تحلیل جایگاه حدیثی حکیم بن حکم از منظر شیعه و اهل‌سنت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشکده اصول الدین قم

2 استاد دانشگاه قم

چکیده

این مقاله نگاهی هرچند کوتاه به شخصیت حکیم بن حکم بن عباد بن حنیف یکی از بزرگان اصحاب ائمه(ع) و نیز راویان احادیث آنان دارد و در پی احیای نام و تجدید یاد او است که در کتب تراجم، رجال و ...، قضاوتهای گوناگونی درباره او به چشم می­‌خورد. آنچه بیش از همه در این پژوهش به آن توجه شده، ارائه بحثی رجالی و زندگی‌­نامه‌­ای درست از حکیم بن حکم است. در این نوشتار، بیشتر به آراء و داوریهای دانشوران فریقین پرداخته شده است، اما در انتها وثاقت ایشان از منظر فریقین مورد بررسی قرار می­‌گیرد و کاذب و جاعل بودن او رد می­‌شود و موثق بودن او و مورد اعتماد بودن روایات او، اثبات می­‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of the position of Hakim Ibn Hakam from Shiite and Sunni perspective

نویسندگان [English]

  • Hashem Andisheh 1
  • Mohammad Taghi Diari Bidgoli 2
1 Ph.D. Student of Osooledin College
2 Professor of University of Qom
چکیده [English]

