پیامد سرقت توسط نابالغ از نگاه مذاهب فقه اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه فقه و حقوق اسلامی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

2 استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه فردوسی مشهد

3 سطح چهار حوزه علمیه قم

چکیده

این مقاله آثار جزایی ارتکاب سرقت توسط کودک را بررسی می­‌نماید. نظرات فقهای امامیه و اهل­‌سنت پیرامون اجرای حد سرقت بر نابالغ و نیز نحوه تأدیب و تعزیر او را تشریح کرده، هدف از اجرای مجازات و نتیجه بروز این مسئله را بیان می‌کند. طبق یافته‌های تحقیق، اولاً: اگر نابالغ برای اولین بار مرتکب سرقت گردد، بنابر اجماع فقهای اسلامی، حد سرقت بر او جاری نمی­‌شود؛ ثانیاً: در صورت تکرار سرقتِ حدی، با توجه به هدف تربیتیِ شارع از این­‌گونه تأدیبها، اختیار تام دادرسِ آشنا به مسائل کودکان، برای انتخاب روش تربیت کودک، لازم به نظر می‌رسد. بنابراین با توجه به مصلحت فردی کودک و اجتماعی جامعه و همچنین جلوگیری از تکرار دوباره سرقت، می‌تواند کودک را عفو نماید، یا روشهای دیگر، از جمله روشهای روایی را در پیش گیرد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Consequences of Theft by Underage According To Islamic Schools

نویسندگان [English]

  • Mohammad Ali Moheb Alrahman 1
  • Hosein Saberi 2
  • Mohammad Mahdi Moheb Alrahman 3
1 Assistant Professor at Azarbaijan Shahid Madani University
2 Professor at Ferdowsi University of Mashhad
3 Qom Seminary
چکیده [English]

This article studies the Criminal effects of committing theft by Juvenile and discusses the opinions of Islamic jurists including Imamis and Sunnis about execution of Hadd Islamic punishment of theft on underage people, the way of their punishment, the purpose of their punishment and its outcomes. The research findings are: 1) according to all jurists, if the underage person committed theft for the first time he will not be punished by Hadd. 2) If the crime repeats according to educational goals of Islam’s Criminal policy, the judge who is familiar with children’s issues and pedagogy should have full authority to choose the best way for punishing the child. Thus, the judge according to the expediency of the child and benefits of society and also due to prevent the repetition of theft can forgive underage person or use other methods including traditional methods.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Amputation of Hand
  • Theft
  • Hadd Punishment
  • the Underage Person
  • Pedagogy
قرآن کریم.
"اثربخشی آموزش مهارتهای ارتباطی بر میزان پرخاشگری دانش­‌آموزان دختر دوره متوسطه"، مهناز اشرفی و دیگران، مجله پژوهشهای علوم شناختی و رفتاری، سال سوم، شماره 1، بهار و تابستان 1392ش.
الأحکام فی الحلال و الحرام، یحیی‌ بن حسین هادی الی الحق، یمن، صعده، 1410ق.
أحکام السرقة على ضوء القرآن و السنة، سید شهاب‌الدین مرعشی‌ نجفی، قم، کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی، 1382ش.
إرشاد الأذهان إلی أحکام الإیمان، حسن بن یوسف حلی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ح‍س‍ن طوس‍ی‌، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1363ش.
أسس الحدود و التعزیرات، جواد ت‍ب‍ری‍زی‌، قم، بی­‌نا، 1376ش.
إعانة الطالبین علی حل ألفاظ فتح المعین، عثمان بن محمد بکری دمیاطی، بیروت، دارالفکر، 1418ق.
الإقناع فی حل ألفاظ أبی‌شجاع، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ اح‍م‍د خ‍طی‍ب‌ ش‍رب‍ی‍ن‍ی‌، بیروت، دارالمعرفة، بی­‌تا.
الأم، م‍ح‍م‍د بن ادری‍س ش‍اف‍ع‍ی‌‌، بیروت، دارالمعرفة، 1410ق.
إیضاح الفوائد فی شرح إشکالات القواعد، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ح‍س‍ن ف‍خ‍رال‍م‍ح‍ق‍ق‍ی‍ن‌‌، قم، اسماعیلیان، 1389ق.
البحر الرائق شرح کنز الدقائق، زی‍ن‌ال‍دی‍ن‌ ب‍ن‌ اب‍راه‍ی‍م اب‍ن‌ن‍جیم مصری، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1418ق.
بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، ابوبکر بن مسعود کاسانی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1406ق.
"تأثیر برنامه آموزشی مثبت‌نگری بر شادکامی و باورهای غیرمنطقی نوجوانان بزهکار"، معصومه رعیت ابراهیم آبادی و دیگران، مجله پژوهش­‌نامه روانشناسی مثبت، سال اول، شماره 2، تابستان 1394ش.
"تأثیر قصه­‌گویی در کاهش پرخاشگری پسران شش تا هشت ساله"، راضیه نصیر زاده و دیگران، مجله روانپزشکی و روانشناسی بالینی ایران، سال شانزدهم، شماره 2، تابستان 1389ش.
تحریر الوسیلة، سید روح­‌الله خمینی، نجف، مطبعة الآداب، 1390ق.
تحفة الحبیب على شرح الخطیب، سلیمان بن محمد بجیرمی، بیروت، دارالفکر، 1415ق.
التشریع الجنائی الإسلامی مقارناً بالقانون الوضعی، عبدالقادر عوده، بیروت، دارالکاتب العربی، بی­‌تا.
تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة: الحدود، محمد ف‍اض‍ل‌ ل‍ن‍ک‍ران‍ی‌، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، 1422ق.
تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، محمد بن حسن حرعاملی، قم، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1414ق.
التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، م‍ق‍داد ب‍ن‌ ع‍ب‍دالله سیوری حلی (ف‍اض‍ل‌ م‍ق‍داد)، قم، کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی، 1404ق.
تنقیح مبانی الأحکام (الحدود و التعزیرات)، جواد ت‍ب‍ری‍زی‌، قم، دارالصدیقة الشهیدة(س)، 1429ق.
التوضیح لشرح الجامع الصحیح، ع‍م‍ر ب‍ن‌ ع‍ل‍ی‌ اب‍ن‌م‍ل‍ق‍ن‌، دمشق، دارالنوادر، 1429ق.
تهذیب الأحکام، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ح‍س‍ن طوس‍ی‌، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1364ش.
جامع أحادیث الشیعة، سید حسین طباطبایی ب‍روج‍ردی‌، قم، مطبعة العلمیة، 1399ق.
جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، سید اح‍م‍د م‍وس‍وی‌ خ‍وان‍س‍اری‌، تهران، کتاب‌فروشى صدوق، 1405ق.
جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محمدحسن نجفی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1365ش.
حاشیة الدسوقی على الشرح الکبیر، محمد بن احمد دس‍وق‍ی‌، بیروت، دارالفکر، 1419ق.
حاشیة الشروانی علی تحفة المحتاج، عبدالحمید شروانی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، بی­‌تا.
الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الإمام الشافعی، ع‍ل‍ی ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د م‍اوردی‌، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1419ق.
الحدود و التعزیرات، سید محمدرضا موسوی گلپایگانی، بی­‌جا، بی­‌نا، 1414ق.
الدر المختار فی شرح تنویر الأبصار، محمد بن علی حصکفی، بیروت، دارالفکر، 1415ق.
الذخیرة، احمد بن ادریس قرافی‌، بیروت، دارالغرب الإسلامی، 1994م.
رد المحتار على الدر المختار، محمدامین بن عمر ابن­‌عابدین، بیروت، دارالفکر، 1415ق.
رسائل الشریف المرتضى، علی بن حسین شریف مرتضی، قم، دارالقرآن الکریم، 1410ق.
الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، زین‌الدین بن علی شهید ثانی، قم، کتاب‌فروشی داوری، 1410ق.
روضة الطالبین و عمدة المفتین، ی‍ح‍ی‍ی ب‍ن‌ ش‍رف ن‍ووی‌‌، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی­‌تا.
روضة المتقین فی شرح من لایحضره الفقیه، محمدتقی بن مقصودعلی مجلسی، قم، بنیاد فرهنگ اسلامی کوشانپور، 1398ق.
السیوف المشرقة و مختصر الصواقع المحرقة، م‍ح‍م‍ود ش‍ک‍ری آل‍وس‍ی‌، قاهره، مکتبة الإمام البخاری، 1429ق.
شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، ج‍ع‍ف‍ر ب‍ن‌ ح‍س‍ن‌ محقق حلی، تهران، استقلال، 1409ق.
شرح الزرقانی على مختصر خلیل، عبدالباقی بن یوسف زرقانی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1422ق.
الشرح الکبیر، احمد بن محمد دردیر، بی­‌جا، دارإحیاء الکتب العربیة، بی­‌تا.
الضعفاء الکبیر، محمد بن عمرو عقیلی، بیروت، دارالمکتبة العلمیة، 1404ق.
غایة المرام فی شرح شرائع الإسلام، م‍ف‍ل‍ح‌ ب‍ن‌ ح‍س‍ن ص‍ی‍م‍ری‌‌، بیروت، دارالهادی، 1420ق.
غنیة النزوع إلی علمی الأصول و الفروع، ح‍م‍زة ب‍ن‌ ع‍ل‍ی اب‍ن‌زه‍ره‌‌، قم، مؤسسة الإمام الصادق(ع)، 1417ق.
فتح الوهاب بشرح منهج الطلاب، زک‍ری‍ا ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د ان‍ص‍اری‌، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1418ق.
الفقه الإسلامی و أدلته، وه‍ب‍ه زح‍ی‍ل‍ی‌‌، دمشق، دارالفکر، بی­‌تا.
فقه السنة، سید س‍اب‍ق‌، بیروت، دارالکتاب العربی، 1397ق.
فقه الصادق(ع)، سید محمدصادق حسینی روحانی، قم، دارالکتاب، 1414ق.
الفقه علی المذاهب الأربعة، عبدالرحمن جزیری، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1424ق.
القضاء و الشهادات، سید اب‍وال‍ق‍اس‍م خ‍وی‍ی‌، قم، مکتبة الإمام الخوئی، 1428ق.
قواعد الأحکام، حسن بن یوسف حلی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419ق.
القوانین الفقهیة، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ اح‍م‍د‏‫ اب‍ن‌­ج‍زی‌، بی­‌جا، بی­‌نا، بی­‌تا.
کشاف القناع عن متن الإقناع، منصور بن یونس بهوتی، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، محمد بن حسن فاضل هندی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1416ق.
الکافی فی الفقه، ت‍قی‌الدین بن نجم‌الدین ابوالصلاح حلبی، اصفهان، کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین علی(ع)، 1403ق.
الکافی، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ی‍ع‍ق‍وب ک‍ل‍ی‍ن‍ی‌‌، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1363ش.
اللمعة الدمشقیة، محمد بن مکی شهید اول، قم، دارالفکر، 1411ق.
مبانی تکملة المنهاج: القضاء و الحدود، سید ابوالقاسم خویی، قم، مؤسسه احیاء آثار امام خویی، 1422ق.
المبسوط، محمد بن احمد س‍رخ‍س‍ی‌، بیروت، دارالمعرفة، 1406ق.
مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، احمد بن محمد مقدس اردبیلی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1416ق.
المجموع شرح المهذب، ی‍ح‍ی‍ی ب‍ن‌ ش‍رف ن‍ووی‌‌، بیروت، دارالفکر، بی­‌تا.
المختصر النافع فی فقه الإمامیة، ج‍ع‍ف‍ر ب‍ن‌ ح‍س‍ن‌ محقق حلی، تهران، مؤسسة البعثة، 1410ق.
مختلف الشیعة فی أحکام الشریعة، حسن بن یوسف حلی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419ق.
المدونة الکبرى، م‍ال‍ک ب‍ن‌ ان‍س‌، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، بی­‌تا.
مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول(ع)، محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1403ق.
مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، زین‌الدین بن علی شهید ثانی‌، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1419ق.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، ح‍س‍ی‍ن‌ ب‍ن‌ م‍ح‍م‍د‌ت‍ق‍ی‌ ن‍وری‌، بیروت، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1408ق.
معالم الدین فی فقه آل یاسین، محمد بن شجاع قطان حلی‌، ق‍م‌، م‍ؤس‍س‍ة‌ الإم‍ام‌ ال‍ص‍ادق‌(ع‌)، 1424ق.
مغنی المحتاج إلی معرفة معانی ألفاظ المنهاج، محمد بن احمد خطیب شربینی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1377ق.
المغنی، عبدالله بن احمد ابن‌قدامه، بیروت، دارالکتاب العربی، بی‌تا.
المقنع، محمد بن علی ابن‌بابویه، قم، مؤسسه امام هادی(ع)، 1415ق.
المقنعة، محمد بن محمد مفید، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
من لایحضره الفقیه، محمد‌ بن علی ابن­‌بابویه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
المنتقى شرح الموطأ، سلیمان بن خلف باجی، قاهره، دارالکتاب الإسلامی، بی­‌تا.
منح الجلیل شرح مختصر خلیل، محمد بن احمد علیش، بیروت، دارالفکر، 1409ق.
مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، سید عبدالأع‍ل‍ی س‍ب‍زواری‌، قم، دفتر آیة‌الله سبزواری، 1417ق.
المهذب البارع فی شرح المختصر النافع، احمد بن محمد ابن‌فهد حلی‌، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
نهایة المحتاج إلى شرح المنهاج، محمد بن احمد رملی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1413ق.
النهایة فی مجرد الفقه و الفتاوى، م‍ح‍م‍د ب‍ن‌ ح‍س‍ن طوس‍ی‌، قم، قدس محمدی، بی­‌تا.
الوافی، محمدمحسن بن شاه مرتضی فیض کاشانی، اصفهان، کتابخانه عمومی امام امیرالمؤمنین علی(ع)، 1411ق.
"واکاوی مجازاتهای تکمیلی در حدود و قصاص در قانون مجازات مصوب سال 1392ش"، احمد حاجی ده آبادی و دیگران، مجله جستارهای فقهی و اصولی، سال چهارم، شماره 2، تابستان 1397ش.