بررسی تطبیقی آموزه ولایت در تشیع و تصوف (با تأکید بر اصول کافی، نهج البلاغه و مثنوی معنوی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه ادیان دانشگاه کاشان

2 استادیار گروه ادبیات فارسی دانشگاه کاشان

چکیده

از سده‌های نخستین تاریخ اسلام، صوفیان به گرایشهای شیعی منتسب و متهم بوده‌اند، چنان‌که ارتباط عین‌القضات و مقتولان دیگر تصوف با روافض، یک دستاویز عمده قتل آنان را پدید آورده است و بیشینه طرائق صوفی، سلسله خود را به علی(ع) می‌‌رسانیده‌اند. هرچند دو جریان عرفان اسلامی و فرقه‌‌های شیعی در مبانی معرفت شناسی، توحید، وحی، نبوت و غیره اختلافاتی دارند، بحث ولایت و تداوم رهبری کاریزماتیک و آسمانی جامعه، مهم‌‌ترین حلقه اتصال و شباهت این دو جریان پرتلاطم را تشکیل می‌دهد. این مقاله به معرفی بیش از 20 ویژگی اولیا، مانند معیت با حق، وساطت فیض الهی و مخاطبه مستقیم با خداوند، در آثار مولوی به ویژه مثنوی معنوی می‌پردازد و متناظر با اوصاف مذکور، روایات شیعی را از منابع دست اول اندیشه‌ شیعه، مانند نهج البلاغه و اصول کافی متذکر می‌شود و شباهتها را می‌نمایاند. به‌‌رغم این شباهتها، تفاوت مواضع این دو جریان را نیز درباره نَسَبیت خاص، تعریف عصمت، مصادیق و غیره تبیین می‌کند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative examination of Velayat’s training in Shi’a and Sufism (with emphasizing on Osul Kafi, Nahjol Balaqe and Mathnavi Ma’navi)

نویسندگان [English]

  • Hosein Heidari 1
  • Ali Reza Fouladi 2
چکیده [English]

From first centuries of Islam’s history Sufism were germane and accused to Shi’a’s attitudes, which connection of EynolQozat and other Sufism’s decedents with Rafavez has brought an main excuse for their murder and most of Sufism paths linked their dynasty to Imam Ali (PUH). Though two Islamic mystical movements and Shi’a sects have differences in essentials of Epistemology, monotheism, revelation, prophecy and etc., but the subject of province (Velayat) and continuance charismatic and divine leadership of society is the important link and similarity among these two wavy movements. This article introduces more than 20 features of guardians in Rumi’s work especially in Mathnavi Ma’navi such as being with Truth (Hagh), divine grace mediator and speaking directly with God, and corresponded with said descriptions it would discuss Shi’a’s Hadiths with primary sources of Shi’a’s thoughts such as Nahjol Balaqe and Osool Kafi and illustrates their similarities. Despite these similarities, it would explain different positions of these two movements including the definition of Sinlessness and its examples and etc.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Shi’a
  • Sufism
  • province
  • Imamiyah
  • Rumi
قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند.
آرون، ریمون، مراحل اساسی اندیشه در جامعه شناسی، ترجمه باقر پرهام، تهران، انقلاب اسلامی، چاپ دوم، 1370ش.
ابن­‌ابى­‌الحدید، شرح نهج البلاغه، تحقیق: محمد ابوالفضل ابراهیم، مصر، داراحیاء الکتب العربیه، 1961م.
ابن­‌خلدون، عبدالرحمن، مقدمه ابن­‌خلدون، ترجمه محمدپروین گنابادى، تهران، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1359ش.
امینى، ابراهیم، بررسى مسائل کلى امامت، دفتر تبلیغات اسلامى، چاپ هشتم، 1361ش.
ح‍س‍ی‍نی طهران‍ی‌، سید محمدحسین، ام‍ام شناسی، ت‍ه‍ران، ح‍ک‍م‍ت، 1362ش.
حلى، حسن بن یوسف، باب حادى عشر با شرح فاضل مقداد (موسوم به النافع یوم الحشر)، ترجمه محمدعلی حسینی شهرستانی، تحقیق: محمود افتخارزاده، علامه، چاپ اول، 1372ش.
شریف رضی، نهج البلاغه، ترجمه سید جعفر شهیدی، تهران، انقلاب اسلامی، چاپ اول، 1368ش.
شیبى، کامل مصطفى، تشیع و تصوف، ترجمه علیرضا ذکاوتى قراگزلو، تهران، امیرکبیر، چاپ اول، 1359ش.
صبحى، احمد محمود، نظریة الامامة لدى الشیعة الاثنى عشریة، بیروت، دارالنهضه العربیه، 1411ق.
صحیفه سجادیه، ترجمه سید علی موسوی گرمارودی، تهران، هرمس، چاپ سوم، 1387ش.
عطار نیشابورى، محمد، تذکرة الاولیاء، تصحیح: نیکلسون، با مقدمه محمد قزوینى، تهران، زوار، چاپ پنجم، بی­‌تا.
عین­‌ال‍قضات، ع‍ب‍دالله ‌ب‍ن‌ محمد، ش‍ک‍وی‌ ال‍غ‍ری‍ب‌؛ دف‍اع‍ی‍ات‌ و گ‍زی‍ده‌ ح‍ق‍ای‍ق ع‍ین­‌ال‍قضات ه‍م‍دان‍ی‌، ت‍رج‍م‍ه‌‌ و ت‍ح‍ش‍ی‍ه‌ ق‍اس‍م‌ ان‍ص‍اری،‌ ت‍ه‍ران‌، م‍ن‍وچ‍ه‍ری‌، 1378ش.
کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی‌، ترجمه و شرح سید جواد مصطفوی، تهران: دفتر نشر فرهنگ اهل­‌بیت، بی­‌تا.
کوزر، لوئیس، زندگی و اندیشه بزرگان جامعه شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، علمی، چاپ دوم، 1369ش.
محمدیان، عباس، سیمای انسان در مثنوی مولوی، سبزوار، دانشگاه تربیت معلم، 1386ش.
مدرس تبریزی، محمدعلی، ریحانة الادب فی تراجم المعروفین بالکنیة أو اللقب، تهران، کتاب­‌فروشی خیام، چاپ سوم، 1369ش.
مشکور، محمدجواد، تاریخ شیعه و فرقه‌های اسلامی تا قرن چهارم، تهران، اشراقی، چاپ پنجم، 1372ش.
مولوى، جلال­‌الدین محمد، مثنوى معنوى، تصحیح: نیکلسون، تهران، مولى، 1360ش.
نصیرالدین طوسى، محمد بن حسن، کشف المراد فى شرح تجرید الاعتقاد، شکورى، چاپ اول، 1367ش.
ه‍ج‍وی‍ری‌، علی بن عثمان، کشف ال‍محجوب، تصحیح: ژوک‍وف‍س‍ک‍ی‌، ب‍ا م‍ق‍دم‍ه‌ ق‍اس‍م‌ ان‍ص‍اری‌، ‏تهران، طه‍وری، 1371ش.
همایى، جلال­‌الدین، مولوى نامه، تهران، آگاه، 1356ش.