نگاهی به دو جریان اصلی سلفیه و امکان همزیستی آنها با دیگر مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای تاریخ اسلام، دبیر تاریخ آموزش و پرورش تهران منطقه 19

چکیده

سلفیه یا سلفی‌گری، جریانی است که مدعی پیروی از مسلمانان نخستین است و ریشه در قرون نخستین اسلامی دارد. دو شعبه اصلی جریان سلفیه عبارتند از: سلفیه سنتی و سلفیه اصلاح‌گرا. در این پژوهش به چگونگی شکل‌گیری سلفیه، تغییرات تاریخی و تقسیمات آن از آغاز تا وفات یکی از بزرگ‌ترین اندیشمندان آن؛ یعنی رشیدرضا پرداخته شده است. در این تحقیق که به روش توصیفی ـ تحلیلی و با بهره‌گیری از منابع کتابخانه‌ای صورت گرفته است، این نتیجه به دست آمد که جریانهای مختلف سلفیه، تفاوتهای زیادی باهم دارند و این تفاوت در نوع برخورد آنان با سایر مسلمانان نیز متبلور است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A Review of the Two Main Branches of Salafism and the Possibility of Their Coexistence with other Islamic Denominations

نویسنده [English]

  • Seyed Amir Mousavi
PhD in Islamic history, history teacher of education ministry, Tehran, region 19
چکیده [English]

