واکاوی انگاره انحصار تعزیر در ضرب با رویکرد تطبیقی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشگاه تبریز

2 کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه قم

چکیده

تعزیر مجازاتی است که مشمول عنوان حد، قصاص، دیه و کفاره نباشد. به استناد ادله قرآنی، روایی و عقلی، در اینکه آیا تعزیر، تعیّن در ضرب دارد یا حاکم بین ضرب و سایر عقوبات از قبیل حبس و تبعید به عنوان مجازات تعزیری مخیر است، میان فقهای امامیه اختلاف نظر وجود دارد که در صورت اخیر، بیشتر عقوبات شرعی از مصادیق تعزیر محسوب خواهد شد. در مقاله حاضر، پس از تحلیل اقوال و بررسی مستندات قائلین به انحصار و تعمیم مجازات تعزیری، در نهایت چنین نتیجه می­‌گیریم که ضرب با تازیانه، مصداق بارز و شایع تعزیر است؛ نه مصداق واحد و یگانه آن. همچنان که معنای تعزیر در لغت، اصطلاح فقها و روایات و مصادیق آن در آیات و اخبار گواهی بر این ادعا است. از این رو، مجازاتهای جسمانی (اعم از ضرب و جرح)، روحی ـ روانی، مجازات سالب آزادی و کیفر مالی نیز از مصادیق تعزیر به شمار می‌­آید.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Analysis of the Thought Considering Flogging as the Exclusive Kind of Ta‘zir based on a Comparative Approach

نویسندگان [English]

  • Ahmad Mortazi 1
  • Mohammad Asadi 2
1 Assistant Professor of University of Tabriz
2 MSc of University of Qom
چکیده [English]

Ta‘zir is a kind of punishment which is not included under the terms of Hadd, Qisas (Retaliation), Diah or Kaffarah (Financial Compensation). Based on Quranic verses, Islamic traditions and logical proofs, Islamic jurists and experts have had disputes over the point whether flogging is the usual and accepted feature of Ta‘zir or it is the judge who issues bodily punishments, jail or exile on the basis of expediency. As of the latter point of view, the majority of Islamic punishments are considered to be examples of Ta‘zir. In the present study, after analysing quotations and proofs provided by those who hold that flogging is the exclusive kind of Ta‘zir and those who hold the opposite view, the conclusion was drawn that flagellation is the generally accepted example of Ta‘zir, and not its only kind. The Islamic, Quranic and traditional definition of the word Ta‘zir supports this claim. Therefore, physical punishments -including flagellation- and psychological punishments, jail and monetary amends are all examples of Ta‘zir.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Ta‘zir
  • Exclusion of Ta‘zir
  • Flagellation
  • Physical Punishments
  • Monetary Amends

