اعتبارسنجی منابع تفسیر اثری از دیدگاه آیت الله معرفت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

استادیار گروه زبان و ادبیات عربی دانشگاه امام صادق(ع)

چکیده

شناخت منابع معتبر در تفسیر و استفاده از آنها و تشخیص منابع غیرمعتبر و پرهیز از آنها، یکی از مبانی مهم تفسیری محسوب می‌شود که تأثیر به‌­سزایی در فهم روش و نقد اثر تفسیری دارد. در این میان بررسی نظرات محمدهادی معرفت به عنوان یکی از بارزترین شخصیتهای معاصر تقریبی در زمینه علوم قرآنی اهمیت این پژوهش را دوچندان می­‌کند. در این مقاله با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و با روش گردآوری اطلاعات، مهم‌ترین منابع معتبر و نیز مهم‌ترین منابع غیرمعتبر از نگاه آیت­‌الله معرفت تبیین و منابع کتاب «التفسیر الاثری الجامع» به عنوان نمونه بحث و بررسی شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که قرآن کریم، روایات تفسیری معصومین و نیز اقوال برخی از صحابه با شروط خاصی از مهم‌ترین منابع معتبر و قابل استفاده در تفسیر اثری است. اسرائیلیات، اغلب روایات مربوط به فضائل السور و خواص السور و نیز برداشتهای ‌صوفی مسلکان از قرآن از جمله مهم‌ترین منابع غیرمعتبر محسوب می‌شوند. در این پژوهش پس از تبیین نظر آیت­‌الله معرفت درباره موارد فوق و نقد و بررسی اقوال و شبهات مختلف، کیفیت و میزان استفاده از این منابع در التفسیر الاثری الجامع بررسی شده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Evaluation of the Resources of Tafsir Al-’Athari from the Viewpoint of Ayatollah Marifat

نویسندگان [English]

  • Seyed Heydar Ashraf Aletaha
  • Mohammad Amin Taghavi Fardoud
Assistant Professor at Imam Sadiq University
چکیده [English]

One of the important principles in interpretation is to recognize reliable sources in order to use them and find out which sources are unreliable in order to avoid them; this topic has an important position in methods of the interpretation and criticism of the commentary works. In the current study, the viewpoints of Muhammad Hadi Marifat - as one of the most prominent contemporary personalities of interpretation and Quranic sciences - are considered. In this paper, which has been written in an analytical descriptive approach and with the method of data collection, we have extracted the most important reliable and unreliable sources from the viewpoint of ayatollah Marifat and have considered the resources of “Al-Tafsir Al-’Athari Al-Jami‘” as an instance. The research findings indicate that the most important and applicable sources of Al-Tafsir Al-’Athari are the holy Quran , the Infallibles’ interpretive narratives as well as some of the companions’ sayings with specific conditions. The most important unreliable resources are Jewish narratives (Israilliat) and most of the narratives about the virtues of chapters of the Quran and the properties of the chapters as well as the interpretations of the verses of Quran by Sufists. In the present study, the viewpoints of Ayatollah Marifat about the mentioned cases have been clarified, and then various opinions and disagreements about them have been reviewed and examined, and the quality of the application of these resources has been studied in Al-Tafsir Al-’Athari Al-Jami‘.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Al-Tafsir Al-’Athari
  • Muhammad Hadi Marifat
  • The Resources of Interpretation
  • Al-Tafsir Al-’Athari Al-Jami‘
قرآن کریم.
الاتقان فی علوم القرآن، عبدالرحمن بن ابی­‌بکر سیوطی، بیروت، دارالفکر، 1416ق.
«اثری تفسیری در تفسیر اثری»، پرویز رستگار، مجله کتابهای اسلامی، شماره 20، 1384ش.
اصول الفقه، محمدرضا مظفر، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1423ق.
«اهم مبانی تفسیر قرآن از منظر مفسران شیعه»، سید رضا مؤدب و سید محمد موسوی مقدم، مجله شیعه شناسی، شماره 28، 1388ش.
البیان فی تفسیر القرآن، سید ابوالقاسم خویی، نجف، مطبعة الآداب، 1375ق.
التبیان فی تفسیر القرآن، محمد بن حسن طوسی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، بی‌تا.
التفسیر الاثری الجامع، محمدهادی معرفت، قم، تمهید، 1387ش.
تفسیر القرآن العظیم، اسماعیل بن عمر ابن­‌کثیر، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1419ق.
التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، محمدهادی معرفت، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1377ش.
«تفسیر و علوم قرآنی در چند رویکرد»، محمدهادی معرفت، مجله پژوهش و حوزه، شماره 19و20، 1383ش.
التمهید فی علوم القرآن، محمدهادی معرفت، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1374ش.
ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، محمد بن علی ابن­‌بابویه، قم، شریف رضی، 1406ق.
الجامع لاحکام القرآن، محمد  بن احمد قرطبی، تهران، ناصرخسرو، 1364ش.
درآمدی بر تفسیر جامع روایی، محمد محمدی ری‌شهری، قم، دارالحدیث، 1390ش.
«روش آیت­‌الله معرفت در التفسیر الاثری الجامع»، طاهره رجایی، مجله پژوهشهای قرآنی، شماره 59و60، 1388ش.
صحیح البخاری، محمد بن اسماعیل بخاری، قاهره، لجنة إحیاء کتب السنة، 1410ق.
الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1407ق.
«کاربرد حدیث در تفسیر و معارف»، صادق لاریجانی، مجله الهیات و حقوق، شماره 4و5، 1381ش.
«کاربرد حدیث در تفسیر»، محمدهادی معرفت، مجله الهیات و حقوق، شماره 1، 1380ش.
مبانی تفسیر روایی، محمد فاکر میبدی، تهران، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی، 1393ش.
مبانی و روشهای تفسیری، محمدکاظم شاکر، قم، مرکز جهانی علوم اسلامی، 1382ش.
«معرفی و نقد التفسیر الاثری الجامع»، محمدابراهیم روشن ضمیر، مجله الهیات و حقوق، شماره 26، 1386ش.
مفاتیح الاسرار و مصابیح الابرار، محمد بن عبدالکریم شهرستانی، تهران، مرکز البحوث و الدراسات للتراث المخطوط، 1387ش.
مکارم الاخلاق، حسن بن فضل طبرسی، قم، شریف رضی، 1370ش.
المیزان فی تفسیر القرآن، سید محمدحسین طباطبایی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.