نسیان و تأثیر آن بر عقد از منظر فقه اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مذاهب اسلامی

2 استاد گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه تهران

3 استادیار گروه فقه و حقوق امامیه دانشگاه مذاهب اسلامی

چکیده

نسیان عدم التفات به مطالب موجود در ذهن است که به عنوان یک پدیده روانشناختی مورد نظر و مداقه اندیشمندان بوده و در لسان منابع معتبر اسلامی مورد بحث قرار گرفته است. سؤال اساسی این است که آیا نسیان بر عقد بر مبنای فقه اسلامی تأثیرگذار است؟ به طور کلی فقها بر مبنای حدیث رفع نسیان را مورد مطالعه قرار داده­‌اند. باید بیان نمود که میان فقهای اسلامی در این زمینه اختلاف نظر وجود دارد و برخی فقها حدیث رفع و به تبع نسیان را در عقد مؤثر می‌دانند و قائل به صحت عقود شخص دارای فراموشی شده­‌اند و برخی حدیث رفع و نسیان را در عقد تأثیرگذار نمی­‌دانند و در صورت انعقاد عقد از روی فراموشی عقد را باطل می‌دانند و هم­چنین برخی قائل به تفصیل شده­‌اند که در صورت تأثیر در سبب موجب بطلان و در صورت تأثیر در مسبب نسیان را بی­‌تأثیر بر عقد می­‌دانند ولی آنچه به نظر می­‌آید این است که نسیان اگر ارکان عقد را مختل کند به دلیل فقدان قصد عقد باطل می­‌شود و در غیر این صورت تأثیری بر عقد نخواهد داشت.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Amnesia and Its effect on Contract from the Perspective of Islamic Jurisprudence

نویسندگان [English]

  • Ali Bahrami 1
  • Ahmad Bagheri 2
  • Abdulhamid Talebi 3
1 PhD student at University of Islamic Denominations
2 Professor at Tehran University
3 Assistant Professor at University of Islamic Denominations
چکیده [English]

Amnesia is the lack of paying attention to what is in the mind, which is considered as a psychological phenomenon by scholars and has been discussed in the authoritative Islamic sources. The main question is whether amnesia affects the contract based on Islamic jurisprudence or not. In general, the jurists have studied the amnesia based on the “Hadith-e Raf‘”. It should be noted that there is disagreement among Islamic jurists in this regard; some jurists consider that the “Hadith-e Raf‘”, and therefore amnesia, are effective in contract and considered the validity of the contracts of the person suffering from amnesia. However, some jurists consider that “Hadith-e Raf‘” and amnesia are not effective in contract and in case of concluding a contract in the situation of amnesia, the contract is considered void. Also, some jurists have considered in details that if it affects the reason, it is considered void and if it affects the cause, it is considered as having no effect on the contract. However, what it seems is that if amnesia disrupts the foundations of the contract, it will be void due to the lack of intention of the contract. Otherwise, it will not affect the contract.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Amnesia
  • Hadith-e Raf‘
  • The Effect of Amnesia on Contract

مراجع

قرآن کریم.
آدم(ع) فلسفة تقویم الانسان و خلافته، بهی خولی، قاهره، دارالاعتصام، 1977م.
الاتجاهات الفقهیة عند أصحاب الحدیث فی القرن الثالث الهجری، عبدالمجید محمود عبدالمجید، قاهره، مکتبة الخانجی، 1399ق.
آراؤنا فی أصول الفقه، سید تقی طباطبایی قمی، قم، محلاتی، 1371ش.
الاشباه و النظائر، زین­‌الدین بن ابراهیم ابن­‌نجیم مصری، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1419ق.
اشتباه و نسیان و تأثیر آنها در عقد از منظر حقوق و فقه مذاهب اسلامی، علی بهرامی، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، رشته فقه مقارن و حقوق خصوصی اسلامی، تهران، دانشگاه مذاهب اسلامی، 1399ش.
اصول الاستنباط فی اصول الفقه، سید علی‌نقی حیدری، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، 1412ق.
اصول الشیعه لاستنباط احکام الشریعه، محمدحسین یوسفی گنابادی، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، 1388ش.
اصول الفقه الذی لا یسع الفقیه جهله، عیاض سلمی، ریاض، دارالتدمریة، 1426ق.
إعلام الموقعین عن رب العالمین، محمد بن ابی­‌بکر ابن­‌قیم جوزیه، بی­‌جا، مطبعة الکردی و النیل، 1325ق.
انوار الهدایه فی التعلیقه علی الکفایه، سید روح­‌الله خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1427ق.
البحر المحیط فی اصول الفقه، محمد بن عبدالله زرکشی، بی‌جا، دارالکتبی، 1414ق.
تفسیر مجمع البیان، فضل بن حسن طبرسی، ترجمه احمد بهشتی، تهران، فراهانی، بی‌تا.
تفسیر المیزان، سید محمدحسین طباطبایی، ترجمه سید محمدباقر موسوی همدانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374ش.
تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1371ش.
تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، محمد بن حسن حر عاملی، قم، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1409ق.
جامع البیان فی تفسیر القرآن، محمد بن جریر طبری، بیروت، دارالمعرفه، 1412ق.
الخصال، محمد بن علی ابن­‌بابویه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403ق.
رد المحتار علی الدر المختار، محمدامین بن عمر ابن­‌عابدین، بیروت، دارالفکر، 1412ق.
روانشناسی عمومی، حمزه گنجی، تهران، مؤسسه ساوالان، 1384ش.
زبدة الاصول، سید محمدصادق حسینی روحانی، تهران، حدیث دل، 1382ش.
زمینه روانشناسی هیلگارد، ریتا ال اتکینسون و دیگران، ترجمه محمدنقی براهنی و دیگران، تهران، رشد، 1375ش.
سنن ابن­‌ماجه، محمد بن یزید ابن­‌ماجه قزوینی، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
العین، خلیل بن احمد فراهیدی، بیروت، دار و مکتبة الهلال، 1410ق.
فوائد الاصول، محمدعلی کاظمی خراسانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بی‌تا.
القاموس المحیط، محمد بن یعقوب فیروزآبادی، بیروت، مؤسسه الرساله، 1426ق.
الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1365ش.
کتاب التلخیص فی اصول الفقه، عبدالملک بن عبدالله جوینی، بیروت، دارالبشائر الإسلامیه، بی‌تا.
کتاب النوادر، احمد بن محمد اشعری قمی، قم، مدرسة الإمام المهدی(ع)، 1408ق.
لسان العرب، محمد بن مکرم ابن­‌منظور، بیروت، دارصادر، 1414ق.
مجمع الأفکار و مطرح الأنظار، میرزا هاشم آملی، قم، المطبعة العلمیة، 1395ق.
المحصول فی علم اصول الفقه، محمد بن عمر فخر رازی، بیروت، مؤسسه الرساله، 1418ق.
المحیط فی اللغه، اسماعیل بن عباد صاحب، بیروت، عالم الکتب، 1414ق.
المستصفی من علم الاصول، محمد بن محمد غزالی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1413ق.
مصباح الاصول، سید محمد واعظ حسینی، قم، داوری، 1417ق.
مقدمه‌ای بر نظریه‌های یادگیری، متیو اچ السون و بی آر هرگنهان، ترجمه علی‌اکبر سیف، تهران، دوران، 1388ش.
من لایحضره الفقیه، محمد بن علی ابن­‌بابویه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
منتهی الدرایه فی توضیح الکفایه، سید محمدجعفر جزائری مروج، قم، دارالکتاب، 1413ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار