حفظ آبرو و جایگاه آن در مقاصد شریعت از دیدگاه فقهای مذاهب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار مجتمع آموزش عالی شهید محلاتی

چکیده

مقاصد شریعت از موضوعات مهمی است که مبانی آن، در قرآن و دیگر منابع فقه مطرح شده است؛ نظریه‌ای که نفوذ در اجتهاد، یکی از عوامل پویایی و اثبات کارآمدی آن به شمار می‌رود. حفظ آبرو از مقاصد شریعت شمرده شده است، برخی آن را از ضروریات و برخی از تحسینیات دانسته‌اند. این پژوهش با شیوه توصیفی ـ تحلیلی و استفاده از نظرات فقها، به این نتیجه رسیده که برخی فقها هرچند به صراحت حفظ آبرو را از مقاصد شریعت ندانسته‌اند، کمابیش به این مهم پرداخته و جایگاه والایی برای آن در نظر گرفته‌اند، در امور مالی، قضایی، حکومتی و عبادی برای استنباط آن را به کار برده‌اند و در مقام تعارض مقاصد شریعت، حفظ آبرو را پس از حفظ نفس و عقل و قبل از حفظ مال به شمار آورده‌اند. بنابراین مقاصد شریعت به ترتیب اهمیت عبارتند از: حفظ دین، حفظ نفس، حفظ عقل، حفظ آبرو و حفظ مال.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Upholding Honor and Its Position in the Objectives of Shari‘ah from the Viewpoint of Jurisprudents of Islamic Denominations

نویسنده [English]

  • Mahdi Shoushtari
Assistant Professor at Mahallati College
چکیده [English]

