معرفی تفسیر کتاب الله و تبیین گرایشات زیدی و ولایی مفسر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش پژوه سطح 4 تفسیر تطبیقی مؤسسه آموزش عالی ـ حوزوی معصومیه

2 استادیار دانشگاه ادیان و مذاهب قم

چکیده

زیدیه یکی از فرق شیعه است که با اعتقاد به امامت زید بن علی بن حسین(ع) و قرار دادن ویژگیهایی خاص برای امامت، از شیعه امامیه جدا شدند. از قرن دوم تا دهم قمری شاهد حضور زیدیه در ایران و به خصوص مناطق شمال ایران ـ طبرستان و دیلمان ـ هستیم. میراث علمی و فرهنگی متعددی از زیدیه شمال ایران باقی مانده که «تفسیر کتاب الله» متعلق به «ابوالفضل عباس بن شهردویر دیلمی»، یکی از این آثار است. این تفسیر هنوز به صورت نسخه خطی بوده و نسخه‌های متعددی از آن گزارش شده است. در این تفسیر در مواردی گرایش ولایی مفسر و ارادت به امامان شیعه تا امام سجاد(ع) به چشم می‌خورد و در مواردی دیگر گرایش زیدی مفسر نیز در تفسیر آیات مشهود است. در این نوشتار به معرفی این تفسیر و تبیین گرایشات زیدی و ولایی مفسر پرداخته می‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Introducing “Tafsir Kitab i- llah” and explaining the Commentator's Zaydi and Wilayi Approaches

نویسندگان [English]

  • Maryam Ghojaei Khamene 1
  • Seyed Ali Mousavi Nejad 2
چکیده [English]

Zaydiyyah is one of Shia sects that was separated from Imamiyyah Shia due to its special beliefs in leadership of Zayd ibn Ali ibn Husayn. The presence of this sect has been proved in northern part of Iran in Deilaman and Tabarestan since the second lunar century to the tenth. Cultural and theological heritage of this sect is still available in above -mentioned regions. Tafsir Kitab i -llah is one of the books belonging to this sect written by Abulfazl Abbas ibn Shahr Davir Deilami in interpretation of holy Quran. This book is in its original manuscript form and several other versions of it have been reported.  In this book, the writer’s tendency toward Wilayah and his devotion to Shia Imams up to Imam Sajjad, and in some cases his tendency towards Zaydism is observable. This paper introduces the above mentioned commentary and explains the tendency of the commentator towards Zaydiyya and Wilaya of Ahl al Bayt.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Tafsir Kitab i-llah- Abulfazl Shahr Davir Deilami- Zaydiyya –Imamiyya
  • Iranian Zaydis
قرآن کریم.
آقابزرگ تهرانی، محمدمحسن بن علی، الذریعة الی تصانیف الشیعة، بیروت، دارالأضواء، 1403ق.
ابن­ اثیر، علی بن محمد، الکامل فی التاریخ، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1408ق.
ابن­ ندیم، محمد بن اسحاق، الفهرست، تهران، دانشگاه تهران، 1391ق.
دیلمی، عباس بن شهردویر، تفسیر کتاب الله، تهران، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، 1388ش.
ذهبی، محمدحسین، التفسیر و المفسرون، تهران، آوند دانش، 1425ق.
رحمتی، محمدکاظم، زیدیه در ایران، تهران، پژوهشکده تاریخ اسلام، 1392ش.
عبدالامیر الشامی، فضیلۀ، تاریخ الفرقة الزیدیة بین القرنین الثانی و الثالث للهجرة، نجف، مطبعة الآداب، 1394ق.
عمادی حائری، سید محمد، «درباره سطربندی نسخه­های تفسیر کتاب الله و اشاره به نقش متن و تعلیقات در صفحه آرایی نسخ خطی»، مجله نامه بهارستان، شماره 17، 1389ش.
عمادی حائری، سید محمد؛ و محمدکاظم رحمتی، «گزارش»، مجله کتاب ماه دین، شماره 153، 1389ش.
فرمانیان، مهدی، آشنایی با فرق تشیع، قم، مرکز مدیریت حوزه علمیه قم، 1387ش.
همو، زیدیه؛ تاریخ و عقاید، قم، ادیان، 1386ش.
مفید، محمد بن محمد، اوائل المقالات، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413ق.
موسوی نژاد، سید علی، «آشنایی با زیدیه»، مجله هفت آسمان، شماره 11، 1380ش.
همو، «زیدیان شمال ایران در قرن هشتم هجری براساس نسخه­ ای تازه­ یاب»، مجله هفت آسمان، شماره 38، 1387ش.
همو، «زیدیه از ظهور تا تأسیس حکومت»، مجله پژوهشنامه حکمت و فلسفه اسلامی، شماره 13و14، 1384ش.
همو، «کتابهای حدیثی منتشر شده از زیدیه (1)»، مجله علوم حدیث، شماره 25، 1381ش.
نوبختی، حسن بن موسی، فرق الشیعه، بیروت، دارالأضواء، 1404ق.