مراجع

قرآن کریم.
ابن­‌اثیر جزری، مبارک بن محمد، النهایه فی غریب الحدیث و الأثر، قم، اسماعیلیان، بی­‌تا.
ابن­‌الجعد جوهری، علی، مسند ابن­‌الجعد، بیروت، مؤسسة نادر، 1410ق.
ابن­‌بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413­ق.
ابن­‌زهره حلبی، حمزة بن علی، غنیة النزوع الی علمی الاصول و الفروع، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1417­ق.
ابن­‌فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، قم، دفترتبلیغات اسلامى حوزه علمیه قم، 1404­ق.
ابن­‌قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، مصر، مکتبة القاهرة، 1388ق.
ابن­‌ماجه قزوینی، محمد بن یزید، سنن ابن­‌ماجه، بیروت، دارالکتب الاسلامیه، 1419ق.
ابن­‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارصادر، 1414­ق.
ابن­‌نجیم مصری، زین­‌الدین بن ابراهیم، البحر الرائق شرح کنز الدقائق، بیروت، دارالکتاب الاسلامی. بی­‌تا.
ابن­‌همام، محمد بن عبدالواحد، فتح القدیر، بیروت، دارالفکر، بی­‌تا.
اردبیلی، محمدعلی، حقوق جزای عمومی، تهران، میزان، 1382ش.
انصاری، قدرت­‌الله، و دیگران، تعزیرات از دیدگاه فقه و حقوق جزا، قم، پژوهشگاه علوم و فرهنگ اسلامی، 1386ش.
بیهقی، احمد بن حسین، السنن الکبری، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1424ق.
تبریزی، جواد بن علی، أسس الحدود و التعزیرات، قم، دفتر مؤلف، 1417­ق.
تمیمی مغربی، نعمان بن محمد، دعائم الاسلام، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1385ق.
جزیرى، عبدالرحمن، و دیگران، الفقه على المذاهب الأربعه و مذهب أهل البیت(ع)، بیروت، دارالثقلین، 1419ق.
جوهرى، اسماعیل بن حماد، الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، بیروت، دارالعلم للملایین، 1410­ق.
حرعاملی، محمد بن حسن، وسائل الشیعه، قم، مؤسسه آل البیت(ع) لاحیاء التراث، 1429­ق.
حسنی، محمود نجیب، التشریع الجنائی الإسلامی، مصر، بی­‌نا، 2006م.
حلی، حسن بن یوسف، تحریر­ الاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیة، مشهد، مؤسسه آل البیت(ع)، بی­‌تا.
همو، قواعد­ الاحکام فی معرفة­ الحلال و الحرام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413­ق.
خمینی، سید روح­‌الله، تحریر الوسیله، قم، دارالعلم، بی­‌تا.
راغب اصفهانى، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، دارالقلم؛ بیروت، الدار الشامیه، 1412ق.
راوندی، سعید بن هبة الله، الخرائج و الجرائح، قم، مؤسسه امام مهدی(عج)، 1409­­ق.
رستمی قفس­‌آبادی، علیرضا، حدود و تعزیرات در نظام جزایی اسلام، قم، آیین احمد­(ص)، 1392ش.
زبیدی، محمد مرتضى، تاج العروس من جواهر القاموس، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
زرکشی، محمد بن عبدالله، شرح الزرکشی علی مختصر الخرقی، بی­‌جا، دارالعبیکان، 1413ق.
شامبیاتی، هوشنگ، حقوق جزای عمومی، تهران، ژوبین؛ مجد، 1384ش.
شربینی، محمد بن احمد، مغنی المحتاج إلى معرفة معانی ألفاظ المنهاج، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
شهید اول، محمد بن مکی، القواعد و الفوائد، قم، کتابفروشی مفید، 1400­ق.
شهید ثانی، زین­‌الدین بن علی، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الاسلامیه، 1413­ق.
صاحب بن عباد، اسماعیل، المحیط فی اللغه، بیروت، عالم الکتاب، 1414­ق.
صافی گلپایگانی، لطف­‌الله، التعزیر، احکامه و حدوده، بی­‌جا، بی­‌نا، بی­‌تا.
طباطبایی بروجردی، سید حسین، جامع احادیث الشیعه، تهران، فرهنگ سبز، 1429­ق.
طریحى، فخرالدین، مجمع البحرین، تهران، کتابفروشى مرتضوى، 1416­ق.
طوسی، محمد بن حسن، المبسوط فی فقه الامامیه، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار­ الجعفریة، 1387ق.
همو، تهذیب الأحکام، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407­ق.
عبدالجبار، صهیب، الجامع الصحیح للسنن و المسانید، بی­‌جا، بی­‌نا، 2014م.
عبده، محمد، شرح نهج البلاغه، بیروت، دارالاندلس، 1416ق.
علیش، محمد بن احمد، منح الجلیل شرح مختصر خلیل، بیروت، دارالفکر، 1409­ق.
عوده، عبدالقادر، التشریع الجنائی الإسلامی مقارناً بالقانون الوضعی، بیروت، ‌مؤسسة الرساله، ‌1418ق.
فاضل لنکرانی، محمد، تفصیل الشریعه فی شرح تحریر الوسیله ـ الحدود، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، 1422ق.
فاضل مقداد (سیوری حلی)، مقداد بن عبدالله، نضد القواعد الفقهیه علی مذهب الامامیه، قم، کتابخانه آیت­الله مرعشی نجفی، 1403­ق.
فاضل هندی، محمد بن حسن، کشف اللثام و الابهام عن قواعد الأحکام، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1416­ق.
فراهیدى، خلیل بن احمد، کتاب العین، قم، دارالهجره، 1410­ق.
فقه الرضا، مشهد، مؤسسه آل البیت(ع)، 1406­ق.
کاسانی، ابوبکر بن مسعود، بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1406ق.
کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، 1407­ق.
گلپایگانی، سید محمدرضا، الدر المنضود فی احکام الحدود، قم، دارالقرآن الکریم، 1372ش.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الانوار، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، 1410­ق.
محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعیلیان، 1408ق.
محقق داماد، سید مصطفی، قواعد فقه ـ بخش جزایی، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1383ش.
مظهری، حسین بن محمود، المفاتیح فی شرح المصابیح، کویت، وزارة­ الأوقاف و الشؤون الإسلامیة، 1433ق.
مکارم شیرازی، ناصر، تعزیر و گستره آن، قم، مدرسه امام علی بن ابی­‌طالب(ع)، 1383­ش.
همو، رساله توضیح المسائل، قم، مدرسه امام علی بن ابی­‌طالب(ع)، 1429­ق.
منتظری، حسین­علی، کتاب الحدود، قم، دارالفکر، بی­‌تا.
همو، مبانی فقهی حکومت اسلامی، قم، کیهان، 1409ق.
همو، نظام الحکم فی الإسلام، قم، سرایى، 1417ق.
موسوی اردبیلی، سید عبدالکریم، فقه الحدود و التعزیرات، قم، دانشگاه مفید، 1427ق.
نجفی، محمدحسن، جواهر الکلام فی شرح شرائع الاسلام، بیروت، دارإحیاء التراث العربی‌، 1404ق.
نراقی، احمد بن محمدمهدی، مستند الشیعه فی احکام الشریعه، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1415­ق.
نوری، حسین بن محمدتقی، مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، بیروت، مؤسسه آل­ البیت(ع) لاحیاء التراث، 1408­ق.
نووی، یحیی بن شرف، روضة الطالبین و عمدة­ المفتین، بیروت، المکتب الإسلامی، 1405ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار