بررسی امکان وصی شدن زن از دیدگاه مذاهب فقهی اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار دانشگاه شیراز

2 دانشجوی کارشناسی ارشد دانشگاه شیراز

چکیده

مذاهب فقهی اسلامی درباره شرط مذکر بودن وصی به عنوان یکی از ارکان وصیت عهدی اختلاف نظر دارند. اکثر ایشان وصی شدن زن را جایز دانسته‌اند. بررسی دلایل موافقان و مخالفان وصی شدن زن، از جمله عدم جواز وصی شدن زن به دلیل عدم جواز قاضی شدن وی، حائز اهمیت هستند، برخی از روایات امامیه از وصی شدن زن نهی نموده‌اند، این نوع روایات از فرضی سخن می‌گویند که زن واجد شرایط لازم وصی شدن، مانند بلوغ، عقل و غیره نباشد. برخی از فقهای امامیه، این نوع روایات را بر تقیه حمل نموده‌اند، اما به دلیل آنکه بیشتر قریب به اتفاق مذاهب فقهی اهل‌سنت، وصی شدن زن را جایز دانسته‌اند، حمل این روایات بر تقیه مورد تردید است. گرچه برخی از اهل‌سنت، مانند عطا و شافعیه در یکی از اقوالشان وصی شدن زن را با استناد به دلایلی، مانند عدم جواز قاضی شدن زن و غیره رد نموده‌اند، اما قول ایشان «شاذ» بوده و ادله‌ای، مانند وصی شدن حفصه توسط عمر، پذیرش شهادت زن، قیم شدن هند در نفقه فرزندانش و غیره، صحت وصی شدن زن را تأیید می‌کنند. برخی از مذاهب فقهی اهل‌سنت وصی شدن زن برای ازدواج فرزندان را صحیح ندانسته و برخی از ایشان آن را به تربیت فرزندان محدود نموده‌اند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Investigating the Possibility of Being an Administrator for Women in the Viewpoint of Islamic Jurisprudential Denominations

نویسندگان [English]

  • Morteza Rahimi 1
  • Mojtaba Behroozi 2
1 Associate Professor of Shiraz University
2 M.A student of Shiraz University
چکیده [English]

Islamic jurisprudential denominations have different ideas about the necessity of being a man for being an administrator or successor. Many of them permit women to be an administrator or successor. They have their own reasoning not letting women be an administrator or successor the same way they cannot be a judge. Some Imami hadiths forbid women to be an administrator or successor as these hadiths have the presumption that women do not have the required conditions for being an administrator or successor; some other Imami jurists interpreted these hadiths as Taqiyah.  But most of Sunni religious groups permit women to be an administrator or successor and such permission rejects the idea of Taqiyah in this regard. Some other Sunni groups like ‘Ata’ and Shafi‘i do not accept women as an administrator or successor considering similar reasons like forbiddance of women to be judges. Their quotes are tangible as there are incidents in Islamic history showing that women can also be successor. For example, Hafsah who was appointed by Omar as an administrator, acceptance of woman’s testimony, acceptance of Hind as the administrator of her children in their living costs and etc. Some Sunni jurisprudential denominations do not accept women as an administrator of their children in marriage and some other groups restricted that to raising children.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Administrator or Successor
  • Woman
  • Jurisprudential Denominations
  • Judgement

مراجع

قرآن کریم.
آصفی، محمدمهدی، «المرأة و الولایة السیاسیة و القضائیة»، مجله فقه عربی، شماره 36، 1425ق.
آل کاشف الغطاء، محمدحسین، تحریر المجلة، نجف، المکتبة المرتضویة، 1359ق.
آل مرزوق زهرانی، مرزوق بن هیاس، حقوق المرأة فی ضوء الکتاب، بی­‌جا، بی­‌نا، 1428ق.
ابن­‌ابی­‌شیبه، عبدالله بن محمد، المصنف فی الحدیث و الآثار، بی­‌جا، بی­‌نا، بی­‌تا.
ابن‌بابویه، محمد بن علی، من لایحضره الفقیه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
ابن‌عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الکافی فی فقه أهل المدینة، ریاض، مکتبة الریاض الحدیثة، 1398ق.
ابن­‌عربی، محمد بن عبدالله، أحکام القرآن، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1424ق.
ابن‌قدامه، عبدالله بن احمد، المغنی، بیروت، دارالکتب العربی، بی­‌تا.
ابن­‌ماجه قزوینی، محمد بن یزید، سنن ابن­‌ماجه، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
ابن‌منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، بیروت، دارصادر، 1414ق.
بحرانی، یوسف بن احمد، الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405ق.
بغدادی، عبدالوهاب بن علی، الإشراف علی نکت مسائل الخلاف، بیروت، دار ابن‌حزم، 1420ق.
بنا، عبدالحمید و دیگران، الفاروق، لبنان، مؤسسة دلتا للمعلومات و الأنظمة، بی‌تا.
ترحینی عاملی، سید محمدحسن، الزبدة الفقهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم، دارالفقه، 1427ق.
جلالی، عبدالله بن حمد، شبهة تحریم ولایة المرأة، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
جوینی، عبدالملک بن عبدالله، الورقات، بی‌جا، بی­‌نا، بی­‌تا.
حدادی، ابوبکر بن علی، الجوهرة النیرة علی مختصر القدوری، المطبعة الخیریة، 1322ق.
حسینی حصنی، ابوبکر بن محمد، کفایة الأخیار فی حل غایة الإختصار، دمشق، دارالخیر، 1994م.
حسینی روحانی، سید محمدصادق، فقه الصادق(ع)، قم، مدرسة الإمام جعفر الصادق(ع)، 1412ق.
حسینی شیرازی، سید صادق، التعلیقات علی شرائع الإسلام، قم، استقلال، 1425ق.
حسینی سیستانی، سید علی، منهاج الصالحین، قم، کتابخانه آیة­الله العظمی سیستانى، 1417ق.
حلی، حسن بن یوسف، تذکرة الفقهاء، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، بی‌تا.
خلیل، احمد بن محمد، شرح زاد المستقنع، بی­‌جا، بی­‌نا، بی‌تا.
خویی، سید ابوالقاسم، معجم رجال الحدیث، بی‌جا، بی‌نا، 1413ق.
راغب اصفهانی، حسین بن محمد، المفردات فی غریب القرآن، دمشق، دارالقلم؛ بیروت، الدار الشامیة، 1412ق.
رویانی، عبدالواحد بن اسماعیل، بحر المذهب فی فروع المذهب الشافعی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 2009م.
شهید اول، محمد بن مکی، الدروس الشرعیة، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1412ق.
شهید ثانی، زین‌الدین بن علی، الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، قم، داوری، 1410ق.
همو، مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413ق.
صیمری، مفلح بن حسن، تلخیص الخلاف، قم، کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی، 1408ق.
طباطبایی قمی، سید تقی، مبانی منهاج الصالحین، قم، منشورات قلم الشرق، 1426ق.
طباطبایی، سید علی بن محمد، ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، قم، مؤسسه آل البیت(ع)، 1418ق.
طریحی، فخرالدین بن محمد، مجمع البحرین، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1375ش.
طوسی، محمد بن حسن، الإستبصار، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1390ق.
همو، الخلاف، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
فاضل آبی، حسن بن ابی‌طالب، کشف الرموز فی شرح مختصر النافع، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
فاضل مقداد (سیوری حلی)، مقداد بن عبدالله، التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، قم، کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی، 1404ق.
قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لأحکام القرآن، تهران، ناصرخسرو، 1364ش.
کیدری، محمد بن حسین، إصباح الشیعة بمصباح الشریعة، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1416ق.
ماوردی، علی بن محمد، الحاوی الکبیر، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1419ق.
مجلسی، محمدباقر بن محمدتقی، بحار الأنوار، بیروت، مؤسسة الطبع و النشر، 1410ق.
همو، مرآة العقول، تهران، دارالکتب الاسلامیة، 1404ق.
محقق حلی، جعفر بن حسن، شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، قم، اسماعیلیان، 1408ق.
محقق کرکی، علی بن حسین، جامع المقاصد فی شرح القواعد، قم، مؤسسه آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1414ق.
مشیقح، خالد بن علی، المعاملات المالیة المعاصرة، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
مصطفوی، حسن، التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، تهران، مرکز الکتاب للترجمة و النشر، 1402ق.
نووی، یحیی بن شرف، المجموع شرح المهذب، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار