ذبیحه اهل کتاب در آیات قرآن و روایات فریقین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مازندران

2 دانشجوی دکتری فقه و حقوق جزا دانشگاه خوارزمی

چکیده

خوراک انسان موضوع بسیاری از مسائل فقهی است. ذبح حیوانات، یکی از مهم‌ترین مسائل در این زمینه است که شرایط و مقررات خاصی بر این مسئله حکم‌فرما است. مسئله­ حلیت یا حرمت ذبیحه اهل کتاب، از دیرباز محل بحث فقیهان بوده است. در این باره، محل اختلاف این است که آیا حلیت ذبیحه، مشروط به مسلمان بودن ذبح کننده است، یا در صورتی هم که ذبح توسط اهل کتاب صورت گیرد، گوشت حیوان ذبح شده حلال است؟ فقیهان امامیه و اهل‌سنت در مواجهه با این مسئله، به دو دسته تقسیم شده‌‏اند: اندکی از فقیهان امامیه و غالب فقیهان اهل‌سنت به حلیت گوشت حیوان ذبح شده توسط اهل کتاب معتقدند و غالب فقیهان امامیه، ذبیحه اهل کتاب را حرام می‌دانند. قائلان به حرمت ذبیحه اهل کتاب، از میان ادله نقلی به آیاتی اشاره کرده‌­اند که مسلمانان را منع می­‌کند از خوردن آنچه نام خداوند بر آن برده نشده است و نیز به روایاتی استناد می‌کنند که ذبیحه اهل کتاب را حرام می­‌دانند. آنها روایاتی را که بر حلیت دلالت دارند، بر تقیه حمل، و بر حکم حرمت ادعای اجماع کرده‌‏اند. موافقان حلیت نیز به آیه پنجم سوره مائده استناد کرده‌­اند، همچنین آنها به روایاتی تمسک کرده‌­اند که به‌طور صریح یا ضمنی به حلیت ذبیحه اهل کتاب اشاره دارند. آنها ادعای اجماع را باطل اعلام کرده و روایاتی را که از تناول ذبیحه اهل کتاب منع کرده­‌اند، بر کراهت حمل می‌کنند. در این مقاله با بررسی ادله مذاهب خمسه پیرامون ذبیحه اهل کتاب، حکم این مسئله بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Animals Slaughtered by People of the Scripture in the Holy Qur’an and the Shi‘a and Sunni Traditions

نویسندگان [English]

  • Vahid Shahandeh 1
  • Ali Maleki 2
1 PhD student at University of Mazandaran
2 PhD student at Kharazmi University
چکیده [English]

Human food is considered as the subject of many jurisprudential questions. Slaughtering animals is one of the most important issues in this regard and it should be done under specific conditions and regulations. Allowance or prohibition of eating animal slaughtered by the people of the Scripture has long been the source of controversy between the jurists. Dependence of permission of eating the slaughtered animals on the slaughterer being Muslim is controversial. Facing the issue, Imamiyyah and Sunni jurists divided the situation into two categories: Minority of Imamiyyah jurists and majority of Sunni jurists accepted the theory of allowance of slaughtered animal of the people of the scripture. Majority of Imamiyyah jurists accepted the theory of prohibition of the slaughtered animal of the people of the scripture. Supporters of the theory of prohibition refer to the verses and traditions among the narrated rules and negotiation which prohibited Muslims from eating meats of slaughtered animals which has not been slaughtered with the Name of God at the time of slaughtering them. They believe that traditions which refer to the allowance of slaughtered animal of the people of the scripture are related to taqiyyah and they claim that there is a consensus of opinions of jurists on prohibition. Supporters of the theory of allowance of eating the animals slaughtered by the people of the scripture refer to the verse (5) of Surah al-Ma’idah. Also, they mention the traditions which refer to the allowance of eating the animals slaughtered by the people of the scripture in an explicit or implicit way. They revoke the claim about the consensus of opinions and believe that traditions about prohibition of eating the animals slaughtered by the people of the scripture consider this action makruh (abominable) not haram (forbidden). In this article, the reasons of five main Islamic jurisprudential schools has been reviewed to find the religious decree about eating the animals slaughtered by the people of the scripture.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Permitted
  • Prohibited
  • Slaughtered Animals
  • People of the Scripture
  • Islamic Jurisprudential Schools

مراجع

قرآن کریم.
آشنایی با ادیان بزرگ، حسین توفیقی، تهران، سمت، 1385ش.
الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، محمد بن حسن طوسی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1390ق.
الأم، محمد بن ادریس شافعی، بیروت، دارالمعرفة، 1410ق.
انوار العرفان فی تفسیر القرآن، ابوالفضل داورپناه، تهران، کتابخانه صدر، 1366ش.
بحر العلوم، نصر بن محمد سمرقندی، بیروت، دارالفکر، بی­‌تا.
بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، محمد بن احمد ابن‌رشد، قاهره، دارالحدیث، 1425ق.
برگزیده تفسیر نمونه، ناصر مکارم شیرازی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1382ش.
تاج العروس من جواهر القاموس، محمد بن محمد حسینی زبیدی، بی­‌جا، دارالهدایة، بی­‌تا.
التبیان فی تفسیر القرآن، محمد بن حسن طوسی، قم، مکتب الأعلام الإسلامی، 1409ق.
تحریر الوسیلة، سید روح‌الله خمینی، نجف، مطبعة الآداب، 1390ق.
التسهیل لعلوم التنزیل، محمد بن احمد ابن‌جزی، بیروت، شرکة دارالأرقم بن ابی‌الأرقم، 1416ق.
التعریفات الفقهیة، محمد عمیم احسان مجددی برکتی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1424ق.
التفریع فی فقه الإمام مالک بن انس، عبیدالله بن حسین ابن‌الجلاب، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1428ق.
تفسیر الإمام الشافعی، محمد بن ادریس شافعی، عربستان، دارالتدمریة، 1427ق.
تفسیر الراغب الاصفهانی، حسین بن محمد راغب اصفهانی، جامعة ام‌القری، 1422ق.
تفسیر الصافی‏، محمدمحسن بن شاه مرتضى‏ فیض کاشانی، تهران، کتابخانه صدر، 1415ق.
تفسیر جوامع الجامع، فضل بن حسن طبرسی، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، 1412ق.
التنبیه فی الفقه الشافعی، ابراهیم بن علی شیرازی، بیروت، عالم الکتب، بی­‌تا.
جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، سید احمد خوانساری، تهران، مکتبة الصدوق، 1405ق.
الجامع لأحکام القرآن، محمد بن احمد قرطبی، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1405ق.
الجامع لعلوم الإمام احمد ـ الفقه، خالد رباط و سید عزت عید، مصر، دارالفلاح، 1430ق.
جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محمدحسن نجفی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1367ق.
حرمة ذبائح اهل الکتاب، بهاءالدین محمد بن حسین عاملی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1410ق.
الخلاف، محمد بن حسن طوسی، قم، اسماعیلیان، بی­‌تا.
الدر المنثور فی التفسیر بالمأثور، عبدالرحمن بن ابی‌بکر سیوطی، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، محمد بن مکى شهید اول، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1417ق.‌
رجال الکشی، محمد بن عمر کشی، مشهد، دانشگاه مشهد‌، 1348ش.
الرجال، احمد بن حسین ابن‌غضائری، قم، دارالحدیث، 1422ق.
رسائل فقهی، محمدتقی جعفری، تهران، کرامت، 1377ش.
الروضة البهیة فى شرح اللمعة الدمشقیة، زین‌الدین بن علی شهید ثانى، قم، اسماعیلیان، 1410ق.
زاد المسیر فی علم التفسیر، عبدالرحمن بن علی ابن‌الجوزی، بیروت، دارالکتاب العربی، 1422ق.
سنن ابی‌داود، ابوداود سلیمان بن اشعث سجستانی، دمشق، دارالرسالة العالمیة، 1430ق.
سنن النسائی، احمد بن شعیب نسائی، حلب، مکتب المطبوعات الإسلامیة، 1406ق.
شرح مختصر الطحاوی، احمد بن علی جصاص، بی‌جا، دارالبشائر الإسلامیة؛ دارالسراج، 1431ق.
