ویژگیهای ایفای تعهد در زوال حق حبس از منظر فقه مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه مذاهب اسلامی

2 دانشیار گروه فقه و حقوق امامیه دانشگاه مذاهب اسلامی

3 استادیار گروه فقه و حقوق شافعی دانشگاه مذاهب اسلامی

چکیده

ایفای تعهد از جانب متعاقدین، یکی از طرق زوال حق حبس در عقود است که بارزترین مصداق آن، تسلیم مبیع است. با وجود اینکه تسلیم مبیع از نظر مشهور فقها، مسقط حق حبس است؛ فقهای امامیه و اهل سنت در نحوه تسلیم و قبض مبیع توسط مشتری و تأثیر سایر تصرفات متعاقدین (مثل حواله و رهن) در مال محبوس بر زوال حق حبس، اختلاف­‌نظر دارند. پژوهش حاضر در این راستا اطلاعات لازم را از آثار مکتوب فقهی مذاهب پنج­‌گانه گردآوری و با استفاده از روش توصیفی-تحلیلی نشان داده است: لازم است در نحوه ایفاء و تسلیم، شرایطی لحاظ گردد تا حق حبس زائل گردد؛ اما این شروط تا کنون در متون فقهی و حقوقی مورد بررسی قرار نگرفته است. از جمله اینکه ایفای تعهد وتسلیم باید توسط بایع یا شخص ماذون ازجانب وی، با میل و رضای او و به قصد سقوط تعهد باشد؛ از این رو، پیشنهاد شده است در بحث از مسقطات حق حبس، انصراف ارادی و تسلیم به عنوان ایفای تعهد نیز به شروط زوال حق حبس اضافه گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Characteristics of Fulfilling the Obligation in the Cancellation of Lien Rights from the Viewpoint of the Jurisprudence of Islamic Schools of Thought

نویسندگان [English]

  • Elaheh Shabanpouralamshiri 1
  • Mahdi Rahbar 2
  • Mahmood Veisi 3
1 Ph.D at University of Islamic Denominations
2 Associate Professor at University of Islamic Denominations
3 Assistant Professor at University of Islamic Denominations
چکیده [English]

Fulfillment of the obligation by the contracting parties is one of the ways for the cancellation of lien rights in contracts, the most obvious example of which is the delivery of the sold item. Although the majority of jurists believe that the delivery of the sold item cancels the right of lien; Imamiyyah and Sunni jurists disagree upon the way of delivery and reception of the sold item by the customer and the effect of other changes of the contracting parties (such as remittance and mortgage) in the lien on cancellation of the lien right. In this regard, the present research has collected the necessary information from the jurisprudential works of the five Islamic denominations, and using the descriptive-analytical method, it has been shown that: it is necessary to include conditions in the way of execution and delivery, so that the right of lien is cancelled; However, these conditions have not been investigated in jurisprudence and legal texts. Including that the fulfillment of the obligation and delivery must be done by the seller or an authorized person on his behalf, with his will and satisfaction, and with the intention of fulfilling the obligation; therefore, it has been proposed to add voluntary withdrawal and delivery as fulfillment of obligation to the terms of cancelation of lien right.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Right of Lien
  • Fulfillment of Obligation
  • Delivery
  • Voluntary Withdrawal
  • Cancellation of Right of Lien
قرآن کریم.
الانصاف فی معرفة الراجح من الخلاف، علی بن سلیمان مرداوی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، بی­‌تا.
بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، ابوبکر بن مسعود کاسانی، کویت، دارالعروبه، 1419ق.
بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، محمد بن احمد ابن‌رشد، قاهره، دارالحدیث، 1425ق.
بلغة الساغب و بغیة الراغب، محمد بن ابی‌القاسم ابن‌تیمیه، بیروت، دارالعلم للملایین، 1431ق.
تبیین الحقائق شرح کنز الدقائق، عثمان بن علی زیعلی، قاهره، المطبعة الکبری الأمیریة، 1409ق.
تحفة الفقهاء، محمد بن احمد سمرقندی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1403ق.
التفریع فی فقه الإمام مالک بن انس، عبیدالله بن حسین ابن‌جلاب، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1428ق.
تکملة البحر الرائق شرح کنز الدقائق، محمد بن حسین طوری، بیروت، دارالکتاب الإسلامی، بی­­‌تا.
جامع المقاصد فی شرح القواعد، علی بن حسین محقق کرکی، قم، مؤسسه آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1421ق.
جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، محمدحسن نجفی، قم، اسلامیه، 1418ق.
حاشیه کتاب المکاسب، محمدحسین غروی اصفهانی، قم، دارالمصطفی لإحیاء التراث، 1432ق.
الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الإمام الشافعی، علی بن محمد ماوردی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1421ق.
الخلاف، محمد بن حسن طوسی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1409ق.
درر الحکام فی شرح غرر الأحکام، محمد بن فرامرز ملا خسرو، نجف، مطبعه الآداب، 1402ق.
رد المحتار علی الدر المختار، محمدامین بن عمر ابن‌عابدین، بیروت، دارالفکر، 1401ق.
روضة الطالبین و عمدة المفتین، یحیی بن شرف نووی، بیروت، دارالفکر، 1431ق.
سنن ابن‌ماجه، محمد بن یزید ابن‌ماجه قزوینی، بیروت، دارالرائد العربی، 1430ق.
الشرح الکبیر، احمد بن محمد دردیر، بیروت، الدار الإسلامیة، 1405ق.
شرح فتح القدیر علی الهدایة شرح بدایة المبتدی، محمد بن عبدالواحد ابن‌همام، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1408ق.
صحاح اللغة، اسماعیل بن حماد جوهری، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1432ق.
صراط النجاة فی اجوبة الاستفتائات، سید حسین طباطبایی بروجردی، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1428ق.
صیغ العقود و الایقاعات، علی قزوینی، قم، شکوری، 1372ش.
العروة الوثقی، سید محمدکاظم طباطبایی یزدی، بیروت، مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1439ق.
فقه الصادق، سید محمدصادق حسینی روحانی، قم، مهر امیرالمؤمنین(ع)، 1431ق.
قواعد الأحکام، حسن بن یوسف حلی، تهران، دارالاسلام، 1364ش.
القواعد الفقهیه، سید محمدحسن موسوی بجنوردی، قم، دلیل ما، 1439ق.
قواعد عمومی قراردادها، ناصر کاتوزیان، تهران، میزان، 1383ش.
کتاب البیع و الخیارات، سید علی حسینی سیستانی، قم، دارالکتب العلمیه، 1439ق.
کتاب البیع، محسن اراکی، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1439ق.
کتاب البیع، سید روح­‌الله خمینی، قم، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1380ش.
کتاب المبسوط، محمد بن احمد سرخسی، قاهره، دارالتراث، 1417ق.
کتاب المکاسب، مرتضی بن محمدامین انصاری، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1431ق.
لسان العرب، محمد بن مکرم ابن‌منظور، قم، نشر ادب الحوزه، 1428ق.
اللمعة الدمشقیة فی فقه الإمامیة، محمد بن مکی شهید اول، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1408ق.
مجمع الفائده و البرهان فی شرح إرشاد الأذهان، احمد بن محمد مقدس اردبیلی، نجف، المکتبة المرتضویة، 1408ق.
المحیط البرهانی، محمود بن احمد ابن‌مازه، نجف، المکتبة المرتضویة، 1401ق.
مختصر الاحکام، سید محمدرضا گلپایگانی، قم، دارالقرآن الکریم، 1420ق.
المستوعب، محمد بن عبدالله سامری حنبلی، بیروت، مکتبة الاسدی، 1424ق.
مغنی المحتاج، محمد بن احمد خطیب شربینی، بیروت، دارالفکر، 1425ق.
المغنی، عبدالله بن احمد ابن‌قدامه، قاهره، مکتبة القاهرة، 1388ق.
مقصود الانام فی شرح تهذیب الأحکام، سید نعمت الله جزائری، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1430ق.
منهاج الصالحین، سید ابوالقاسم خویی، قم، المطبعة العلمیة، 1438ق.
منیة الطالب فی حاشیة المکاسب، موسی خوانساری نجفی، تهران، المکتبة المحمدیة، 1429ق.
الموطأ، مالک بن انس، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1407ق.
مهذب الأحکام، سید عبدالاعلی سبزواری، نجف، مطبعه الآداب، 1408ق.
نهایة المحتاج الی شرح المنهاج، محمد بن احمد رملی، بیروت، دارالفکر، 1404ق.
الوجیز فی الفقه، محمد بن محمد غزالی، مشهد، دارالاسلامی، بی­‌تا.