Salafiyyah or Salafism is a sect which claims that they follow the primary Muslims and it has roots in the primary centuries after Hijrah. This sect can be divided in two branches. The first branch is “Conservative Salafism” and the second branch is “Reformist Salafism”. This study investigates the emergence of Salafiyyah, its historical changes and its divisions from the beginning till the death of Rashid Ridha, one of the most important thinkers of Salafism. In this research which has been conducted through the descriptive-analytic method, using library resources, it has been concluded that different branches of Salafiyyah have many dissimilarities and it leads to the difference in their approach to behave other Muslims too.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Salafism
  • Conservative Salafism
  • Reformist Salafism
  • Ibn-e Taimiyyah
  • Ibn-e Abdulwahhab
  • Rashid Ridha
قرآن کریم.
الآثار الکاملة، سید جمال‌الدین حسینی اسدآبادی، قاهره، مکتبة الشروق الدولیه، 2002م.
«احمد بن حنبل»، احمد پاکتچی و حسن انصاری، در: دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج6، زیر نظر سید محمدکاظم موسوی بجنوردی، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1373ش.
إعلام الموقعین عن رب العالمین، محمد بن ابی‌بکر ابن‌قیم جوزیه، دمام، دار ابن‌جوزی، 1423ق.
الأعمال الکاملة، محمد عبده، بیروت، دارالشروق، 1993م.
اندیشه سیاسی در اسلام معاصر، حمید عنایت، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران، خوارزمی، 1392ش.
اندیشه عرب در عصر لیبرالیسم، آلبرت حورانی، ترجمه علی شمس، تهران، نامک، 1393ش.
«پیدایش و گسترش اسلام سیاسی: تحلیل گفتمانی متن‌گرا»، منصور انصاری، در: دائرة المعارف جنبشهای اسلامی، ج2، زیر نظر محمدرضا حاتمی و مرتضی بحرانی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1392ش.
تاریخ الأستاذ الإمام الشیخ محمد عبده، محمد رشیدرضا، قاهره، دارالفضیلة، 1427ق.
تاریخ فقه و فقها، ابوالقاسم گرجی، تهران، سمت، 1385ش.
تاریخ نجد، حسین ابن‌غنام، بیروت، دارالشروق، 1415ق.
تاریخ نجد، سید محمود شکری آلوسی، قاهره، مکتبة مدبولی، بی‌تا.
تاریخ نهضتهای دینی ـ سیاسی معاصر، علی‌اصغر حلبی، تهران، زوار، 1384ش.
تاریخچه، نقد و بررسی عقاید و اعمال وهابی‌ها، سید محسن امین، ترجمه سید ابراهیم سید علوی، تهران، امیرکبیر، 1387ش.
تبارشناسی و جریان شناسی وهابیت، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، 1389ش.
تطهیر الإعتقاد، محمد بن اسماعیل صنعانی، دماج، مکتبة الامام الوادعی، 1430ق.
تفسیر المنار، محمد رشیدرضا، قاهره، دارالمنار، 1366ق.
جریان شناسی سلفی‌گری معاصر، حسن عبدی پور، پایان‌نامه کارشناسی ارشد، قم، حوزه علمیه قم، 1388ش.
جنبشهای اسلامی معاصر، سید احمد موثقی، تهران، سمت، 1383ش.
«جنبشهای اسلامی و سلفی‌گری از باور تا عمل»، رضا اکبری نوری، در: دائرة المعارف جنبشهای اسلامی، ج2، زیر نظر محمدرضا حاتمی و مرتضی بحرانی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1392ش.
خاطرات الافغانی، سید جمال‌الدین حسینی اسدآبادی، تقریر محمد باشا مخزومی، قاهره، مکتبة الشروق الدولیة، 2002م.
الدرر الکامنة فی اعیان المائة الثامنة، احمد بن علی ابن‌حجر عسقلانی، صیدرآباد، مجلس دائرة المعارف العثمانیة، 1392ق.
«دو جریان اخباریه و سلفیه در مواجهه با عقلانیت تشریعی»، محسن جهانگیری و حسین ناصری مقدم، مجله فقه و اصول، سال 40، شماره 1/81، 1387ش.
رسائل فی الفلسفة و العرفان، سید جمال‌الدین حسینی اسدآبادی و محمد عبده، قاهره، مکتبة الشروق الدولیة، 2002م.
زیارة القبور و الاستنجاد بالمقبور، احمد بن عبدالحلیم ابن‌تیمیه، طنطا، دارالصحابه للتراث، 1412ق.
«سلفیان تکفیری یا الجهادیون»، سعید عدالت نژاد و سید حسین نظام‌الدینی، مجله تاریخ و تمدن اسلامی، سال هفتم، شماره 13، 1390ش.
السلفیة الوهابیة أفکارها الأساسیة و جذورها التاریخیة، حسن بن علی سقاف، بیروت، دارالمیزان، 1430ق.
«سلفی‌گری نوین در تقابل با راهبرد وحدت اسلامی»، محمد شریف حیدری، مجله طلوع، سال هشتم، شماره 27، 1388ش.
«سلفیه و تقریب»، مهدی فرمانیان کاشانی، مجله هفت آسمان، شماره 47، پاییز 1389ش.
السنة و الشیعة أو الوهابیة و الرافضة، محمد رشیدرضا، قاهره، دارالمنار، 1366ق.
سیری در اندیشه سیاسی عرب، حمید عنایت، تهران، سپهر، 1363ش.
الشیخ رشید رضا و الخطاب الإسلامی المعتدل، سمیر ابوحمدان، بیروت، دارالکتاب العالمی، 1413ق.
طبقات الحنابلة، محمد بن محمد ابن‌ابی‌یعلی، بیروت، دارالمعرفة، بی‌تا.
العدة فی اصول الفقه، محمد بن حسین ابویعلی، ریاض، بی‌نا، 1402ق.
عنوان المجد فی تاریخ نجد، عثمان بن عبدالله ابن‌بشر، ریاض، مطبوعات دارة الملک عبدالعزیز، 1402ق.
الفتاوی، محمد رشیدرضا، بیروت، دارالکتاب الجدید، 2005م.
قواعد اصول فقه، حمید فرجی، تهران، بهنامی، 1385ش.
الکامل، علی بن محمد ابن‌اثیر، ترجمه ابوالقاسم حالت و عباس خلیلی، تهران، مؤسسه مطبوعاتی علمی، 1371ش.
کتاب التوحید، محمد ابن‌عبدالوهاب، قاهره، مکتبة عبادالرحمن، 2008م.
کشف الشبهات فی التوحید، محمد ابن‌عبدالوهاب، در: aqeedeh.com
«گرایشهای فکری سلفیه در جهان امروز»، مهدی فرمانیان، مجله مشکوة، شماره 104، 1388ش.
مبانی فکری سلفیه، مهدی فرمانیان، رساله دکتری، قم، دانشگاه قم، 1388ش.
«محمد بن عبدالوهاب و محمد حیاة السندی»، جان ول، ترجمه محمدحسین رفیعی، مزدک نامه، شماره 3.
مساءلة الدولة السعودیة: أصوات إسلامیة من الجیل الجدید، مضاوی رشید، ترجمه میشلین جبور، بیروت، دارالساقی، 2009م.
مسند الإمام احمد بن حنبل، احمد بن محمد ابن‌حنبل، قاهره، مؤسسة قرطبة، بی‌تا.
المسند الصحیح المختصر بنقل العدل عن العدل الى رسول الله(ص) (صحیح مسلم)، مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌تا.
معجم مقاییس اللغة، احمد ابن‌فارس، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
مقالات جمالیه، سید جمال‌الدین حسینی اسدآبادی، تهران، اسلامی، 1358ش.
المنجد فی اللغة، لوئیس معلوف، بیروت، المطبعة الکاتولیکیة، بی‌تا.
منهاج السنة النبویة، احمد بن عبدالحلیم ابن‌تیمیه، ریاض، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة، 1406ق.
مؤلفات، محمد ابن‌عبدالوهاب، بی‌جا، مکتبة ابن‌تیمیه، بی‌تا.
نشوار المحاضرة و اخبار المذاکرة، محسن بن علی تنوخی، بیروت، دارصادر، 1995م.
وفیات ‌الأعیان و انباء ابناء الزمان، احمد بن محمد ابن‌خلکان، بیروت، دارصادر، 1900م.
الوهابیون و الحجاز، محمد رشیدرضا، قاهره، دارالمنار، 1344ق.