ابوبکر بیهقی و شعب الإیمان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه مذاهب اسلامی

2 استاد گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه تهران

چکیده

ابوبکر احمد بن حسین خسروجردی بیهقی از محدثان و عالمان معروف اهل­‌سنت در قرنهای چهارم و پنجم قمری و دوران طلایی حدیث اهل­‌سنت است. وی از مروجان و احیاگران مکتب شافعی است و کتابهای «السنن الکبری»، «معرفة السنن و الآثار» و «السنن الصغیر» وی اعتبار والایی نزد اهل­‌سنت دارند. اثر دیگر وی «شعب الإیمان» است که با توجه به حدیث مهمی از پیامبر(ص)، در بیان تعداد شعبه‌های ایمان نوشته شده است. این کتاب جامعی از روایات اعتقادی و اخلاقی است که وی آن را با الهام از کتاب المنهاج حلیمی در ۷۷ باب تنظیم کرده است. از ویژگیهای برجسته آن، ذکر اسناد و طرق احادیث به همراه اشاره به طریق تحمل، نقد سندی و محتوایی احادیث، شناسایی احادیث جعلی و پرهیز از نقل آنها، تبویب و دسته­‌بندی احادیث و تبیین و توضیح آنها، بیان نکته‌های غریب الحدیثی، و ذکر پاره‌ای از گزارشهای تاریخی است که این اثر را از دیگر ‌آثار مشابه خود متمایز ساخته است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Abu Bakr al-Bayhaqi and Shu‘ab Al-Iman

نویسندگان [English]

  • Hamed Shariati Niyasar 1
  • Majid Maaref 2
1 Assistant Professor at University of Islamic Denominations
2 Professor at Tehran University
چکیده [English]

Abu Bakr Ahmad ibn Hussein Khosrowjerdi al-Bayhaqi is one of the famous Sunni scholars in the fourth and fifth centuries AH and the golden age of Sunni hadith. He is one of the promoters and revampers of Shafi‘i school and the books “Al-Sunan Al-Kubra”, “Ma‘rifah Al-Sunan wa Al-Athar”, and “Ma‘rifah Al-Sughra” are highly credited to Sunnis. His other work is “Shu‘ab Al-Iman” which is written according to an important hadith of the Prophet expressing the number of branches of faith. This is a comprehensive book of religious and moral traditions, which was greatly influenced by the book “Al-Minhaj” by Halimi and has 77 sections. Its salient features include mentioning the documents and ways of the hadiths with reference to tolerance, criticism of documenting and content of the hadiths, identifying the forged traditions and avoiding quoting them, categorization, interpretation and explanation of the hadiths, giving odd points and quoting historical reports which distinguish this work from other similar works.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Al-Bayhaghi
  • Shu‘ab Al-Iman
  • Collection of Hadiths
  • Collections of Sunni Hadiths
  • Al-Minhaj by Halimi
قرآن کریم.
"آثار ابوبکر احمد بن حسین بیهقی"، سید جلیل ساغروانیان، مجله آینه پژوهش، شماره 103، 1386ش.
"ابوبکر بیهقی و دلائل النبوة"، محمدعلی چلونگر و مهناز کوهی، مجله آینه پژوهش، شماره 134، 1391ش.
"ابوبکر بیهقی"، احمد پاکتچی، در: دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج13، زیرنظر سید محمدکاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1367ش.
إثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، محمد بن حسن حرعاملی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1425ق.
"احمد بن حسین بیهقی"، مرتضی دهقان، در: دانشنامه جهان اسلام، ج5، زیرنظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، 1379ش.
"استفاده علامه مجلسی از منابع اهل‌سنت"، عبدالهادی مسعودی، در: یادنامه مجلسی: مجموعه مقالات، گفتگوها و سخنرانیهای همایش بزرگداشت علامه مجلسی، به اهتمام مهدی مهریزی و هادی ربانی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1379ش.
الأعلام، خیرالدین زرکلی، بیروت، دارالعلم للملایین، 1980م.
بحار الأنوار، محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403ق.
تاریخ الأدب العربی، کارل بروکلمان، ترجمه به عربی: عبدالحلیم نجار، قم، مؤسسة دارالکتاب الإسلامی، 2006م.
تاریخ عمومی حدیث با رویکرد تحلیلی، مجید معارف، تهران، کویر، 1387ش.
تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، محمد بن محمدرضا قمی مشهدی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368ش.
جوامع حدیثی اهل‌سنت، مجید معارف، تهران، سمت؛ دانشکده علوم حدیث، 1383ش.
در پرتو حدیث، عبدالهادی مسعودی، قم، دارالحدیث، 1391ش.
"دیدگاه علامه مجلسی در استفاده از اخبار و منابع اهل‌سنت در بحار الأنوار"، احسان سرخه‌ای، مجله حدیث حوزه، شماره 14، 1396ش.
السنن الصغیر، احمد بن حسین بیهقی، تحقیق: عبدالمعطی امین قلعجی، قاهره، دارالوفاء، بی‌تا.
سیر أعلام النبلاء، محمد بن احمد ذهبی، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1414ق.
شعب الإیمان، احمد بن حسین بیهقی، تصحیح: حمدی دمرداش، بیروت، دارالفکر، 1424ق.
شعب الإیمان، احمد بن حسین بیهقی، تصحیح: محمدسعید بن بسیونی زغلول، تقدیم: عبدالغفار سلیمان بنداری، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1421ق.
شعب الإیمان، اسعد محمد سعید صاغرجی، بیروت، دارالکلم الطیب، 1418ق.
شعب الإیمان، عبدالجلیل بن موسی قصری، بیروت، ‌دارالکتب العلمیة، 1416ق.
شناخت حدیث (مبانی فهم متن ـ اصول نقد سند)، مجید معارف، تهران، نبأ، 1387ش.
طبقات الفقهاء الشافعیین، اسماعیل بن عمر ابن‌کثیر، قاهره، مکتبة الثقافة الدینیة، 1413ق.
علوم الحدیث و مصطلحه، صبحی صالح، ‌قم، ذوی القربی، 1428ق.
کتاب الزهد الکبیر، احمد بن حسین بیهقی، تحقیق: عامر احمد حیدر، بیروت، دارالجنان؛ مؤسسة الکتب الثقافیة، 1408ق.
کتاب المنهاج فی شعب الإیمان، حسین بن حسن حلیمی، بیروت، دارالفکر، 1399ق.
کشف الظنون عن أسامی الکتب و الفنون، مصطفی بن عبدالله حاجی خلیفه، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، بی‌تا.
مباحثی در تاریخ حدیث، مجید معارف، تهران، نبأ، 1383ش.
معرفة السنن و الآثار، احمد بن حسین بیهقی، تحقیق: عبدالمعطی امین قلعجی، کراچی، جامعة الدراسات الإسلامیة؛ دمشق ـ بیروت، دارقتیبة؛ حلب ـ قاهره، دارالوعی؛ منصوره ـ قاهره، دارالوفاء، 1412ق.
الوافی بالوفیات، خلیل بن ایبک صفدی، بیروت، دارإحیاء التراث، 1420ق.