تعبد و تعقل در احکام شرعی از دیدگاه مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

کارشناس ارشد فقه مقارن و حقوق جزای اسلامی دانشگاه مذاهب اسلامی

چکیده

مراد از تعبد آن است که احکام معنای غیرمعقول، و مراد از تعقل آن است که احکام معنای معقول داشته باشند. در خصوص تعبدی یا تعقلی بودن نصوص دو نظریه وجود دارد: نخست اینکه نصوص تعبدی هستند و تفسیر مضیق دارند. دوم اینکه نصوص تعقلی هستند و از تفسیر موسع برخوردارند. براساس قواعد اصولی، اصالت در غیرعبادات بر تعلیل است و در عبادات بر تعبد. عبادات از جمله مصادیق احکام تعبدی، و معاملات از جمله مصادیق احکام تعقلی است. در بخش حدود و تعبدی یا تعقلی بودن آن، براساس پژوهش انجام گرفته، از سوی فقها تصریحی صورت نگرفته است. این تحقیق با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و با روش توصیفی ـ تحلیلی و با هدف مشخص نمودن مصادیق احکام تعبدی و تعقلی و مفاد این تقسیم بندی و بررسی تطبیقی آنها از دیدگاه مذاهب خمسه و نتیجه مترتب بر آن، سامان یافته است. یافته‌های تحقیق نشان می‌دهد که در احکام عبادات، جنبه تعبد غالب است و اصل بر تعبد است، اما در غیر آنها، اصل بر تعلیل یا همان تعقل است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Prophecy and reasoning in religious terms from the view of Islamic Sects

نویسنده [English]

  • Abdulbaset Qanet
Masters at University of Islamic Denominations
چکیده [English]

The term Ta'abbud means the precepts are unreasonable and the term Ta'aqqul means that the percepts are reasonable. There are two theories concerning the texts to be based on Ta'abbud (Worship) or Ta'aqqul (Reasoning): first) the texts are based on Ta'abbud, therefore, they have a narrow interpretation. Second) they are based on Ta'aqqul, therefore they have a broad interpretation; according to the principles of jurisprudence, in issues about worship, the rules are based on Ta'abbud and in issues other than worship the rules are based on Ta'aqqul. One of the examples of the rules based on Ta'abbud is the worship of God, and of the examples of the rules based on Ta'aqqul are transactions. It should be noted that the jurisprudents have not made any explicit reference to Hudud regarding this issue. This research has been conducted based on the library research and a descriptive-analytical method aimed at identifying the implications of tangible and conceptual judgments and the implications of this division and their comparative analysis from the viewpoint of the Five Islamic Denominations. The findings of the research show that in issues about worship, the rules are based on worship and in issues other than worship the rules are based on reasoning.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ta'abbud (Worship)
  • Ta'aqqul (Reasoning)
  • Rules
  • Islamic Denominations