شمس العلوم و دواء کلام العرب من الکلوم، نشوان بن سعید حمیری، بیروت، دارالفکر المعاصر؛ دمشق، دارالفکر، 1420ق.
صحیح البخاری، محمد بن اسماعیل بخاری، دمشق ـ بیروت، دار ابن‌کثیر، 1426ق.
عمدة الفقه، عبدالله بن احمد ابن‌قدامه، بیروت، المکتبة العصریة، 1425ق.
العین، خلیل بن احمد فراهیدی، بیروت، دار و مکتبة الهلال، بی­‌تا.
عیون التفاسیر، احمد بن محمود سیواسى، بیروت، دارصادر، 1427ق.
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل‌بیت(ع)، سید محمود هاشمى شاهرودى، قم، مؤسسه دائرة ‌المعارف فقه اسلامى بر مذهب اهل‌بیت(ع)، 1426ق.
فرهنگ معاصر عربی ـ فارسی، آذرتاش آذرنوش، تهران، نشر نی، 1379ش.
الفقه الإسلامی و ادلته، وهبه زحیلی، دمشق، دارالفکر، 1409ق.
کتاب التفسیر، محمد بن مسعود عیاشی، تهران، المکتبة العلمیة الإسلامیة، 1380ق.
الکافی فی فقه الإمام احمد، عبدالله بن احمد ابن‌قدامه، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1414ق.
الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، محمود بن عمرو زمخشری، بیروت، دارالکتاب العربی، 1407ق.
لسان العرب، محمد بن مکرم ابن‌منظور، بیروت، دارصادر، 1414ق.
ماوراء الفقه، سید محمد صدر، بیروت، دارالأضواء، 1420ق.
المبسوط فی فقه الإمامیة‌، محمد بن حسن طوسى،‌ تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة‌، 1387ق.
المبسوط، محمد بن احمد سرخسی، بیروت، دارالمعرفة، 1414ق.
مجمع البیان فی تفسیر القرآن، فضل بن حسن طبرسی، بیروت، دارالمعرفة، 1408ق.
مجمع الفائدة و البرهان فی شرح ارشاد الأذهان، احمد بن محمد‌ مقدس اردبیلى،‌ قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1403ق.
المجموع شرح المهذب، یحیی بن شرف نووی، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
مجموعة فتاوى ابن‌جنید، محمد بن احمد ابن‌جنید اسکافى، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1416ق.
مجموعة فتاوی ابن‌ابی‌عقیل، حسن بن علی ابن‌ابی‌عقیل عمانی، قم، اخلاص، بی­‌تا.
مختصر القدوری فی الفقه الحنفی، احمد بن محمد قدوری، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1418ق.
المدونة، مالک بن انس، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الإسلام، زین‌الدین بن علی شهید ثانى، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413ق.
مسائل الإمام احمد بن حنبل (روایة ابنه ابی‌الفضل صالح)، احمد بن محمد ابن‌حنبل، هند، الدار العلمیة، بی­‌تا.
معجم لغة الفقهاء، محمد رواس قلعه‌جی و حامد صادق قنیبی، بیروت، دارالنفائس، 1408ق.
معجم مقاییس اللغة، احمد ابن‌فارس، بیروت، دارالفکر، 1399ق.
مغنی المحتاج الى معرفة معانی الفاظ المنهاج، محمد بن احمد خطیب شربینی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
المغنی، عبدالله بن احمد ابن‌قدامه، قاهره، مکتبة القاهرة، 1388ق.
المقنع، محمد بن على ابن‌بابویه‌، قم، مؤسسه امام هادى(ع)‌، 1415ق.
المهذب فی فقه الإمام الشافعی، ابراهیم بن علی شیرازی، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی­‌تا.
نهایة الأفکار (تقریرات درس شیخ آقا ضیاءالدین عراقی)، محمدتقی بروجردی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، بی­‌تا.
وسائل الشیعة، محمد بن حسن حرعاملى، قم، مؤسسه آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1409ق.
الوسیط فی المذهب، محمد بن محمد غزالی، قاهره، دارالسلام، 1417ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار