تحلیل و بررسی دیدگاه مفسران درباره آیات نسخ

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد دانشگاه تهران

2 دانشجوی دکتری علوم قرآن و حدیث دانشگاه اراک

چکیده

مفسران در تفسیر آیات 106 بقره و 101 نحل مشهور به آیات نسخ، آراء مختلفی ارائه داده‌­اند. برخی از مفسران و اندیشمندان اسلامی، این آیات را ناظر بر نسخ حکم آیات در قرآن می‌­دانند و بر این باورند که این آیات به صراحت به مقوله نسخ حکم آیات اشاره کرده‌­اند. در مقابل دسته‌­ای دیگر از مفسران، این باور را نپذیرفته و اعتقاد دارند که این آیات به نسخ حکم آیات قرآن اشاره ندارند، بلکه مراد آنها، نسخ کتب و شریعتهای پیشین می‌باشد. جستار پیش رو دیدگاه مفسران در این باره را مورد بررسی قرار داده و با استناد به ادله‌­ای دیدگاه دوم را پذیرفته است؛ زیرا این آیات ناظر بر نسخ حکم آیات قرآن نیستند، بلکه در پاسخ به شبهه افکنی مشرکان مکه و یهودیان مدینه، از یک سو نسخ معجزات، شریعتها و کتابهای انبیای پیشین را حتمی می­‌دانند و از سوی دیگر، شریعت پیامبر(ص) را شریعتی جهانی و جاودانه معرفی می‌­کنند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis and Examination on the Viewpoints of Exegetists regarding “Abrogation” (Naskh) in the Verses of the Holy Quran

نویسندگان [English]

  • Abdolhadi Feghhizadeh 1
  • Asqar Tahmasebi Boldaji 2
1 Professor of Tehran University
2 Ph.d. Student of Arak University
چکیده [English]

The Exegetists have different viewpoints about the interpretation of the verses Surah al-Baqarah 106 and Surah al-Nahl 101. Some of the interpreters and Islamic scholars believe that these are the examples of “Abrogation” (Naskh) in the verses of the holy Quran. On the other hand, some others have not accepted this belief and believe that these verses do not refer to “Abrogation” (Naskh) of the verses of the holy Quran, but they refer to “Abrogation” (Naskh) of the previous holy books of other religions. The research, after evaluating the interpreters view regarding the aforementioned verses, relying on some proofs accepts the second viewpoint. It concludes that these verses do not refer to “Abrogation” (Naskh) of the verses of the holy Quran, but they have been sent down as an answer to doubts of the disbelievers of Mecca and the Jews of Medina. From one side, they consider the Abrogation of the miracles, religions and books of previous prophets certain. On the other hand they confirm that the religion of the holy prophet of Islam is universal and eternal.

کلیدواژه‌ها [English]

