آثار خانوادگی و اجتماعی رفق و مدارا از منظر فریقین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه امام صادق(ع)

2 کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه مذاهب اسلامی

چکیده

زندگی خانوادگی و اجتماعی، با ناملایمات و مشکلاتی آمیخته است که از تزاحم منافع افراد با یکدیگر ناشی می‌شود. در صورتی که این ناملایمات استمرار یابد، نه تنها افراد، بلکه نهاد خانواده و جامعه با انحطاط و نابودی مواجه می‌شوند. اسلام به منظور تحکیم روابط خانوادگی و اجتماعی، مراعات اصولی، همچون «رفق» و «مدارا» را پیشنهاد می‌کند. آگاهی از آثار خانوادگی و اجتماعی رفق و مدارا، خانواده‌ها را تشویق می‌کند، تا در ناملایمات واکنش منطقی نشان داده، از تندروی بپرهیزند. در این صورت، افراد و اعضای خانواده با انعطاف‌ خردمندانه، زندگی خانوادگی را سرشار از آرامش، همدلی و همراهی می‌نمایند و از طرفی آرامش و کمال را برای دیگران نیز به ارمغان می‌آورند. اصول رفق و مدارا در مقام تعامل افراد با یکدیگر در احادیث فریقین و نیز آثار علمای امامیه و اهل‌سنت از همان سده‌های نخستین اسلام مورد اهتمام بوده است. پژوهش حاضر به روش توصیفی ـ تحلیلی، اصول رفق و مدارا را در منابع فریقین مورد بررسی قرار داده و برجسته‌ترین آثار آنها را در روابط خانوادگی و اجتماعی تبیین می‌نماید. دستاوردهای مقاله نشان می‌دهد که سلامت جسمی و روانی، آرامش، برکت، بهره‌مندی مشروع، رزق وافر و تربیت سالم فرزندان، از جمله آثار خانوادگی، و کینه زدایی، امنیت، محبوبیت، پایداری روابط اجتماعی و تألیف قلوب، از جمله آثار اجتماعی رفق و مدارا هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Familial and Social Effects of Kindness and Compliance from the Perspective of Sunni and Shiite Schools

نویسندگان [English]

  • Mahmoud Karimi 1
  • Zahra Yousofi 2
چکیده [English]

Familial and social life is full of certain troubles and problems emanating from the conflict of interests of individuals. If these disorders continue, not only individuals but the family and the society would face decadence and destruction. Islam proposes certain principles such as kindness and compliance in order to consolidate the familial and social relations. It encourages the families to take logical reactions to these troubles and avoid extreme behaviors. In this case individuals and members of the family fill the familial life with peace, compassion, and sympathy following a wise flexibility. They also offer peace and perfection to others. The principles of kindness and compliance in the interactions of different people have been among major concerns of the Sunni and Shiite traditions and sources from the very early centuries of Islam. The present article studies the principles of kindness and compliance in Sunni and Shiite sources following a descriptive and analytical method explaining their most prominent effects in familial as well as social relations. The outcomes of the article indicate that physical and spiritual health, peace, security, legitimate enjoyment, abundant provision, and good upbringing of children are among the familial effects of kindness and compliance. On the other hand, eliminating enmities, security, popularity, lastingness of social relations and the winning over of hearts are among the social effects of kindness and compliance.

کلیدواژه‌ها [English]

  • kindness
  • compliance
  • familial relations
  • social relations
  • moral virtues
  • consolidation of family
قرآن کریم.
آمدی، عبدالواحد، غرر الحکم و درر الکلم، ترجمه سید هاشم رسولی محلاتی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1377ش.
ابن­ بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1363ش.
ابن­ حبان، محمد بن حبان، صحیح ابن­ حبان بترتیب ابن­ بلبان، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1414ق.
ابن­ حجر عسقلانی، احمد بن علی، فتح الباری فی شرح صحیح البخاری، قاهره، دارالحدیث، بی­ تا.
ابن­ شعبه حرانی، حسن بن علی، تحف العقول عن آل الرسول، ترجمه محمدباقر کمره­ ای، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1376ش.
ابن­ عساکر، علی بن حسن، تاریخ مدینة دمشق، بیروت، دارالفکر، 1415ق.
ابن­ فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغة، بیروت، دارالجیل، بی­ تا.
ابن­ منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، قم، نشر ادب الحوزة، 1405ق.
احدی، حسن؛ و شکوه السادات بنی جمالی، روان شناسی رشد، تهران، پردیس، 1379ش.
احمد بن حنبل، مسند الامام احمد بن حنبل، قاهره، مؤسسة قرطبة، 1398ق.
اسماعیل بیگی، زهره؛ و حمیدرضا غلامرضایی، معجزه صمیمیت، تهران، نسل نواندیش، 1386ش.
امینی، ابراهیم، آیین تربیت، تهران، اسلامی، 1362ش.
بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دارطوق النجاة، 1422ق.
بلاذری، احمد بن یحیی، فتوح البلدان، قاهره، مکتبة النهضة المصریة، 1379ق.
جاحظ، عمرو بن بحر، البیان و التبیین، قاهره، مکتبة الجاحظ، 1367ق.
جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت، دارالعلم للملایین، 1376ق.
حسین زاده، علی، همسران سازگار، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1388ش.
خمینی، سید روح­ الله، شرح حدیث جنود عقل و جهل، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1380ش.
داودی، محمد، سیره تربیتی پیامبر(ص) و اهل­ بیت(ع)، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1389ش.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، بیروت، دارالمعرفة، بی­ تا.
شاملو، سعید، بهداشت روانی، تهران، رشد، 1381ش.
شریف رضی، محمد بن حسین، نهج البلاغه، تصحیح: صبحی صالح، قم، دارالهجرة، 1385ش.
طبرانی، سلیمان بن احمد، المعجم الأوسط، قاهره، دارالحرمین، بی­ تا.
طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة، 1375ش.
عظیمی، سیروس، روان شناسی کودک، تهران، معرفت، 1369ش.
غباری بناب، باقر، «رابطه عفو و گذشت با میزان اضطراب در والدین کودکان استثنایی و عادی»، مجله حوزه و دانشگاه، شماره 31، تابستان 1381ش.
غزالی، محمد بن محمد، احیاء علوم الدین، بیروت، دارالمعرفة، بی­ تا.
فراهیدی، خلیل بن احمد، العین، بیروت، دار و مکتبة الهلال، 1980م.
فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، قم، دارالرضی، بی­ تا.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1375ش.
لیثى واسطى، على بن محمد، عیون الحکم و المواعظ، قم، دارالحدیث، 1376ش.
مارستون، استفانی، معجزه تشویق، ترجمه توراندخت تمدن، تهران، علمی، 1379ش.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار، تهران، اسلامیه، 1374ش.
مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، المکتبة الحیاة، 1145ق.
مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1416ق.
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1373ش.
ناصح علوان، عبدالله، چگونه فرزندان خود را تربیت کنیم، ترجمه عبدالله احمدی، تهران، احسان، 1374ش.