TY - JOUR ID - 13690 TI - رفتار سیاسی علمای شاخص اهل‌سنت و امامیه با خلافت عباسی JO - مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی (فروغ وحدت) JA - MTMI LA - fa SN - 2252-0678 AU - دلیر, نیره AU - کریمی قهی, منصوره AD - استادیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی AD - دانش آموخته دکتری تاریخ اسلام دانشگاه الزهرا Y1 - 2016 PY - 2016 VL - 11 IS - 42 SP - 35 EP - 48 KW - دوگونگی رفتار سیاسی KW - علمای اهل‌سنت KW - امامیه KW - خلافت عباسی DO - N2 - مطالعه تاریخ اسلام، نشانگر دوگونگی‌ رفتار علمای اهل‌‌سنت و امامیه با خلافت اسلامی است. علما به دلیل تسلّط بر مبانی فقه و کلام اسلامی، می‌‌توانستند نقش مهمی در صورت‌‌بندی مبانی مشروعیت قدرت خلافت اسلامی، ایفا کرده و به عنوان، نظریه‌‌پردازان قدرت، در خدمت خلافت قرار گیرند، چنان‌‌که در خلافت بنی‌‌امیه، برخی از علمای اهل‌‌سنت چنین نقشی را بر عهده گرفته و به حمایت از امویان پرداختند. در مقابل عده دیگری از علما، به عنوان منتقدان جدی خلافت، به رد این دیدگاهها پرداخته و عملکرد خلفا را زیر سؤال بردند. در این مقاله با استفاده از روش توصیفی ـ تحلیلی، تلاش می‌شود، به این پرسش اصلی پاسخ ‌داده شود که علت دوگونگی رفتار علمای مذاهب با خلافت عباسی چه بود؟ این مقاله در صدد بررسی صحت و سقم دو فرضیه است: اول؛ انگیزه‌‌های مذهبی عالمان، نقش مهمی در دوگونگی تعامل عالمان با خلافت داشت. دوم؛ نیاز خلفا به کسب مشروعیت و تثبیت قدرت، موجب دوگونگی رفتار عالمان با خلافت شد. این بررسی نشان داد، انگیزه‌‌های مذهبی در دوگونگی روابط علمای مذاهب با حاکمیت عباسی، نقش مؤثری داشت. به همان اندازه که نزدیکی برخی عالمان سنی، معتزله و شیعه به کانون قدرت، با هدف ترویج باورهای عقیدتی، حفظ تشکل مذهبی و اصلاح باورهای مردم صورت گرفت، روی برتافتن دیگر علما از قدرت نیز به دلیل نگرانی از تضعیف مبانی عقیدتی، فساد عقیده و تحریف اعتقاد مذهبی، انجام شد. عامل دیگر این دوگونگی رفتار، نیاز حاکمیت عباسی به مشروعیت سازی بود. در زمان نخستین خلفای عباسی، آنها برای تثبیت قدرت و مشروعیت حکومتشان، به علمای معتزله و شیعه نیاز داشتند. پس از ثبیت قدرت، برای ادامه حیات، نیازی به معتزله نبود و شیعه رقیبان جدی به شمار می‌آمدند، از این رو، حاکمیت، به سمت اهل‌سنت گرایید و در این دوره، تعامل عالمان سنی با خلافت بیشتر شد. UR - https://foroughevahdat.mazaheb.ac.ir/article_13690.html L1 - https://foroughevahdat.mazaheb.ac.ir/article_13690_006ca0c80e98bd6729e07cdc817c0d65.pdf ER -