  • The Holy Quran
  • Exegesis
  • abrogation
  • Abrogation of a Decree
قرآن کریم.
ابن­‌عاشور، محمدطاهر بن محمد، التحریر و التنویر، قاهره، مطبعة عیسی بابی حلبی، 1384ق.
ابن­‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارلسان العرب، 1970م.
ابوزید، نصر حامد، پژوهشی در علوم قرآن، ترجمه مرتضی کریمی نیا، تهران، طرح نو، 1380ش.
احمد، بشیرالدین محمود، التفسیر الکبیر، لندن، الشرکة السلامیة، 1413ق.
بحرانی، سید هاشم، البرهان فی تفسیر القرآن، تهران، بنیاد بعثت، 1416ق.
جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، قم، اسراء، 1383ش.
جوهری، اسماعیل بن حماد، الصحاح، بیروت، دارالعلم للملایین، 1407ق.
حسن عبده، ایهاب، استحالة وجود النسخ بالقرآن، جبیزه، مکتبة النافذة، 1425ق.
حسینی شیرازی، سید محمد، تقریب القرآن الی الاذهان، بیروت، دارالعلوم، 1424ق.
حسینی همدانی، سید محمدحسین، انوار درخشان، تهران، کتاب­‌فروشی لطفی، 1404ق.
خسروانی، علیرضا، تفسیر خسروی، تهران، اسلامیه، 1390ق.
خطیب، عبدالکریم، التفسیر القرآنی للقرآن، بیروت، دارالفکر العربی، بی­‌تا.
خویی، سید ابوالقاسم، البیان فی تفسیر القرآن، ترجمه محمدصادق نجمی و هاشم هاشم زاده رئیسی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1385ش.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، دارالقلم؛ بیروت، الدار الشامیة، 1412ق.
زرقانی، محمد بن عبدالعظیم، مناهل العرفان فی علوم القرآن، قاهره، داراحیاء الکتب العربیة، بی‌­تا.
زرکشی، محمد بن عبدالله، البرهان فی علوم القرآن، بیروت، دارالمعرفة، 1994م.
الزلمی، مصطفی ابراهیم، التبیان لرفع غموض النسخ فی القرآن، اربیل، مکتب التفسیر، 2000م.
زمخشری، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، دارالکتاب العربی، 1407ق.
سبزواری نجفی، محمد بن حبیب­‌الله، الجدید فی تفسیر القرآن المجید، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1406ق.
سورآبادی، عتیق بن محمد، تفسیر سورآبادی، تهران، فرهنگ نشر نو، 1380ش.
سیوطی، عبدالرحمن بن ابی­‌بکر، الاتقان فی علوم القرآن، قاهره، مکتبة دارالتراث، بی­‌تا.
شاکر، محمدکاظم، علوم قرآنی، قم، دانشگاه قم، 1387ش.
صادقی تهرانی، محمد، البلاغ فی تفسیر القرآن بالقرآن، قم، مؤلف، 1419ق.
طالقانی، سید محمود، پرتوی از قرآن، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1362ش.
طباطبایی، سید محمدحسین، المیزان فی تفسیر القرآن، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، 1372ش.
طبری، محمد بن جریر، جامع البیان فی تفسیر القرآن، بیروت، دارالمعرفة، 1412ق.
طنطاوی، سید محمود، التفسیر الوسیط للقرآن الکریم، قاهره، دارالمعارف، 1993م.
طوسی، محمد بن حسن، التبیان فی تفسیر القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی­‌تا.
طیب، سید عبدالحسین؛ اطیب البیان فی تفسیر القرآن، تهران، اسلام، 1378ش.
عاملی، علی بن حسین، الوجیز فی تفسیر القرآن، قم، دارالقرآن الکریم، 1413ق.
عسکری، سید مرتضی، القرآن الکریم و روایات المدرستین، قم، دانشکده اصول الدین، 1424ق.
غزالی، محمد بن محمد، نظرات فی القرآن، قاهره، دارالکتب الحدیثة، 1383ق.
فخررازی، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1412ق.
فراهیدی، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، دارالهجرة، 1410ق.
فضل­‌الله، سید محمدحسین، تفسیر من وحی القرآن، بیروت، دارالملاک، 1419ق.
فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه مرتضی، الأصفی فی تفسیر القرآن، قم، دفتر تبلیغات اسلامی، 1418ق.
قدردان قراملکی، محمدحسن، «اسلام و نسخ ادیان»، مجله کیهان اندیشه، شماره 83، 1378ش.
قطب، سید، فی ظلال القرآن، بیروت، دارالشروق، 1412ق.
گلایری، علی، «نگاهی به رابطه احکام اسلام با ادیان دیگر»، مجله رواق اندیشه، شماره 4، 1380ش.
مجلسى، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء‏، 1404ق.
مدرسی، سید محمدتقی، تفسیر هدایت، ترجمه احمد آرام، مشهد، آستان قدس رضوی، بی­‌تا.
مظفر، محمدرضا، اصول الفقه، نجف، دارالنعمان، 1386ق.
هانی، طاهر، تنزیه آی القرآن عن النسخ و النقصان، فلسطین، الجماعة الاسلامیة الاحمدیة فی الدیار المقدسة، 1421ق.