Objectives of divine law are amongst important issues the foundations of which are mentioned in holy Quran and other sources of jurisprudence, a theory which has found its place in jurisprudential judgment and brought about dynamism and stability into it. Upholding honor of people is counted among objectives of divine law and many have also counted it among necessities and right doing. Adopting an analytical-descriptive method, the current research has dug into the views of jurists and concluded that although some jurists have not explicitly included “upholding peoples’ honor” in the objectives of divine law, they have regarded it as an eminent bone of contention and important in financial and legal issues, religious practices and those related to guardianship.  Comparing it with other issues, objectives of divine law have given upholding honor the fourth rank in importance just after saving religion, saving life and saving rationality and before saving property. In other words, the sequence of importance given to these issues in divine law is saving religion, saving life, saving rationality, saving honor and then saving property.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Objectives of Divine Law
  • Upholding honor
  • Saving Chastity
قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی.
ابن‌عاشور، محمدطاهر بن محمد، مقاصد الشریعة الإسلامیة، اردن، دارالنفائس، 1421ق.
اشتهاردی، علی پناه، مدارک العروة، تهران، اسوه، 1417ق.
اصفهانى، محمدحسین، حاشیة کتاب المکاسب، قم، انوار الهدى، 1418ق.
ایروانى، على بن عبدالحسین، حاشیة المکاسب، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1406ق.
ترحینى عاملى، سید محمدحسن، الزبدة الفقهیة فی شرح الروضة البهیة، قم، دارالفقه، 1427ق.
جابر، حسن محمد، المقاصد الکلیة و الإجتهاد المعاصر، بیروت، دارالحوار، 1422ق.
جعفرى، محمدتقى، رسائل فقهى، تهران، مؤسسه منشورات کرامت، 1419ق.
حسینى تهرانى، سید محمدحسین، ولایت فقیه در حکومت اسلام، مشهد، علامه طباطبایى، 1421ق.
حسینى عاملى، سید جواد بن محمد، مفتاح الکرامة فی شرح قواعد العلامة، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1419ق.
حسینی روحانی، سید محمدصادق، فقه الصادق(ع)، قم، دارالکتاب، 1412ق.
حلی، حسن بن یوسف، إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، قم، اسماعیلیان، 1387ق.
همو، نهایة الأحکام، قم، اسماعیلیان، 1410ق.
خامنه‌اى، سید على، کاوشى در حکم فقهى صابئان، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت(ع)، 1417ق.
خمینى، سید روح‌الله، استفتائات، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1422ق.
همو، المکاسب المحرمة، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1415ق.
همو، تحریر الوسیلة، ترجمه علی اسلامى، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1425ق.
خویى، سید ابوالقاسم، مصباح الفقاهة، قم، نرم افزار جامع فقه، بی‌تا.
دهلوی، احمد بن عبدالرحیم، حجة الله البالغة، ترجمه سید محمدیوسف حسین پور، سراوان، احمد جام، 1423ق.
ریسونی، احمد، نظریة المقاصد عند الإمام الشاطبی، بیروت، المؤسسة الجامعیة للدراسات و النشر و التوزیع، 1412ق.
سبحانى، جعفر، الخمس فی الشریعة الإسلامیة الغراء، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1420ق.
همو، المواهب فی تحریر أحکام المکاسب، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1424ق.
همو، أصول الفقه المقارن فیما لا نص فیه، بیروت، مؤسسة التاریخ العربی، 1425ق.
سبزوارى، سید عبدالأعلى، مهذب الأحکام، قم، مؤسسه المنار، 1413ق.
شاطبی، ابراهیم بن موسی، الموافقات فی أصول الشریعة، قاهره، المطبعة السلفیة، 1341ق.
شهید اول، محمد بن مکی، القواعد و الفوائد، قم، مفید، 1400ق.
شهید ثانى، زین‌الدین بن على، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم، داورى، 1410ق.
همو، مسالک الأفهام إلى تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413ق.
طباطبایى بروجردى، سید حسین، زبدة المقال فی خمس الرسول و الآل، قم، علمیه، 1380ق.
همو، منابع فقه شیعه، ترجمه احمد اسماعیل تبار و دیگران، تهران، فرهنگ سبز، 1387ش.
طباطبایى حکیم، سید محمدسعید، مسائل معاصرة فی فقه القضاء، نجف، دارالهلال، 1427ق.
همو، منهاج الصالحین، بیروت، دارالصفوة، 1415ق.
طباطبایى قمى، سید تقى، مبانی منهاج الصالحین، قم، منشورات قلم الشرق، 1426ق.
طباطبایی یزدی، سید محمدکاظم، العروة الوثقی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1409ق.
طوسى، محمد بن حسن، الإستبصار، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1390ق.
عطیة، جمال‌الدین، نحو تفعیل مقاصد الشریعة، دمشق، دارالفکر، 1424ق.
غزالی، محمد بن محمد، المستصفی من علم الأصول، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1417ق.
همو، شفاء الغلیل، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1420ق.
فاسی، علال، مقاصد الشریعة الإسلامیة و مکارمها، بیروت، دارالغرب الإسلامی، 1993م.
فاضل لنکرانى، محمد، احکام پزشکان و بیماران، قم، نرم افزار جامع فقه، بی‌تا.
فاضل مقداد (سیوری حلی)، مقداد بن عبدالله، کنز العرفان فی فقه القرآن، قم، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1425ق.
همو، نضد القواعد الفقهیة على مذهب الإمامیة، قم، کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی، 1403ق.
فاضل هندى، محمد بن حسن، کشف اللثام و الإبهام عن قواعد الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1416ق.
فقه الرضا، مشهد، مؤسسه آل البیت(ع)، 1406ق.
فیض کاشانی، محمدمحسن بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، تهران، صدر، 1415ق.
قرافی، احمد بن ادریس، نفائس الأصول فی شرح المحصول، بیروت، المکتبة العصریة، 1420ق.
قمی مشهدی، محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368ش.
کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
محقق حلی، جعفر بن حسن، معارج الأصول، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1403ق.
محقق داماد، سید مصطفى، قواعد فقه، تهران، مرکز نشر علوم اسلامى، 1406ق.
محقق کرکی، على بن حسین، رسائل المحقق الکرکی، قم، کتابخانه آیةالله مرعشى نجفى، 1409ق.
محمدی خراسانی، علی، شرح تبصرة المتعلمین، قم، دارالفکر، بی‌تا.
معلوف، لوئیس، المنجد، ترجمه محمد بندرریگی، تهران، ایران، 1386ش.
معین، محمد، فرهنگ فارسی معین، قم، دیبا، 1386ش.
مقدس اردبیلى، احمد بن محمد، مجمع الفائدة و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403ق.
مکارم شیرازی، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1386ش.
موسوی بجنوردی، سید حسن، القواعد الفقهیة، قم، الهادی، 1419ق.
موسوی قزوینى، سید على، ینابیع الأحکام فی معرفة الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1424ق.
نجفى، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1404ق.
وجدانى فخر، قدرت‌الله، الجواهر الفخریة فی شرح الروضة البهیة، قم، سماء قلم، 1426ق.
وحید خراسانى، حسین، توضیح المسائل، قم، مدرسه امام باقر(ع)، 1428ق.
هاشمی رفسنجانی، اکبر، فرهنگ قرآن، قم، بوستان کتاب، 1383ش.
هاشمى شاهرودى، سید محمود، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، قم، مؤسسه دائرة المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت(ع)، 1426ق.