مراجع

قرآن کریم، ترجمه مسعود انصاری.
الإبانة الکبری، عبیدالله بن محمد ابن­‌بطة عکبری، ریاض، دارالرایة، 1415ق.
الإحکام فی أصول الأحکام، علی بن ابی‌علی آمدی، بیروت، المکتب الإسلامی، بی­‌تا.
الأشباه و النظائر، عبدالرحمن بن ابی‌بکر سیوطی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1411ق.
أصول السرخسی، محمد بن احمد سرخسی، بیروت، دارالمعرفة، بی­‌تا.
الأصول العامة للفقه المقارن، محمدتقی حکیم، تهران، مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی، 1431ق.
أصول الفقه، محمدرضا مظفر، قم، مکتب الاعلام الإسلامی، 1415ق.
إعلام الموقعین عن رب العالمین، محمد بن ابی‌بکر ابن­‌قیم جوزیه، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1411ق.
البحر المحیط فی أصول الفقه، محمد بن عبدالله زرکشی، بی‌جا، دارالکتبی، 1414ق.
البرهان فی أصول الفقه، عبدالملک بن عبدالله جوینی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1418ق.
البنایة شرح الهدایة، محمود بن احمد عینی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1420ق.
تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق، عثمان بن علی زیلعی، قاهره، المطبعة الکبری الأمیریة، 1313ق.
تیسیر التحریر، محمدامین بن محمود امیر پادشاه، مصر، مصطفی البابی الحلبی، 1351ق.
حجة الله البالغة، احمد بن عبدالرحیم ولی‌الله دهلوی، ریاض، مکتبة الکوثر، 1420ق.
رسالة لطیفة جامعة فی أصول الفقه المهمة، عبدالرحمن بن ناصر سعدی، بیروت، دارابن‌حزم، 1418ق.
سنن ابن­‌ماجه، محمد بن یزید ابن­‌ماجه، قاهره، دارإحیاء الکتب العربیة؛ فیصل عیسی البابی الحلبی، بی‌تا.
سنن الترمذی، محمد بن عیسی ترمذی، بیروت، دارالغرب الإسلامی، 1998م.
شرح التلویح علی التوضیح، مسعود بن عمر تفتازانی، مصر، مکتبة صبیح، بی­‌تا.
شرح السیوطی علی سنن النسائی، عبدالرحمن بن ابی‌بکر سیوطی، بیروت، دارالمعرفة، بی­‌تا.
شرح القواعد الفقهیة، احمد بن محمد زرقا، دمشق، دارالقلم، 1409ق.
شرح الکوکب المنیر، محمد بن احمد ابن­‌نجار، ریاض، مکتبة العبیکان، 1418ق.
شرح تنقیح الفصول، احمد بن ادریس قرافی، بی­‌جا، شرکة الطباعة الفنیة المتحدة، 1393ق.
شفاء الغلیل فی بیان الشبه و المخیل و مسالک التعلیل، محمد بن محمد غزالی، بغداد، مطبعة الإرشاد، 1390ق.
علم أصول الفقه فی ثوبه الجدید، محمدجواد مغنیه، قم، دارالکتاب الإسلامی، 1388ش.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، سید محمود هاشمی شاهرودی، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامی بر مذهب اهل‌بیت(ع)، 1384ش.
فصول البدائع فی أصول الشرائع، محمد بن حمزه فناری، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1427ق.
الفکر المقاصدی قواعده و فوائده، احمد ریسونی، بیروت، دارالهادی، 1429ق.
القاموس المحیط، محمد بن یعقوب فیروزآبادی، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1426ق.
قواعد الأحکام فی مصالح الأنام، عبدالعزیز ابن‌عبدالسلام، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1414ق.
القواعد، محمد بن محمد مقری، مکه، مرکز إحیاء التراث الاسلامی، بی­‌تا.
کشف الأسرار شرح أصول البزدوی، عبدالعزیز بن احمد بخاری، بی‌جا، دارالکتاب الإسلامی، بی­‌تا.
لسان العرب، محمد بن مکرم ابن­‌منظور، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1408ق.
اللمع فی أصول الفقه، ابراهیم بن علی شیرازی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1424ق.
المبسوط، محمد بن احمد سرخسی، بیروت، دارالمعرفة، 1414ق.
المستصفی من علم الأصول، محمد بن محمد غزالی، تهران، نشر احسان، 1390ش.
المسند الصحیح المختصر بنقل العدل عن العدل إلى رسول الله(ص) (صحیح مسلم)، مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، بی‌تا.
المعجم الوسیط، ابراهیم مصطفی و دیگران، استانبول، دارالدعوة، 1989م.
مقاصد الشریعة الإسلامیة، محمدطاهر بن محمد ابن­‌عاشور، تونس، دارسحنون، 1428ق.
الموافقات فی أصول الشریعة، ابراهیم بن موسی شاطبی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1422ق.
الموجز فی أصول الفقه، جعفر سبحانی، قم، مؤسسة الإمام الصادق(ع)، 1420ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار