مناسبات علمی و فرهنگی امامیه و زیدیه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای شیعه شناسی دانشگاه ادیان و مذاهب

چکیده

دادوستد علمی در تمامی سطوح باعث پویایی، تقویت و شکوفایی اندیشه‌ها می‌شود. در طول تاریخ شیعه، دو شاخه امامیه و زیدیه مراودات علمی و فرهنگی زیادی با یکدیگر داشته‌اند. اشتراکات و تعامل آنها هم‌گرایی به دنبال داشته و آنها را نیرو بخشیده است. تاریخ این دو بسیار به­‌هم آمیخته و به‌­هم تنیده است؛ این حکم به‌ویژه درباره زیدیه سده‌­های نخستین آشکارتر است. وجوه اشتراک فراوان در بین این دو فرقه باعث هم‌گرایی آنها و گسترش آموزه‌های تشیع شده است؛ گرچه هردو فرقه همواره جهت جذب پیروان یکدیگر کوشیده‌اند. در این تحقیق با رویکردی توصیفی ـ تحلیلی به تعامل علمی و فرهنگی دو فرقه با یکدیگر پرداخته می‌شود و نتایج این تعامل در شکوفایی علمی و فرهنگی آنها بررسی می­‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Scientific and Cultural Relations of Imamiyyah and Zaidiyyah

نویسنده [English]

  • Mohammad Dehghani
Ph.D. of University of Religions and Denominations
چکیده [English]

Scientific transactions at all levels stimulate the dynamicity, strengthening and flourishing of ideas. Throughout the history, Imamiyyah and Zaidiyyah have had many scientific and cultural ties. Their commonalities and interaction have led to their convergence and empowerment. The history of these two schools of thought is interwoven and interconnected; this is especially more evident in Zaidiyyah of the early centuries. Numerous common aspects of these two schools of thought has led to their convergence and the expansion of the teachings of Shi‘ism. However, both denominations have always tried to attract the followers of each other. In this research, the scientific and cultural interaction of the two schools of thought is dealt with through an analytical-descriptive approach, and the results of this interaction in their scientific and cultural development are examined.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Zaidiyyah
  • Imamiyyah
  • Scientific Interaction
  • Convergence
  • Divergence
آقابزرگ تهرانی، محسن بن علی، الذریعه الی تصانیف الشیعه، بیروت، دارالاضواء، 1403ق.
ابن­‌بابویه، محمد بن علی، الخصال، ترجمه محمدباقر کمره‌ای، تهران، کتابچی، 1377ش.
همو، کمال الدین و تمام النعمه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405ق.
همو، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
ابن­‌حجر عسقلانی، احمد بن علی، لسان المیزان، بیروت، مؤسسة الاعلمی، 1390ق.
ابن‌­داود حلی، حسن بن علی، رجال، قم، منشورات الرضی، 1392ق.
ابن­‌شهرآشوب، محمد بن علی، مناقب آل ابی­‌طالب، نجف، مکتبة الحیدریة، 1376ق.
ابن­‌ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، بیروت، دارالمعرفه، بی‌تا.
ابوالفرج اصفهانی، علی بن حسین، مقاتل الطالبیین، قم، دارالکتاب، 1385ش.
اردبیلی، محمد بن علی، جامع الرواة، قم، بوستان کتاب، 1390ش.
امین، سید محسن، اعیان الشیعه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1403ق.
امینی، عبدالحسین، الغدیر، ترجمه جلال­‌الدین فارسی، تهران، بنیاد بعثت، 1368ش.
انصاری قمی، حسن، «ابن الشرفیه و کتاب عیون الحکم و المواعظ»، مجله کتاب ماه دین، شماره 11، 1379ش.
همو، «تصحیح یک سند در آثار صدوق»، مجله کتاب ماه دین، شماره 49و50، آبان 1380ش.
برقی، احمد بن محمد، التحریف، تهران، دانشگاه تهران، 1383ش.
ثقفی، ابراهیم بن محمد، الغارات، ترجمه عبدالمحمد آیتی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1371ش.
حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1414ق.
حسنی، احمد بن ابراهیم، المصابیح، عمان، مؤسسه زید بن علی، 1422ق.
خلیفة بن خیاط، تاریخ خلیفة بن خیاط، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1415ق.
زید، علی­‌محمد، معتزله یمن، بیروت، دارالعوده، 1981م.
شوقی ابراهیم عمرجی، احمد، الحیاة­ السیاسیة و الفکریة للزیدیة فی المشرق الاسلامی، قاهره، مکتبة مدبولی، 2000م.
شهرستانی، محمد بن عبدالکریم­، الملل و النحل، بیروت، دارالصعب، 1406ق.
شهید اول، محمد بن مکی، ذکری الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1419ق.
صبحی، احمد محمود، الزیدیه، بیروت، دارالنهضة العربیة، 1413ق.
صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد، قم، کتابخانه آیت‌الله مرعشی نجفی، 1404ق.
طبرسی، احمد بن علی، الاحتجاج، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1388ق.
طوسی، محمد بن حسن، اختیار معرفة ­الرجال، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1404ق.
همو، تهذیب الاحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1365ش.
غلیس، اشواق احمد مهدی، التجدید فی فکر الامامه عند الزیدیه، قاهره، مکتبة مدبولی، 1417ق.
فاسی، محمد بن احمد، العقد ­الثمین فی تاریخ البلد الامین، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1419ق.
فرات کوفی، فرات بن ابراهیم، تفسیر فرات الکوفی، تهران، وزارت ارشاد اسلامی، 1410ق.
قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، نجف، چاپ طیب موسوی جزائری، 1387ق.
کراجکی، محمد بن علی، الاستنصار فی النص علی الائمة الاطهار، بیروت، دارالاضواء، 1405ق.
کشی، محمد بن عمر، معرفة الرجال، مشهد، دانشگاه مشهد، 1348ش.
کلبرگ، اتان، کتابخانه ابن طاووس و احوال و آثار او، ترجمه سید علی قرائی و رسول جعفریان، قم، کتابخانه آیت­‌الله مرعشی نجفی، 1371ش.
کلینی، محمد بن یعقوب، اصول کافی، ترجمه و شرح جواد مصطفوی، تهران، کتابفروشی علمیه­ اسلامیه، 1369ش.
کوفی، محمد بن سلیمان، مناقب الامام امیرالمؤمنین علی بن ابی­‌طالب(ع)، قم، مجمع احیاء الثقافة­ الاسلامیة، 1412ق.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403ق.
مفید، محمد بن محمد، الارشاد، قم، سرور، 1388ق.
ناصر اطروش، حسن بن علی، البساط، صعده، مکتبة التراث الاسلامی، 1418ق.
نجاشی، احمد بن علی، رجال النجاشی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعه، نجف، مکتبة المرتضویة، 1355ق.
همدانی، عبدالجبار بن احمد، تثبیت دلائل النبوه، قاهره، دارالمصطفی، 1415ق.
یحیی بن حسین، تیسیر المطالب فی امالی ابی­‌طالب، صنعا، مؤسسة الامام زید بن علی، 1422ق.