نقش صادقین(ع) در شکل‌گیری وحدت مسلمانان در مسئله قرائت قرآن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه ایلام

چکیده

ائمه(ع) همواره منادی وحدت و همبستگی مسلمانان در زمینه‌های مختلف از جمله قرائت قرآن بودند. در این میان، نقش امامان باقر(ع) و صادق(ع) به علت همزمانی با شیوع پدیده اختلاف قرائات در عالم اسلامی و هم‌عصری با قرّاء مشهور از جمله قاریان هفت‌گانه حائز اهمیت است. صادقین(ع) در مواجهه با جریانهای مختلفی که در عصر آنان در زمینه قرائات شکل گرفته بود، دو رویکرد اصلی را در جهت حفظ وحدت و همبستگی مسلمانان در مسئله قرائت قرآن اتخاذ کردند: 1. دفاع از اصالت نزول و قرائت واحد قرآن؛ 2. به رسمیت شناختن قرائات مشهور. ایشان با پذیرفتن جریان غالب قرائی در عالم اسلام، پیروان خود را به همسو شدن با کلیت جامعه اسلامی که به سردمداری قاریان برجسته اداره می‌شد و اهتمام ویژه‌ای به حفظ سنت قرائت رسول اکرم(ص) داشت، فراخوانده و سعی کردند هرگونه مرزبندی در قرائت قرآن را در بین گروههای مختلف اسلامی از میان بردارند. صادقین(ع)، مردم را از پیوستن به جریان شاذ قرائی بر حذر داشتند و با جریان دیگری که به پیشگامی غلات شکل گرفته و عامدانه در صدد رواج اندیشه تحریف و مسائل اختلافی در جامعه اسلامی بودند، به­‌شدت برخورد کردند؛ با این حال، آثار تخریبی جریان غلات هم­‌چنان در برخی از نقل‌های مربوط به قرائات وجود دارد که در این پژوهش با رویکرد تحلیلی و انتقادی به آنها پرداخته شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Role of Sadiqayn (AS) in Forming the Muslims’ Unity in the Issue of Quranic Reading

نویسنده [English]

  • Mojtaba Mohammadi Anvigh
Assistant Professor at University of Ilam
چکیده [English]

Imams (AS) have always preached the unity of Muslims in various fields, including the field of Quranic reading. In this regard, the role of Imam Baqir and Imam Sadiq (AS) is important due to the coincidence of their lifetime with the prevalence of variant readings in the Islamic world and the lifetime of famous readers, including the seven readers. In the face of different groups in the field of Quranic readings, Sadiqayn (AS) adopted two main approaches to maintain the unity and solidarity of Muslims in the issue of reading the Qur’an: 1- Defending the authenticity of the revelation and reading of the Qur’an; 2- Validating the famous readings. In fact, by accepting the predominant reading stream in the Islamic world, they called on their followers to align themselves with the whole of Islamic society, which was governed by prominent reading and took special care to preserve the reading tradition of the Holy Prophet (PBUH). They tried to remove any differences and contradictions in the field of the Qur’anic readings between different Islamic groups. Sadiqayn (AS) warned the people against joining the uncommon reading stream and dealt severely with another stream that was formed by the exaggerators and deliberately sought to spread the idea of Quran’s distortion and controversial issues in the Islamic society; However, the destructive effects of the mentioned stream may still be present in some of the quotations which have been addressed in this study with an analytical and critical approach.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Sadiqayn (AS)
  • Variant Readings
  • Reading Unity
  • Famous Readings
  • Uncommon Readings
  • The Exaggerators’ Stream

مراجع

قرآن کریم.
آراء حول القرآن، علی علامه فانی اصفهانی، بیروت، دارالهادی، 1411ق.
الابانة عن معانی القراءات، مکی بن ابی­‌طالب، قاهره، دار نهضة‌، 1975م.
الإتقان فی علوم القرآن، عبدالرحمن بن ابی‌بکر سیوطی، بیروت، دارالکتاب العربی، 1421ق.
اختلاف قرائات قرآنی و جریان تاریخی ـ فرهنگی اهل بیت(ع) محوری، محمد عترت‌دوست، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، 1397ش.
اختیار معرفة الرجال (مع تعلیقات میرداماد الأسترآبادی)، محمد بن عمر کشی، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1363ش.
اختیار معرفة الرجال، محمد بن عمر کشی، مشهد، دانشگاه فردوسی مشهد، 1409ق.
إعراب القرآن، احمد بن محمد نحاس، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1421ق.
«ارزیابی قرائات سبع نزد ابن­‌مجاهد»، کریم پارچه‌باف دولتی، مجله مطالعات قرائت قرآن، شماره 7، 1395ش.
الأمالی، محمد بن حسن طوسی، قم، دارالثقافة، 1414ق.
«بازشناسی جایگاه رجالی آخرین راوی در سند روایت «اقرأ کما یقرأ الناس»»، زهرا قاسم‌نژاد و اسماعیل زارعی، مجله مطالعات فهم حدیث، شماره 12، 1399ش.
بحار الأنوار، محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1403ق.
«بررسی روایت «اقرأ کما یقرأ الناس» با نگاهی به فهم شیخ انصاری»، محمدعلی مهدوی راد و دیگران، مجله آموزه‌های قرآنی، شماره 17، 1392ش.
البرهان فی علوم القرآن، محمد بن عبدالله زرکشی، بیروت، دارالمعرفة، 1410ق.
بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد(ع)، محمد بن حسن صفار، قم، ‏ کتابخانه آیة­الله مرعشی نجفی، 1404ق.
البیان فی تفسیر القرآن، سید ابوالقاسم خویی، قم، مؤسسه احیاء آثار الامام الخوئى‏، 1413ق.
تاریخ قرآن، محمود رامیار، تهران، امیرکبیر، 1369ش.
«تأثیر خط در پیدایش قرائات»، حمیدرضا مستفید، مجله تحقیقات اسلامی، شماره 1، 1381ش.
تأسیس الشیعة لعلوم الاسلام، سید حسن صدر، بی‌جا، 1370ق.
التبیان فی تفسیر القرآن، محمد بن حسن طوسی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، بی‌تا.
تفسیر العیاشی، محمد بن مسعود عیاشی، تهران، المطبعة العلمیة، 1380ش.
التمهید فی علوم القرآن، محمدهادی معرفت، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، 1410ق.
التوحید، محمد بن علی ابن­‌بابویه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1398ق.
التیسیر فی القراءات السبع، عثمان بن سعید دانی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1416ق.
جامع البیان عن تأویل آی القرآن، محمد بن جریر طبری، بیروت، دارالفکر، 1415ق.
جامع البیان فی القراءات السبع، عثمان بن سعید دانی، الشارقة، جامعة الشارقة، 1428ق.
«جریان‌شناسی غلو و غالیان در رجال نجاشی»، محمدتقی دیاری بیدگلی، مجله مقالات و بررسیها، شماره 77، 1384ش.
جمال القراء و کمال الإقراء، علی بن محمد سخاوی، دمشق، دارالمأمون، 1418ق.
الحاشیة علی مدارک الاحکام، محمدباقر وحید بهبهانی، مشهد، مؤسسه آل البیت(ع)، 1419ق.
«دلالت و مصداق روایت اقرأ کما یقرأ الناس»، الهه شاه‌پسند، مجله پژوهشهای قرآن و حدیث، شماره 2، 1393ش.
رجال ابن الغضائری، احمد بن حسین غضائری (ابن غضائری)، قم، دارالحدیث، 1364ش.
رجال ابن­‌داود، حسن بن علی ابن‌داود حلی، تهران، دانشگاه تهران، 1342ش.
رجال الطوسی، محمد بن حسن طوسی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1373ش.
رجال العلامة الحلی (خلاصة الأقوال فی معرفة الرجال)، حسن بن یوسف حلی، نجف، دارالذخائر، 1411ق.
رجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، بیروت، دارالأضواء، 1408ق.
رسم المصحف دراسة لغویة تاریخیة، غانم قدوری الحمد، عمان، دار عمار، 1425ق.
روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم، محمود بن عبدالله آلوسی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.
السبعة فی القراءات، ابن­‌مجاهد، قاهره، دارالمعارف، بی‌تا.
صحیح البخاری، محمد بن اسماعیل بخاری، بیروت، دارالفکر، 1401ق.
غریب الحدیث، قاسم بن سلام، حیدرآباد دکن، مطبعة مجلس دائرة­المعارف العثمانیة، 1384ق.
غیث النفع فی القراءات السبع‏، علی نوری صفاقسی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1425ق.
الفهرست، محمد بن حسن طوسی، قم، مؤسسة النشر الفقاهة، 1422ق.
القراءات القرآنیة تاریخ و تعریف، عبدالهادی فضلی، بیروت، مرکز الغدیر، 1430ق.
القرآن الکریم و روایات المدرستین، مرتضی عسکری، تهران، المجمع العلمی الاسلامی، 1416ق.
الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1407ق.
کتاب الصلاة، مرتضی بن محمدامین انصاری، قم، المؤتمر العالمی بمناسبة الذکری المئویة الثانیة لمیلاد الشیخ الأعظم الأنصاری الأمانة العامة، 1415ق.
کتاب المصاحف، ابوبکر بن ابی­‌داود سجستانی، قاهره، الفاروق الحدیثة، 1423ق.
مباحثى در تاریخ و علوم قرآنى، مجید معارف، تهران، نبأ، 1383ش.
مجمع البیان لعلوم القرآن، فضل بن حسن طبرسی، تهران، ناصرخسرو، 1372ش.
مختصر التبیین لهجاء التنزیل، سلیمان بن نجاح، مدینه، مجمع الملک فهد، 1423ق.
مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1404ق.
المرشد الوجیز، عبدالرحمن بن اسمعیل، بیروت، دار صادر، 1395ق.
مسند أبی یعلی، ابویعلی موصلی، دمشق، دارالمأمون، بی‌تا.
مسند الإمام أحمد بن حنبل، احمد بن محمد ابن‌حنبل، بیروت، دار صادر، بی‌تا.
معانی القرآن و إعرابه، ابراهیم بن سری زجاج، بیروت، عالم الکتب، 1408ق.
معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سید ابوالقاسم خویی، بی‌جا، بی‌نا، 1413ق.
مقدمات فی علم القراءات‏، محمد احمد مفلح القضاة و دیگران، عمان، دار عمار، 1422ق.
ملاکهای ترجیح قرائت و توسعه آن، امیر ذوقی، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، 1396ش.
مناهل العرفان، محمد عبدالعظیم زرقانی، بیروت، دارإحیاء التراث العربى‏، بی‌تا.
نخستین اندیشه‌های حدیثی شیعه، سید محمدهادی گرامی، تهران، دانشگاه امام صادق(ع)، 1396ش.
نزول قرآن و رؤیای هفت حرف، سید رضا مؤدب، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1378ش.
النشر فی القراءات العشر، ابن­‌جزری، بی‌جا، دارالفکر، بی‌تا.
«نقد و بررسی جریان توحید المصاحف در زمان خلافت عثمان»، مرتضی قاسمی حامد، مجله فروغ وحدت، شماره 16، 1388ش.
«نقش غلات در تخریب چهره شیعه»، زهرا رضازاده عسگری، مجله تاریخ فرهنگ و تمدن اسلامی، شماره 1، 1389ش.
الوسیلة الی کشف العقیلة، علی بن محمد سخاوی، طنطا، دارالصحابة، 1427ق.
"Recitation and aesthetic reception.", William A. Graham and Navid Kermani, In The Cambrige Companion to the Qur’an, by Jane Dammen McAuliffe. London: Cambrige University Press. 2007.
The Transmission of the Variant Readings of the Quran, Shady Hekmat Nasser, Leiden, Brill. 2013.
"Structural, linguistic and literary features", Angelika Neuwirth, In The Cambrige Companion to the Qur’an, by Jane Dammen McAuliffe. London, Cambrige University Press, 2007.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار