بررسی روایی و درایی روایات تفسیری فریقین ذیل آیه «سلام علی إل‌یاسین»

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

2 کارشناس علوم قرآن و حدیث دانشگاه علوم و معارف قرآن کریم

چکیده

آیه 130 سوره صافات: «سَلاَمٌ عَلَى إِلْ‌یَاسِینَ» از جمله آیاتی است که در قرائت و تفسیر آن اختلاف نظر وجود دارد. این آیه طبق قرائت متواتر و جمهور مردم و هفت قرائت از قرائات ده‏‌گانه یعنی قرائت ابن‌کثیر مکی، عاصم، حمزه و کسائی کوفی، ابوعمرو بصری، یزید مخزومی و خلف بن هشام بغدادی، به صورت «إل‌یاسین» قرائت می‌شود، اما سه نفر از قاریان ده‌گانه: نافع مدنی، ابن‌عامر دمشقی و یعقوب حضرمی آن را به صورت «آلِ‌یاسین» خوانده‌اند. در روایات تفسیری، مصداق «اِل‏‌یاسین» و «آلِ‌یاسین»؛ الیاس نبی، الیاس و پیروانش، آل محمد و ادریس نبی بیان شده است. این جستار به روش توصیفی ـ تحلیلی، ضمن بررسی و نقد آراء تفسیری و نقد سندی و متنی آن دسته از روایاتی که مصداق آن دو را ادریس، پیروان الیاس یا آل محمد مطرح کرده‏‌اند، نشان داده است که طبق سیاق آیه فقط الیاس نبی(ع) مصداق «اِل‏‌یاسین» است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigating the Validity and Reliability of Interpretive Traditions Following the Verse: “Peace be upon Eliasin”

نویسندگان [English]

  • Mohsen Rajabi Qodsi 1
  • Sajjad Ebrahimi 2
1 Assistant Professor at University of Science & Knowledge of the Holy Quran
2 Bachelor at University of Science & Knowledge of the Holy Quran
چکیده [English]

Verse 130 of Surah al-Saffat: “Peace be upon Eliasin” is one of the verses in which there are disagreements in readings and interpretation. This verse, according to the common reading and seven readings from the 10 readings, i. e. Ibn Kathir Makki, Aasim, Hamza and Kisā’ī Kufi, Abu ʻAmr Basri, Yazid Makhzoumi and Khalaf Bin Hisham Baghdadi is read as “Eliasin”. However, three readings of the ten readings, i. e. Nafiʽ Madani, Ibn Amir Dimashqi and Ya‘qub Hazrami have read it as “’Al-e Yasin”. In interpretive traditions, “’Al-e Yasin” and “Eliasin” has been referred to Elias the prophet, Elias and his followers, the household of Muhammad and Idris the prophet. This article, in a descriptive-analytical method, while examining the interpretive opinions and criticism of the evidences and texts of the traditions, in which the phrase has been referred to Idris, the followers of Elias or Al-e Muhammad, has shown that according to the context of the verse, only Elias the prophet (AS) can be the referent of “Eliasin”.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Elias the Prophet
  • ‘Al-e Yasin
  • Interpretive Traditions
  • Criticism of the Evidences
  • Criticism of the Texts
  • Verse 130 of Surah Al-Saffat
قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور.
أحوال الرجال، ابراهیم بن یعقوب سعدی جوزجانی، فیصل آباد، حدیث اکادمی، بی‌تا.
الإصابة فی تمییز الصحابة، احمد بن علی ابن‌حجر عسقلانی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
إعراب القراءات السبع و عللها، حسین بن احمد ابن‌خالویه، قاهره، مکتبة الخانجی‏، 1413ق.
إعراب القراءات الشواذ، عبدالله بن حسین عکبری، قاهره، المکتبة الأزهریة، 1424ق.
إعراب القرآن، ابراهیم بن سری زجاج، قم، دارالتفسیر، 1416ق.
أنساب الأشراف، احمد بن یحیی بلاذری، بیروت، دارالفکر، 1417ق.
البرهان فی تفسیر القرآن، سید هاشم بن سلیمان بحرانی، قم، مؤسسة البعثة، 1374ش.
تاریخ کتابت قرآن و قرائات (تاریخ قرآن)، محسن رجبی قدسی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1398ش.
تاریخ الإسلام و وفیات المشاهیر و الأعلام، ‏‫محمد بن احمد ذهبی، بیروت، دارالغرب الإسلامی، 2003م.
التاریخ الکبیر، محمد بن اسماعیل بخاری، حیدرآباد دکن، دائرة المعارف العثمانیة، بی‌تا.
تأویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهرة، علی استرآبادی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1409ق.
تعلیقات الدارقطنی على المجروحین لإبن‌حبان، علی بن عمر دارقطنی، قاهره، الفاروق الحدیثة؛ دارالکتاب الإسلامی، 1414ق.
تفسیر ابن‌وهب المسمی الواضح فى تفسیر القرآن الکریم، ‏‫عبدالله بن محمد ابن‌وهب دینورى، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1424ق.
التفسیر الکبیر، سلیمان بن احمد طبرانی، اربد، دارالکتب الثقافی، 2008م.
تفسیر یحیی بن سلام، یحیی بن سلام تیمی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1425ق.
تفسیر القرآن العظیم، عبدالرحمن بن محمد ابن‌ابی‌حاتم، ریاض، مکتبة نزار مصطفى الباز، 1419ق.
تفسیر القرآن الکریم، محمد بن ابی‌بکر ابن‌قیم جوزیه، بیروت، دار و مکتبة الهلال، 1410ق.
تفسیر فرات الکوفی، فرات بن ابراهیم کوفی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1410ق.
تنقیح المقال فی علم الرجال، عبدالله مامقانی، قم، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1431ق.
التوحید، محمد بن علی ابن‌بابویه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1398ق.
تهذیب الکمال فی أسماء الرجال، یوسف بن عبدالرحمن مزی، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1400ق.
جامع البیان فی تفسیر القرآن، محمد بن جریر طبری، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1420ق.
الجرح و التعدیل، عبدالرحمن بن محمد ابن‌ابی‌حاتم، حیدرآباد دکن، دائرة المعارف العثمانیة، 1271ق.
الدر المنثور فى التفسیر بالمأثور، عبدالرحمن بن ابی‌بکر سیوطی، قم، کتابخانه آیةالله مرعشى نجفى(ره)، 1404ق.
رجال ابن‌الغضائری، احمد بن حسین ابن‌غضائری، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1364ش.
رجال الطوسی، ‏‫محمد بن حسن طوسی، نجف، المطبعة الحیدریة، 1381ق.
رجال الکشی، محمد بن عمر کشی، مشهد، دانشگاه مشهد، 1409ق.
رجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
رسم القرآن، احمد بن حسین ابن‌مهران، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى، 1380‌ش.
رسم المصحف و مصحف نگاری، محسن رجبی قدسی، مشهد، بنیاد پژوهشهای اسلامی آستان قدس رضوی، 1398ش.
سوره شناسی (روش تحقیق ساختاری در قرآن کریم)، محمدعلى لسانى فشارکى و حسین مرادی زنجانی، قم، نصایح، 1394‌ش.
سیر أعلام النبلاء، محمد بن احمد ذهبی، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1405ق.
صحیفه سجادیه، علی بن حسین(ع)، قم، الهادى‏، 1376ش.
الطبقات الکبری، محمد ابن‌سعد، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1410ق.
علل الشرائع، محمد بن علی ابن‌بابویه، قم، داوری، 1385ش.
عیون أخبار الرضا(ع)، محمد بن علی ابن‌بابویه، تهران، جهان، بی‌تا.
فتح القدیر، محمد بن علی شوکانی، دمشق، دار ابن‌کثیر؛ بیروت، دارالکلم الطیب، 1414ق.
فهارس الشیعة، مهدی خدامیان آرانی، قم، مؤسسة تراث الشیعة، 1431ق.
الفهرست، محمد بن حسن طوسی، نجف، مکتبة المرتضویة، بی‌تا.
قراء سبعه و قرائات سبع (گزارش، بررسی، مقایسه، آموزش و پژوهش)، محمدعلى لسانى فشارکى، تهران، اسوه، 1391‌ش.
القرآن الکریم و روایات المدرستین، مرتضی عسکری، قم، دانشکده اصول الدین، 1374ش.
کتاب الرجال، احمد بن محمد برقی، تهران، دانشگاه تهران، 1342ش.
کتاب الرجال، حسن بن علی ابن‌داود حلی، تهران، دانشگاه تهران، 1342ش.
الکامل فی ضعفاء الرجال، عبدالله بن عدی جرجانی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1418ق.
لسان العرب، محمد بن مکرم ابن‌منظور، بیروت، دارالفکر؛ دارصادر، 1414ق.
متشابه القرآن و مختلفه، محمد بن على ابن‌شهرآشوب مازندرانى، قم، بیدار، 1369ق.
المجروحین من المحدثین و الضعفاء و المتروکین، محمد ابن‌حبان، حلب، دارالوعی، 1396ق.
مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ‏‫فضل بن حسن طبرسی، تهران، ناصرخسرو، 1372ش.
مختصر التبیین لهجاء التنزیل، سلیمان بن نجاح، مدینه، مجمع الملک فهد، 1423‌ق.
المصاحف، عبدالله بن سلیمان سجستانی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1405ق.
مصباح المتهجّد و سلاح المتعبّد، محمد بن حسن طوسى، بیروت، مؤسسة فقه الشیعة، 1411ق.
المصنف فی الأحادیث و الآثار، عبدالله بن محمد ابن‌ابی‌شیبه، ریاض، مکتبة الرشد، 1409ق.
معانی القرآن، ‏‫یحیی بن زیاد فراء، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1980م.
معانی الأخبار، محمد بن علی ابن‌بابویه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1403ق.
معجم القراءات، عبداللطیف خطیب، دمشق، دار سعدالدین، 2000م.
معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة، سید ابوالقاسم خویی، قم، مرکز نشر آثار شیعه، 1369ش.
مفاتیح الغیب، محمد بن عمر فخررازی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1420ق.
المقنع فى رسم مصاحف الأمصار، عثمان بن سعید دانى، قاهره، مکتبة الکلیات الأزهریة، بی‌تا.
منتهی المقال فی أحوال الرجال، ‏‫محمد بن اسماعیل مازندرانی حائری، قم، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1416ق.
الموطأ، مالک بن انس، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1406ق.
المیزان فی تفسیر القرآن، سید محمدحسین طباطبایی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1390ق.
میزان الإعتدال فی نقد الرجال، محمد بن احمد ذهبی، بیروت، دارالمعرفة، 1382ق.
الوافی، محمدمحسن بن شاه مرتضی فیض کاشانى، اصفهان، کتابخانه امام امیرالمؤمنین علی(ع)، 1406ق.
الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، على بن احمد واحدى، دمشق، دارالقلم؛ بیروت، الدار الشامیة، 1415ق.
الوسیط فی تفسیر القرآن المجید، علی بن احمد واحدی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
الهدایة إلی بلوغ النهایة، مکی بن ابی‌طالب قیسی، شارجه، جامعة الشارقة، 1429ق.