بررسی تطبیقی تأثیر مکان بر عده در فقه اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

عده مدت زمانی است که تا انقضای آن زنی که عقد نکاح او منحل شده است نمی‌تواند شوهر دیگر اختیار کند و این مدت بنابر حامل و حائل بودن و یا حائض و غیر حائض بودن زن و همچنین فوت شوهر یا طلاق، تاحدی متفاوت است. این پژوهش با روند توصیفی_تحلیلی به این پرسش محوری تأثیر تعلق مکانی و دین و دار زوجه در ثبوت و سقوط عده در فقه اسلامی پرداخته است و این نتایج احصا شد؛ جمهور فقهای اسلامی رأی به ثبوت عده برای نکاحی که موجود و منعقد در دارالإسلام و خارج از دارالإسلام، از نکاح مسلمان، کتابی و اهل ذمه، داده‌اند ولی در رأی غیر مشهوری برای نکاح اهل دارالحرب عده قائل نبوده و حربیه را به محض ورود به دارالإسلام مجاز به ازدواج دانسته است واین رأی را برای مرتده‌ای که از دارالإسلام خارج شود نیز ثابت دانسته‌اند. مدعای تحقیق برابری و ثبوت عده برای زوجه داخل و خارج از دارالإسلام و بدون لحاظ کردن تعلق مکانی اوست، ادله مدعا عدم فسخ فوری نکاح زوجین مختلف‌الدار، صحت نکاح اهل کفر، مورد خطاب بودن کفار نسبت به احکام و ثبوت حکمت‌های عده در تمام نکاح‌ها می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Effect of Place on ʿIdda in Islamic Jurisprudence

نویسنده [English]

  • Ferasat Mohammadi Bolbanabad
Ph.D at University of Sistan & Baluchestan
چکیده [English]

TheʿIdda (period of waiting) is the period of time until the end of which, the woman whose marriage has been dissolved cannot have another husband, and this period varies depending on the pregnancy or menstruation of the woman, as well as the death of her husband or divorce. This research with a descriptive-analytical process has dealt with this central question of the effect of spatial belonging and religion of the wife on the establishment and fall of ‘Idda in Islamic jurisprudence, and these results were counted; The majority of Islamic jurists believe that ʿIdda of marriage in Dar al-Islam and outside Dar al-Islam is fixed, whether they are Muslims, Ahl al-Kitab or Ahl al-Dhimma, but in an unpopular decree, ʿIdda, is not necessary for the marriage of people of Dar al-Harb and the woman of Dar al-Harb is allowed to get married as soon as she enters Dar al-Islam and they have also considered this decree true for an apostate who leaves Dar al-Islam. The claim of this research is equality and stability of ʿIdda for the wife inside and outside Dar al-Islam without considering her spatial affiliation. The reasons for this claim include the marriage of spouses in two different lands not being terminated immediately, the correctness of the marriage of infidels, the inclusion of decrees for the infidels, and the stability of the reasons of ‘Idda in all marriages.

کلیدواژه‌ها [English]

  • ʿIdda (Period of Waiting)
  • Place
  • Dar al-Islam
  • Dar al-Harb
  • Islamic Jurisprudence
قرآن کریم.
أحکام أهل الذمة، محمد بن ابی‌بکر ابن‌قیم جوزیه، دمام، رمادی، 1418ق.
«از کشور اسلامی تا امت اسلامی واکاوی مفاهیم حقوقی ـ سیاسی جهان اسلامی»، اسماعیل آجر لو و علی بهادری جهرمی، مجله مطالعات بیداری اسلامی، شماره 8، 1394ش.
الإشراف علی مذاهب العلماء، محمد بن ابراهیم ابن‌منذر، امارات، مکتبة مکة الثقافیة، رأس الخیمة، 1425ق.
أنوار الفقاهة ـ کتاب الزکاة، حسن بن جعفر کاشف الغطاء، نجف، مؤسسه کاشف الغطاء، 1422ق.
إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، محمد بن حسن فخرالمحققین، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1387ق.
آیات الأحکام فی تفسیر کلام الملک العلام، محمد بن علی استرآبادی، تهران، کتاب‌فروشی معراجی، 1394ق.
البحر الرائق شرح کنز الدقائق، زین‌الدین بن ابراهیم ابن‌نجیم مصری، بیروت، دارالکتاب الإسلامی، بی‌تا.
«پس از طلاق، بهترین فرصت برای ازدواج مجدد چه زمانی است؟»، شهناز نوحی، در: خبرگزاری ایسنا، 1394/4/31ش.
تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق، عثمان بن علی زیلعی، بولاق، المطبعة الکبری الأمیریة، 1313ق.
تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1375ش.
تفصیل الشریعة فی شرح تحریر الوسیلة ـ النکاح، محمد فاضل لنکرانی، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، 1421ق.
الجامع الصغیر مع شرحه النافع الکبیر، محمد بن حسن شیبانی، بیروت، عالم الکتب، 1406ق.
جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محمدحسن نجفی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1404ق.
الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الإمام الشافعی، علی بن محمد ماوردی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1419ق.
حقوق خانواده، سید حسین صفایی و اسدالله امامی، تهران، دانشگاه تهران، 1370ش.
حقوق مدنی، سید حسن امامی، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه، 1340ش.
الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، زین‌الدین بن علی شهید ثانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1412ق.
سبل السلام، محمد بن اسماعیل صنعانی، قاهره، دارالحدیث، بی‌تا.
شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جعفر بن حسن محقق حلی، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1408ق.
شرح السیر الکبیر، محمد بن احمد سرخسی، قاهره، چاپ صلاح الدین منجد، 1971م.
عوائد الأیام فی بیان قواعد الأحکام، احمد بن محمدمهدی نراقی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، 1417ق.
عیون الحقائق الناظرة فی تتمیم الحدائق، حسین بن محمد بحرانی آل عصفور، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
الفقه الإسلامی و أدلته، وهبه زحیلی، دمشق، دارالفکر، 2007م.
فقه الإمام الصادق(ع)، محمدجواد مغنیه، قم، مؤسسه انصاریان، 1421ق.
فقه سیاسی، عباسعلی عمید زنجانی، تهران، امیرکبیر، 1377ش.
الفقه علی المذاهب الأربعة و مذهب أهل البیت(ع)، عبدالرحمن جزیری، سید محمد غروی و یاسر مازح، بیروت، دارالثقلین، 1419ق.
«قدرت نرم نظم اساسی جمهوری اسلامی ایران در تحقق آرمان وحدت اسلامی»، سید محمدمهدی غمامی، مجله مطالعات قدرت نرم، شماره 6، 1391ش.
الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، قم، دارالحدیث، 1429ق.
کتاب الطهارة، مرتضی بن محمدامین انصاری، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1415ق.
کتاب النکاح، مرتضی بن محمدامین انصاری، قم، کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1415ق.
کتاب نکاح، سید موسی شبیری زنجانی، قم، مؤسسه پژوهشی رای‌پرداز، 1378ش.
کشاف القناع عن متن الإقناع، منصور بن یونس بهوتی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1414ق.
لغت‌نامه دهخدا، علی‌اکبر دهخدا، قم، مؤسسه فرهنگی و اطلاع رسانی تبیان، 1395ش.
اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، محمد بن مکی شهید اول، بیروت، دارالتراث؛ الدار الإسلامیة، بی‌تا.
مبانی الفقه الفعال فی القواعد الفقهیة الأساسیة، علی‌اکبر سیفی مازندرانی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1425ق.
المبسوط فی فقه الإمامیة، محمد بن حسن طوسی، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق.
المدونة الکبری، مالک بن انس، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
مرآة العقول فی شرح أخبار آل الرسول، محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1404ق.
مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، زین‌الدین بن علی شهید ثانی، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413ق.
المستدرک علی مجموع فتاوی شیخ الإسلام أحمد ابن‌تیمیة، محمد بن عبدالرحمن ابن‌قاسم، بی‌جا، بی‌نا، 1418ق.
معجم البلدان، یاقوت بن عبدالله حموی، بیروت، دارصادر، بی‌تا.
معجم المصطلحات و الألفاظ الفقهیة، محمود عبدالرحمن عبدالمنعم، قاهره، دارالفضیلة، بی‌تا.
معجم لغة الفقهاء، محمدرواس قلعه‌جی و حامدصادق قنیبی، بیروت، دارالنفائس، 1408ق.
منهاج الصالحین، سید علی حسینی سیستانی، قم، دفتر آیة‌الله سیستانی، 1417ق.
موجز دائرة المعارف الإسلامیة، جمعی از نویسندگان، امارات، مرکز الشارقة للإبداع الفکری، 1998م.
الموسوعة الفقهیة الکویتیة، وزارة الأوقاف و الشؤون الإسلامیة، کویت، دارالسلاسل، 1427ق.
موسوعة مسائل الجمهور فی الفقه الإسلامی، محمد نعیم محمد هانی ساعی، قاهره، دارالسلام، 1428ق.
المهذب، عبدالعزیز بن نحریر ابن‌براج، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1406ق.
مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، سید عبدالاعلی سبزواری، قم، دارالتفسیر، 1388ش.
وسائل الشیعة، محمد بن حسن حرعاملی، قم، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، بی‌تا.