اعراف از منظر مفسران فریقین

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه امام صادق(ع)

2 کارشناس ارشد علوم قرآن و حدیث دانشگاه مذاهب اسلامی

چکیده

مسئله‌ «اعراف و اعرافیان» از جمله‌ مسائل مربوط به عالم آخرت است که فقط یک یا دو بار در قرآن کریم ـ آیات 46 تا 49 سوره‌ اعراف به طور مستقیم و آیه 13 سوره حدید، به طور غیرمستقیم ـ با خصوصیاتی مبهم به کار رفته است که این نیز شناخت آن را مشکل‌تر می‌کند. از دیرباز مفسران فریقین ـ شیعه و اهل­‌سنت ـ به بررسی چیستی «اعراف» و کیستی «اعرافیان» پرداخته‌اند. در این تحقیق سعی شده است، تا جایگاه و تفسیر اعراف در میراث تفسیری فریقین نمایان گردد. با بررسی تفاسیر مشخص می‌­شود که اعرافیان در تفاسیر شیعه، اهل‌بیت پیامبر(ص) و در تفاسیر اهل­‌سنت، افرادی هستند که خوب و بد اعمالشان مساوی است. اعراف مرتبه‌ای میان بهشت و جهنم و نام حجابی در قیامت است که مانع رسیدن و ورود هردو قسمت به یکدیگر می‌­شود، و مانع مکالمه و مشاهده اهل بهشت و اهل دوزخ نمی‌­باشد و به مکان خاصی اطلاق نمی‌شود. اعراف دارای دو مرتبه کنگره نشینان و دامنه نشینان می‌باشد. کنگره نشینان، مردانی الهی هستند که بر هردو سوی اعراف احاطه دارند و همه اهل بهشت و اهل دوزخ را با نشانه‌هایشان می‌شناسند. دامنه نشینان اعراف دو گروه می­‌باشند: یک دسته از آنها بهشتیانی هستند که هنوز وارد بهشت نشده‌اند، ولی با امید به شفاعت و عفو الهی، وارد بهشت می‌شوند؛ زیرا خداوند از آنها با عنوان اهل بهشت یاد می‌کند، این گروه مستضعفان و کسانی هستند که حسنات و سیّئاتشان برابر است. دسته دیگر دوزخیانی هستند که به دوزخ خواهند رفت. کنگره نشینان اعراف با هریک از این دو گروه تعامل و گفتگو دارند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

A'raf from both Shiite and Sunni exegetes’ perspective

نویسندگان [English]

  • Abbas Musallai Pour Yazdi 1
  • Hamir Rezaei 2
  • Fereshteh Marzban 2
1 Associate Professor of Imam Sadiq University
2 M.A Student of Islamic Schools University
چکیده [English]

The issue of "A'raf" and “A’rafian” - the residents at "A'raf" - is one of the hereafter-related issues which are mentioned only two times in the Holy Qur'an - directly in the verses 46-49th of Surah A'raf, and indirectly in the verse 13th of Surah Hadid. As the given explanations in the both verses, are quite unclear, therefore to understand its meaning, seems to be hard. For a long time both Shiite and Sunni exegetes have investigated the meaning of "A'raf" and "A'rafian". This research tries to discover the meaning of A'raf in both-Shiite and Sunni’s exegesis sources. The paper reveals that "A'rafian" in the Shiite exegetes are meant to be Ahl Al-bayt (sa), whereas in Sunni exegetes, are those whose deeds are equal whether to be evil or good. A'raf is a place between the heaven and the hell. It is the name of a separator veil on the Day of Judgment, which prevents the two sides from merging with each other while, allowing any conversation and visit being made between the residents of the Paradise and the Hell. Therefore, it is not refer to any specific place. A'raf has two levels: congressional and nomadic. Congress men are those divine men who have the authority over both sides and know people of Paradise and Hell through their signs. And there are two types for the nomadic people of the A'raf: some who will finally belong to the heaven while hoping Intercession and forgiveness of Allah, but yet has to entered in. for Allah has called them as people of Paradise. These are deprived and their good and evil deeds weigh almost equally. The other group is the one who are to be thrown into Hell. Congressmen at A’raf interact and talks with both of these two groups.

کلیدواژه‌ها [English]

  • A'raf
  • A'rafi men
  • positions of the day of Judgment
  • areas of the Hereafter
قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند.
آلوسى، محمود بن عبدالله، روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی،‏ بیروت، ‏دارالکتب العلمیة، 1415ق.
ابن­‌ابى­‌حاتم، عبدالرحمن بن محمد، تفسیر القرآن العظیم، عربستان‏، مکتبة نزار مصطفى الباز، ‏1419ق.
ابن­‌بابویه، محمد بن على، اعتقادات الامامیة، قم‏، کنگره شیخ مفید، 1414ق.
ابن­‌جوزى، عبدالرحمن بن على، زاد المسیر فى علم التفسیر، بیروت‏، دارالکتاب العربی، ‏1422ق.
ابن­‌درید، محمد بن حسن، ‏جمهرة اللغة، بیروت، دارالعلم للملایین، ‏1988م.
ابن­‌سیده، على بن اسماعیل، المحکم و المحیط الأعظم،‏ بیروت، دارالکتب العلمیة، ‏1421ق.
ابن­‌عاشور، محمدطاهر بن محمد، التحریر و التنویر، تونس، الدار التونسیة، 1984م.
ابن­‌عربی، محی­‌الدین، الفتوحات المکیة، مصر، مکتبة العربی، 1395ق.
ابن­‌فارس، احمد بن فارس، معجم مقاییس اللغة،‏ قم، مکتب الاعلام الاسلامی، 1404ق.
ابن­‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، ‏دارصادر، 1414ق.
ابوالفتوح رازى، حسین بن على، روض الجنان و روح الجنان فى تفسیر القرآن، مشهد، بنیاد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى‏‏، ‏1408ق.
ابوحیان اندلسى، محمد بن یوسف، ‏البحر المحیط فى التفسیر، بیروت، دارالفکر، ‏1420ق.
ازهرى، محمد بن احمد، تهذیب اللغة، بیروت، داراحیاء التراث العربی، ‏1421ق.
اکبرنژاد، مهدی و روح­‌الله محمدی، «مفهوم شناسی اعراف و اعرافیان در روایات تفسیری»، مجله پژوهشهای قرآن و حدیث، شماره 1، 1389ش.
بحرانى، سید هاشم، البرهان فى تفسیر القرآن،‏‏ تهران، ‏بنیاد بعثت، ‏1416ق.
بستانى، فؤاد افرام، فرهنگ ابجدی، تهران،‏‏ اسلامی،‏ 1375ش.
بلخى، مقاتل بن سلیمان، ‏تفسیر مقاتل بن سلیمان،‏ بیروت، ‏داراحیاء التراث، ‏1423ق.
بیهقی، احمد بن حسین، البعث و النشور، بیروت، مرکز الخدمات و الابحاث الثقافیة، 1406ق.
پاکتچی، احمد، «اعراف»، در: دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج9، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1367ش.
ثعلبی، احمد بن ابراهیم، الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، بیروت، داراحیاء التراث العربی، 1422ق.
جوادی آملی، عبدالله، تفسیر تسنیم، قم، اسراء، 1392ش.
جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح،‏ بیروت، ‏دارالعلم للملایین، ‏1376ق.
حاکم حسکانى، عبیدالله بن عبدالله، شواهد التنزیل لقواعد التفضیل، تهران، وزارت ارشاد اسلامى، ‏1411ق.
حرعاملى، محمد بن حسن‏، اثبات الهداة بالنصوص و المعجزات، بیروت، اعلمى، 1425ق.
حسینی استرآبادى، سید شرف­‌الدین، على‏ تأویل الآیات الظاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامى، ‏1409ق.
حسینى شاه عبدالعظیمى، حسین بن احمد، تفسیر اثنا عشرى،‏ تهران، میقات‏‏، 1363ش.
حسینى شیرازى، سید محمد، تبیین القرآن،‏ بیروت، دارالعلوم، ‏1423ق.
حسینى همدانى، سید محمدحسین‏، انوار درخشان، تهران، ‏کتاب­‌فروشى لطفى، 1404ق.
حقى بروسوى، اسماعیل، تفسیر روح البیان، بیروت، دارالفکر، بی­‌تا.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن،‏ دمشق، دارالقلم، بیروت‏، الدار الشامیة، 1412ق.
زمخشرى، محمود بن عمر، الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، بیروت، ‏‏دارالکتاب العربی، ‏1407ق.
سبحانی، جعفر، «اعراف چیست؟ و اعرافیان چه کسانی هستند؟»، در: خبرگزاری حوزه.
سبزوارى نجفى، محمد بن حبیب­‌الله، ارشاد الاذهان الى تفسیر القرآن‏، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1419ق.
سیوطى، عبدالرحمن بن ابی­‌بکر، الدر المنثور فى تفسیر المأثور، قم، ‏کتابخانه آیةالله مرعشى نجفى، ‏1404ق.
شریف لاهیجى، محمد بن على،‏ تفسیر شریف لاهیجى،‏ تهران،‏ دفتر نشر داد، 1373ش.
صادقى تهرانى، محمد، البلاغ فى تفسیر القرآن بالقرآن،‏ قم، ‏مؤلف، ‏1419ق.
صدرالدین شیرازی، محمد بن ابراهیم، اسفار الاربعة، بیروت، داراحیاء التراث العربی، بی‌­تا.
صفار، محمد بن حسن، بصائر الدرجات فی فضائل آل محمد(ص)،‏ قم،‏ کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی، 1404ق.
طباطبایى، سید محمدحسین‏، المیزان فى تفسیر القرآن، قم، ‏‏دفتر انتشارات اسلامى، ‏1417ق.
طبرسى، فضل بن حسن،‏ مجمع البیان فى تفسیر القرآن، تهران، ناصرخسرو، ‏1372ش.
طبرى، محمد بن جریر، جامع البیان فى تفسیر القرآن، ‏بیروت، دارالمعرفة، ‏1412ق.
طریحى، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، تهران، المکتبة المرتضویة لاحیاء الآثار الجعفریة، ‏1375ش.
طوسى، محمد بن حسن،‏ التبیان فى تفسیر القرآن، بیروت،‏ داراحیاء التراث العربى‏، بی­‌تا.
طیب، سید عبدالحسین‏، اطیب البیان فی تفسیر القرآن،‏ تهران، اسلام،‏ ‏1378ش.
عروسى حویزى، عبدعلی بن جمعه، تفسیر نور الثقلین،‏ قم،‏ اسماعیلیان، 1415ق.
عیاشى، محمد بن مسعود، تفسیر العیاشی، تهران،‏‏ المطبعة العلمیة، 1380ق.
فخررازى، محمد بن عمر، مفاتیح الغیب، بیروت، داراحیاء التراث العربى، 1420ق.
فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، دارالهجرة، 1410ق.
فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، قم، دارالهجرة، 1414ق.
فیروزآبادى، محمد بن یعقوب، القاموس المحیط، بیروت، ‏دارالکتب العلمیة، 1415ق.
فیض الاسلام، على نقى،‏ ترجمه و تفسیر قرآن عظیم، تهران، فقیه، ‏1378ش.
فیض کاشانى، محمدمحسن بن شاه مرتضى،‏ الأصفى فى تفسیر القرآن،‏ قم،‏ دفتر تبلیغات اسلامى، ‏1418ق.
قرشى، سید على­‌اکبر، قاموس قرآن، تهران، دارالکتب الاسلامیه،‏ 1371ش.
قرطبى، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران، ناصرخسرو، 1364ش.
قطب، سید،‏ فى ظلال القرآن، بیروت ـ قاهره‏‏، دارالشروق، ‏1412ق.
قمى مشهدى، محمد بن محمدرضا، تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، تهران، وزارت ارشاد اسلامى، ‏‏‏1368ش.
قمى، علی بن ابراهیم‏، تفسیر القمى، قم، ‏دارالکتاب،‏ ‏1367ش.
کاشانى، ملا فتح­‌الله،‏ خلاصة المنهج‏، تهران، اسلامیه، ‏1373ق.
کلینى، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
گنابادى، سلطان محمد، تفسیر بیان السعادة فى مقامات العبادة، بیروت، ‏مؤسسة الأعلمی للمطبوعات، 1408ق.
مجلسى، محمدباقر بن محمدتقى،‏ بحار الانوار، بیروت،‏ داراحیاء التراث العربی، ‏‏1403ق.
مرتضی زبیدی، محمد بن محمد، تاج العروس من جواهر القاموس،‏ بیروت، دارالفکر، ‏1414ق.
مصطفوى، حسن،‏ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم،‏ تهران،‏ بنگاه ترجمه و نشر کتاب‏، 1360ش.
مکارم شیرازى، ناصر، تفسیر نمونه، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1374ش.