This paper glance on personality of Hakim ibn Hakam ibn Ibad ibn Hanif, who is one of the great companions of infallible Imams (phuh) and their narrators. It is to revive his name and renew his remembrance in the tarajom and Rijal sources and so on. Various judgments are seen about him. In this research we mainly seek Rijali study and accurate biography of Hakim ibn Hakam. This work, first presents view and judgment of both Shia and Sunni scholars accordingly at the end proves the authenticity and trustworthy of Hakim ibn Hakam. Therefore rejects the view considers him liar or forger.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Hakim ibn Hakam
  • the companions of infallibles
  • the Common narrators
  • the narrators of both Shia and Sunni
قرآن کریم.
ابن­‌ابی­‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد، الجرح و التعدیل، بیروت، دارالفکر، بی‌­تا.
ابن­‌ابی­‌شیبه، عبدالله بن محمد، المصنف، ریاض، مکتبة الرشد، 1409ق.
ابن­­‌ابی­‌عاصم، احمد بن عمرو، الآحاد و المثانی، ریاض، دارالرایة، 1411ق.
ابن­‌اسحاق‏، محمد بن اسحاق، سیرة ابن­‌اسحاق‏، قم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامى، 1410ق.
ابن­‌تغری بردی، یوسف بن تغری بردی، النجوم الزاهرة فی ملوک مصر و القاهرة، قاهره، وزارة الثقافة و الإرشاد القومی، 1963م.
ابن­‌حبان، محمد بن حبان، الثقات، بیروت، دارالفکر، 1393ق.
همو، صحیح ابن­‌حبان بترتیب ابن­‌بلبلان، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1414ق.
ابن­‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، الإصابة فی تمییز الصحابة، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
همو، المطالب العالیة بزوائد المسانید الثمانیة، بیروت، التراث الاسلامی، 1393ق.
همو، تقریب التهذیب، مدینه، المکتبة العلمیة، 1380ق.
همو، تهذیب التهذیب، بیروت، دارصادر، بی‌­تا.
همو، لسان المیزان، بی­‌جا، مکتب المطبوعات الاسلامیة، 1423ق.
ابن­‌حزم، علی بن احمد، المحلى بالآثار، بیروت، دارالفکر، بی‌­تا.
همو، جمهرة انساب العرب، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1403ق.
همو، رسائل، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1395ق.
ابن­‌حنبل، احمد بن محمد، مسند احمد، بیروت، دارالکتب العلمیة، 2010م.
ابن­‌خزیمه، محمد بن اسحاق، صحیح ابن­‌خزیمة، بیروت، المکتب الاسلامی، 1400ق.
ابن­‌سعد، محمد بن سعد، الطبقات الکبیر، قاهره، مکتبة الخانجی، 1421ق.
ابن­‌شاهین، عمر بن احمد، تاریخ اسماء الثقات، قاهره، بی­‌نا، 2009م.
ابن­‌عساکر، علی بن حسن، تاریخ دمشق، بیروت، دارالفکر، 1406ق.
ابن­‌قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، بیروت، دارالفکر، 1405ق.
ابن­‌کثیر، اسماعیل بن عمر، البدایة و النهایة، بی­‌جا، دارهجر، 1418ق.
همو، تفسیر ابن­‌کثیر، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1419ق.
ابن­‌ماجه قزوینی، محمد بن یزید، سنن ابن­‌ماجه، بیروت، دارالمعرفة، 1419ق.
ابن­‌ماکولا، علی بن هبةالله، الإکمال فی رفع الارتیاب عن المؤتلف و المختلف فی الأسماء و الکنى و الأنساب، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1411ق.
ابن­‌ملقن، عمر بن علی، البدر المنیر فی تخریج الأحادیث و الآثار الواقعة فی الشرح الکبیر، ریاض، دارالهجرة، 1425ق.
ابن­‌وهب، عبدالله بن وهب، الجامع فی الحدیث، ریاض، دارابن­‌الجوزی، 1416ق.
ابونعیم اصفهانی، احمد بن عبدالله، معرفة الصحابة، ریاض، دارالوطن، 1419ق.
ازرقی، محمد بن عبدالله، اخبار مکة و ما جاء فیها من الآثار، بیروت، دارالأندلس، 1416ق.
امین، سید محسن، اعیان الشیعة، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1403ق.
البانی، محمد ناصرالدین، إرواء الغلیل فی تخریج أحادیث منار السبیل، بیروت، المکتب الاسلامی، 1405ق.
بخاری، محمد بن اسماعیل، التاریخ الکبیر، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1987م.
بغدادی، احمد بن علی، تاریخ بغداد، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1417ق.
بیهقی، احمد بن حسین، البعث و النشور، بیروت، مرکز الخدمات و الأبحاث الثقافیة، 1406ق.
همو، السنن الکبرى، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1424ق.
ترمذی، محمد بن عیسى، سنن الترمذی، بیروت، دارالغرب الاسلامی، 1998م.
جاپلقی بروجردی، سید علی­‌اصغر، طرائف المقال، قم، کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی، 1410ق.
جرجانی، ابواحمد بن عدی، الکامل فی ضعفاء الرجال، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1418ق.
جمال بن محمد السید، ابن­قیم الجوزیة و جهوده فی خدمة السنة النبویة و علومها، مدینه، عمادة البحث العلمی بالجامعة الإسلامیة، 1424ق.
حاکم نیشابوری، محمد بن عبدالله، المستدرک علی الصحیحین، بیروت، دارالمعرفة، 1412ق.
حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت(ع) لاحیاء التراث، 1409ق.
حسینی تفرشی، سید مصطفى بن حسین، نقد الرجال، قم، مؤسسه آل البیت(ع) لاحیاء التراث، 1418ق.
خرائطی، محمد بن جعفر، شکر الله على نعمه، بی­‌جا، بی­‌نا، 1402ق.
خرگوشی، عبدالملک بن محمد، شرف المصطفی، تهران، ماهی، 1387ش.
خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بیروت، بی­‌نا، 1983م.
ذهبی، محمد بن احمد، الکاشف فی معرفة من له روایة فی الکتب الستة، جده، دارالقبلة للثقافة الإسلامیة؛ مؤسسة علوم القرآن، 1413ق.
همو، تذکرة الحفاظ، هند، وزارة معارف الحکومة الهندیة، بی­‌تا.
همو، دول الاسلام، بیروت، دارصادر، 1999م.
همو، میزان الاعتدال فى نقد الرجال، بیروت، دارالمعرفة، 2009م.
سراج، محمد بن اسحاق، مسند السراج، فیصل آباد، إدارة العلوم الأثریة، 1423ق.
سلامی، عبدالرحمن بن احمد، التخویف من النار و التعریف بحال دارالبوار، طائف، مکتبة المؤید؛ دمشق، دارالبیان، 1409ق.
سهیلی، عبدالرحمن بن عبدالله، الروض الأنف فی شرح السیرة النبویة لابن‌­هشام، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1421ق.
شوشتری، محمدتقی، قاموس الرجال، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1431ق.
طبرانی، سلیمان بن احمد، الدعاء، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1413ق.
همو، المعجم الکبیر، قاهره، مکتبة ابن­‌تیمیة، بی­‌تا.
طحاوی، احمد بن محمد، مشکل الآثار، حیدرآباد، بی­‌نا، 1916م.
طوسی، محمد بن حسن، رجال، قم، مؤسسه تحقیقات و نشر معارف اهل البیت، 1342ش.
متقی هندی، علی بن حسام الدین، کنز العمال فی سنن الأقوال و الأفعال، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1401ق.
مزی، یوسف بن عبدالرحمن، تحفة الاشراف بمعرفة الاطراف، بیروت، المکتب الاسلامی؛ الدار القیّمة، 1403ق.
همو، تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1400ق.
نسائی، احمد بن شعیب، السنن الکبرى، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1421ق.
واحدی، علی بن احمد، اسباب نزول القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1411ق.
واقدی، محمد بن عمر، المغازی، بیروت، عالم الکتب، بی­‌تا.