترین قرائت در سدههای اخیر مشخص میشود.