دلالات سیاقیه در اصول فقه مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی، واحد شیروان، دانشگاه آزاد اسلامی، شیروان، ایران

چکیده

فقهای امامیه (به ویژه فقهای متأخر) در انتهای باب مفاهیم، بحثی تحت عنوان دلالات سیاقیه یا دلالات ثلاثه مطرح می­‌نمایند که تاکنون آن‌چنان‌که بایسته است، بدان توجه نشده است و حال آنکه این دلالات در موضوعات بسیاری راهگشا خواهد بود و به واقع بسیاری از مشکلات و معضلات حقوقی روز با این دلالات حل می­‌گردد. این بحث در میان سایر مذاهب اسلامی نیز سابقه داشته است، اما هریک از مذاهب آن را در بابی متفاوت مطرح می­‌نمایند. در پژوهش پیش رو که به روش توصیفی ـ تحلیلی است، پس از ذکر تعاریف، ویژگیها و اقسام این دلالات، درباره حجیت هریک سخن به میان آمده و در پایان نیز شیوه عملکرد و کاربرد هریک در موارد و پرونده­‌های حقوقی روز تبیین می‌گردد. برخی از معاهدات بین­‌المللی بررسی و مواردی از کاربرد این دلالات در آنها نیز کشف شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Contextual Denotations in Principles of Jurisprudence in Islamic Schools of Thought

نویسنده [English]

  • Ali Shia Ali
Assistant Professor at Shirvan Branch, Islamic Azad University, Shirvan, Iran
چکیده [English]

Imamiyah Jurisprudents (especially the later) propound a subject called Contextual Denotations (Dilalat Al-Siayaqiyyah) which has not been considered enough. This kind of connotation is useful in so many subjects and could solve many legal problems. This issue has history in other Islamic denominations, but each one of them discuss it in a different chapter. In this article which is based on Analytical descriptive method, we have mentioned definitions, traits and types of these denotations (dilalat), then we have discussed about the credibility of them. Finally, we have discussed about their function in legal cases. Some of international treaties have been studied as well.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Denotation
  • Context
  • Iqtidha’
  • Tanbih
  • Referring (Isharah)
  • Credibility
الإبهاج فی شرح المنهاج، علی بن عبدالکافی سبکی و عبدالوهاب بن علی سبکی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1416ق.
الإحکام فی أصول الأحکام، علی بن ابی‌علی آمدی، بیروت، دارالکتاب العربی، 1404ق.
أصول السرخسی، محمد بن احمد سرخسی، دهلی، دار ابن‌عباس، 2008م.
أصول الفقه، محمد ابوزهره، قاهره، دارالفکر العربی، بی­‌تا.
أصول الفقه، محمدرضا مظفر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1422ق.
اصول فقه (مبانی استنباط)، محمدحسین ضیائی بیگدلی، قم، دارالعلم، 1376ش.
أصول فقه الإمام مالک، عبدالرحمن شعلان، ریاض، جامعة الإمام محمد بن سعود الإسلامیة، 1424ق.
اصول فقه شیعه، محمد فاضل لنکرانی، قم، مرکز فقهی ائمه اطهار(ع)، 1381ش.
إیصال السالک فی أصول الإمام مالک، محمدیحیی ولاتی شنقیطی، تونس، المطبعة التونسیة، 1346ق.
البحر المحیط فی أصول الفقه، محمد بن عبدالله زرکشی، قاهره، دارالکتبی، 1414ق.
التحقیق و البیان، علی بن اسماعیل أبیاری، قاهره، دارالفکر العربی، بی­‌تا.
تفصیل وسائل الشیعة إلی تحصیل مسائل الشریعة، محمد بن حسن حرعاملی، قم، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1414ق.
تقریرات اصول، محمود شهابی، تهران، چاپخانه حاج محمدعلی علمی، 1344ش.
حقوق مدنی، سید حسن امامی، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه، 1364ش.
شرح اصول فقه، علی محمدی، قم، دارالفکر، 1385ش.
صحیح البخاری، محمد بن اسماعیل بخاری، بیروت، دارالفکر، 1401ق.
صحیح مسلم، مسلم بن حجاج قشیری نیشابوری، قاهره، دارالشعب، 1393ق.
الضیاء اللامع شرح جمع الجوامع فی أصول الفقه، احمد بن عبدالرحمن قروی، ریاض، مکتبة الرشد، 1420ق.
العدة فی أصول الفقه، محمد بن حسن طوسی، قم، ستاره، 1417ق.
فرائد الأصول، مرتضی بن محمدامین انصاری، قم، کتاب‌فروشی مصطفوی، 1374ق.
الفصول الغرویة فی الأصول الفقهیة، محمدحسین حائری اصفهانی، قم، دارإحیاء العلوم الإسلامیة، 1404ق.
فوائد الأصول، محمدحسین نائینی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1404ق.
قوانین الأصول، ابوالقاسم بن محمدحسن میرزای قمی، تبریز، چاپخانه حاج ابراهیم، 1303ق.
الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1388ش.
کفایة الأصول، محمدکاظم آخوند خراسانی، قم، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1409ق.
مبانی استنباط حقوق اسلامی، ابوالحسن محمدی، تهران، دانشگاه تهران، 1380ش.
محاضرات فی أصول الفقه، سید ابوالقاسم خویی، قم، دارالهادی، 1410ق.
مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، زین‌الدین بن علی شهید ثانی، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413ق.
المستصفی من علم الأصول، محمد بن محمد غزالی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1431ق.
مطارح الأنظار، مرتضی بن محمدامین انصاری، قم، مجمع الفکر الإسلامی، 1428ق.
معجم أصول الفقه، خالد رمضان حسن، قاهره، مطبعة المدنی، 1418ق.
المکاسب، مرتضی بن محمدامین انصاری، قم، کنگره جهانی بزرگداشت دویستمین سالگرد تولد شیخ انصاری، 1415ق.
منهاج الأصول، ضیاءالدین عراقی، بیروت، دارالبلاغة، 1411ق.
الموطأ، مالک بن انس، دمشق، دارالقلم، 1413ق.
المهذب فی علم أصول الفقه المقارن، عبدالکریم بن علی نملة، ریاض، مکتبة الرشد، 1420ق.
نهایة الأفکار، ضیاءالدین عراقی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
نهایة الإیصال، سید حسن سید اشرفی، قم، قدس، 1385ش.
نهایة الوصول إلی علم الأصول، حسن بن یوسف حلی، قم، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1431ق.
الوافیة فی أصول الفقه، عبدالله بن محمد فاضل تونی، قم، مجمع الفکر الإسلامی، 1412ق.
الوجیز فی أصول الفقه، وهبه زحیلی، تهران، نشر احسان، 1423ق.