سلفیه و امکان فهم متون دینی برای عموم مسلمانان: ساده سازی دین یا نفی ضرورت وجود علما

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه گیلان

2 استادیار گروه علوم سیاسی دانشگاه گلستان

چکیده

یکی از اصول اساسی جریان فکری سلفیه از زمان شکل‌گیری آن در قرن هفتم قمری تاکنون، عدم پذیرش انحصار تفسیر متون و صدور احکام شرعی توسط علمای مذاهب و نیز اعتقاد به «سهل الفهم» بودن نصوص دینی بوده است. به تبع این باور، اندیشمندان سلفی خواستار آزادسازی اجتهاد شده و به مذمت تقلید اجباری از یکی از مذاهب چهارگانه اهل‌سنت پرداختند. به همین دلیل، جنبش سلفی، جنبشی ضد علمایی و مساوات طلبانه شناخته می‌شد. اما در عین حال، سلف‌گرایان قرون میانه و معاصر، بر نیاز عوام مسلمانان به آموزش علوم دینی نزد علمای عالی‌رتبه و نیز تبعیت و اتباع از آنان تأکید کرده‌اند. امری که به نظر در تناقض با ادعای سهل الفهم بودن اسلام قرار دارد. هدف مقاله حاضر آن است، تا علت وجود این تناقض در دیدگاه سلف‌گرایان را بررسی نماید. یافته‌های پژوهش آشکار کرد که تبلیغ ساده بودن درک دین و آزادسازی امر اجتهاد در مقابله با انحصار تفسیری مذاهب اهل‌سنت بوده و سلف‌گرایان نه می‌خواستند و نه می‌توانستند با واگذاری تفسیر متون دینی به عامه مسلمانان، موجب هرج و مرج تفسیری شوند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Salafists and the Theory of the Possibility of Interpretation of Religious Texts by the Muslim Publics: Simplification of Religion or Opposing Islamic Scholars

نویسندگان [English]

  • Masoumeh Rad Goudarzi 1
  • Alireza Najafinejad 2
1 Assistant Professor of University of Guilan
2 Assistant Professor of Golestan University
چکیده [English]

Both in the modern period and historically, Salafism has been associated with auto-didacticism and an assertion that Islam’s scriptures are clear and accessible to ordinary Muslims without mediation of the Islamic scholars. Indeed, Salafi writings often confirm this impression. In contrast, however, both in the pre-modern and modern settings, in both their writings and lessons, leading scholars associated with Salafism have insisted on the need for the Muslim laity to turn to a scholarly class to offer accurate understandings of their religion. This article investigates this apparent tension, arguing that what seems to be Salafi anticlericalism or calls for a democratization of interpretation is a rhetorical tactic employed in debates with mainstream Sunni scholars rather than substantive prescriptions.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Salafism
  • Ijtihad and Taqlid
  • Interpreting Islamic Scripture
  • Scholars
  • Muslim Publics
قرآن کریم.
ابن‌ابی‌العز، محمد بن علی، شرح العقیدة، عمان، دارالاسلامیة، 1998م.
ابن­‌تیمیه، احمد بن عبدالحلیم، مجموع الفتاوی، قاهره دارالمکتبة توفیقیة، بی‌تا.
ابن­‌جوزی، عبدالرحمن بن علی، المنتظم فی تاریخ الملوک و الأمم، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1412ق.
البانی، محمد ناصرالدین، فتاوی شیخ الألبانی، قاهره، مکتبة تراث الاسلامی، 1994م.
بخاری، محمد بن اسماعیل، صحیح البخاری، بیروت، دارطوق النجاة، 1422ق.
پاکتچی، احمد، «احمد بن حنبل»، در: دائرة المعارف بزرگ اسلامی، ج6، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1373ش.
جعفریان، رسول، اسئلة یوسفیة: جدال اندیشگی تفکر شیعه اصولی با اخباری (مکاتبات میر یوسف علی استرآبادی و شهید قاضی نورالله شوشتری)، تهران، مجلس شورای اسلامی، 1388ش.
دهلوی، اسماعیل بن عبدالغنی، تقویة الإیمان، ترجمه به عربی: علی حسنی ندوی، دمشق، دار وحی القلم، 2003م.
ذهبی، محمد بن احمد، سیر أعلام النبلاء، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1998م.
زرکشی، محمد بن عبدالله، البحر المحیط فی أصول الفقه، بیروت، دارالکتب العلمیة، 2000م.
سبکی، عبدالوهاب بن علی، طبقات الشافعیة الکبرى، قاهره، هجر، 1992م.
سندی، محمد حیاة، فتح الغفور فی وضع الأیدی علی الصدور، مدینه، مکتبة الغرباء الأثریة، 1419ق.
شوکانی، محمد بن علی، القول المفید فی أدلة الإجتهاد و التقلید، بیروت، دارالکتب العلمیة، 2005م.
صنعانی، محمد بن اسماعیل، إرشاد النقاد إلی تیسیر الإجتهاد، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1992م.
عثیمین، محمد بن صالح، کتاب العلم، ریاض، دارالثریا، 2002م.
عوامة، محمد، أثر الحدیث الشریف فی إختلاف الأئمة الفقهاء، قاهره، دارالسلام، 1407ق.
فائز، قاسم، و محمد شریفی، «پیدایش، سیر تطوّر و تداوم اخباری‌گری»، مجله کتاب قیم، شماره 11، پاییز و زمستان 1393ش.
فرید، احمد، السلفیة قواعد و أصول، اسکندریه، دارالخلفاء الراشدین، 2011م.
فُلّانی، صالح بن محمد، إیقاظ همم أولی الأبصار للإقتداء بسید المهاجرین و الأنصار، بیروت، دارالمعرفة، 1978م.
قنوجی، علی بن حسن، القول السدید فی أدلة الإجتهاد و التقلید، بیروت، دار ابن‌حزم، 2000م.
مطهری، مرتضی، اصل اجتهاد در اسلام (ده گفتار)، در: مجموعه آثار، ج20، تهران، صدرا، 1391ش.
مقدم، محمد بن احمد، الإعلام بحرمة أهل العلم و الإسلام، اسکندریه، دارالخلفاء الراشدین، 2009م.
مکی، محمد بن علی، قوت القلوب فی معاملة المحبوب، قاهره، مطبعة الأنوار المحمدیة، 1985م.
نووی، یحیی بن شرف، أدب الفتوی و المفتی و المستفتی، دمشق، دارالفکر، 1988م.
همدانی وادعی، مقبل بن هادی، تحفة المجیب على أسئلة الحاضر و الغریب، صنعاء، دارالآثار، 2000م.
Al-Maqdisi, Ibn Qudama, kutub ahl al-kalam, ed. and transl. George Makdisi, Centre of Speculative Theology, London, Luzac, 1962.
Al-Munajjid, Muhammad, Imitation (taqleed), following the evidence (daleel) and was Ibn Hazm a Hanbali, 2016, in: https://islamqa.info/en/23280.
Al-Munajjid, Muhammad, Is it obligatory to follow a particular madhhab, 2016, in: https://islamqa.info/en/21420.
Al-'Uthaymin, Muhammad ibn Saalih, Ijtihad and Taqlid, 2016, in: http://sunnahonline.com/library/fiqh-and-sunnah/777-ijtihad-and-taqlid#h5-the-place-of-taqlid.
Azyumardi Azra, The Origins of Islamic Reformism in Southeast Asia: Networks of Malay-Indonesian and Middle Eastern Ulama in the Seventeenth and Eighteenth Centuries, Honolulu, University of Hawaii Press, 2004.
Brown, Jonathan A. C, "The Last Days of al-Ghazzali and the Tripartitie Division of the Sufi World", Muslim World, Vol. 96, No.1, 2006.
Chamberlain, Michael, Knowledge and Social Practice in Medieval Damascus: 1190–1350, Cambridge, Cambridge University Press, 1994.
Eed Abbaasee, Muhammad, When Is Ijtihad or Taqlid Binding? 1999, in: http://www.sahihmuslim.com/sps/sp.cfm?subsecID=mnj06&articleID.
Metcalf, Barbara D, The Taqwiyyat al-iman (Support of the Faith) by Shah Ismaail al-Shahid, in: Metcalf (ed.), Islam in South Asia: In Practice, Princeton, Princeton University Press, 2009.