نقش علمای شیعی در گسترش تشیع در ایالت کرمانشاهان در دوره‌ قاجاریه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

2 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

چکیده

مذهب تشیع از زمانی که در قرون اولیه اسلامی وارد ایران شد تا رسمی­‌شدن آن در دوره صفویه همواره روند روبه­‌گسترش و تحول­‌گرایانه­‌ای داشت. در این گسترش و تحول نقش علمای شیعه انکارناپذیر است. این علما به­‌ویژه در دوره قاجار که مدنظر این پژوهش است با تلاش زیادی این مذهب را از گزند فرقه­‌های انحرافی و به حاشیه رانده­‌شدن نجات دادند. در این دوره که عصر فرقه­‌سازی و دوران پیدایی و میدان­‌داری اندیشه­‌های انحرافی محسوب می­‌شد، ایالت کرمانشاهان یکی از مهم‌ترین مناطقی است که تحت تأثیر عوامل محیطی و انسانی، پذیرای فرقه­‌های مختلف از جمله تصوف، اهل حق و شیخیه بوده است. بنابراین سؤالات اصلی پژوهش حاضر آن است که چرا علمای مذهب تشیع برای گسترش این مذهب کرمانشاهان را انتخاب کردند و نقش آنها در گسترش مذهب تشیع و مبارزه با نحله­‌ها و فرقه­‌های انحرافی به چه میزان بوده است؟ این پژوهش با رویکرد توصیفی ـ تحلیلی و استفاده از منابع کتابخانه­‌ای صورت گرفته است. یافته پژوهش نشان می‌دهد که علمای شیعه با توجه به اینکه کرمانشاهان شاهراه ارتباطی شرق به غرب، نزدیک‌ترین منطقه به عتبات عالیات و مرکز تلاقی ادیان، فرق و نحله­‌های مختلف مذهبی بود، این منطقه را انتخاب کردند. آنها از همه ظرفیتهای موجود تبلیغی و ترویجی نظیر شعائر، نهادهای آموزشی و دینی، زیارتگاه­ها و غیره در جهت تثبیت، نهادینه‌سازی و گسترش مذهب تشیع در ایالت کرمانشاهان بهره گرفته و در این راه موفق عمل کردند، تا جایی که با گسترش تشیع، بسیاری از فرقه­‌ها و نحله­‌های انحرافی از تکاپوی اولیه افتادند و کم­‌فروغ­‌تر از گذشته گردیدند. بنابراین نوشتار حاضر در پی آن است که به تحلیل و واکاوی نقش علمای مذهب تشیع در گسترش این مذهب و مقابله آنها با نحله­‌ها و فرقه­‌های انحرافی بپردازد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

The Role of Shiite Scholars in Promoting Shiism in Kermanshahan State during Qajar Dynasty

نویسندگان [English]

  • Feizollah Boushasb Gousheh 1
  • Behzad Azadyan 2
1 Assistant Professor at Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
2 PhD student at Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
چکیده [English]

Since its introduction in the first Islamic centuries and its development in the Safavid dynasty, Shiism has always been promoting and the role of Shiite scholars has been of prime importance in this development. During the Qajar dynasty these scholars protected Shiism from division and distortion. During the Qajar dynasty in which a number of deviant cults appeared, Kermanshah welcomed many of these cults including Tasawwuf, Ahl-e Haq, and Sheikhiyyah. The present research attempts to explore why the Shiite Scholars chose Kermanshahan for the promotion of Shiism and what roles these scholars played in this promotion. The present research is an analytic-descriptive study which uses library resources. The findings of the present article demonstrated that Shiite scholars chose Kermanshahan because it is near the Holy Shrines of Imams in Iraq and it is the crossroads of east to west. They managed to use all the resources including educational institutions, holy shrines and… in order to promote Shiism. They were so successful that other deviant cults ultimately died down or disappeared. Accordingly, the purpose of the present article is twofold: on the one hand it tries to explore the role of Shiite scholars in promoting Shiism, on the other hand it attempts to find out how they managed to eradicate deviant cults from it.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Kermanshahan
  • Shiism
  • Deviant Cults
  • the Qajar Dynasty
  • Shiite Scholars

مراجع

«ارزیابی عوامل اقتصادی، سیاسی و مذهبی در توسعه ساختار شهر کرمانشاه در دوره قاجار با تکیه بر شواهد تاریخی و باستان­‌شناسی موجود»، محمدابراهیم زراعی؛ یدالله حیدری باباکمال، مجله مطالعات تاریخ اسلام، شماره 32، 1396ش.
از کرمانشاه (قرمسین) تا کربلا در دو صده گذشته، هرمز بیگلری، کرمانشاه، هرمز بیگلری، 1389ش.
بحار الأنوار، محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1403ق.
«بررسی نقش محبت به اهل‌بیت در کرمانشاه»، سید جواد حسینی کیا، مجموعه مقالات سیمای مذهبی کرمانشاه، مقالات کنگره بزرگداشت احمد بن اسحاق، تهران، اسوه، 1389ش.
برهان الحق، نورعلی الهی، تهران، امیرکبیر، 1343ش.
تاریخ تشیع در ایران، رسول جعفریان، قم، انصاریان، 1375ش.
تاریخ تشیع در کردستان، کیومرث عظیمی، قم، پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، 1395ش.
تاریخ تشیع در کرمانشاه، محمدعلی سلطانی، تهران، سها، 1380ش.
تاریخ رجال ایران، مهدی بامداد، تهران، زوار، 1357ش.
تاریخ سیاسی و جغرافیایی مردم کُرد، غلامرضا انصاف­‌پور، تهران، ارمغان، 1379ش.
تاریخ الطبری، محمد بن جریر طبری، بیروت، دارالفکر، 1998م.
تاریخ کرمانشاه در عهد قاجار، هرمز بیگلری، کرمانشاه، طاق بستان، 1374ش.
تبصرة العوام فی معرفة مقالات الانام، مرتضی بن قاسم داعی حسنی رازی، تهران، اساطیر، 1364ش.
تحفه ناصری در تاریخ و جغرافیای کردستان، میرزا شکرالله سنندجی، تهران، امیرکبیر، 1375ش.
«تحقیقی پیرامون فرقه اهل حق»، اسماعیل قبادی، مجله کلام، شماره 14، 1374ش.
دوره هفتوانه، جزوی از نامه مینوی سرانجام، صدیق صفی‌­زاده، تهران، طهوری، 1361ش.
«رویارویی عالمان دین با فرقه­‌های انحرافی در دوره قاجار»، سید عباس رضوی، مجله حوزه، شماره 107و108، 1380ش.
زندگینامه سردار کابلی، غلامرضا کیوان سمیعی، تهران، زوار، 1363ش.
«ژئوپولتیک فرهنگی؛ تحلیلی بر فرقه اهل حق»، معرفت فرجی؛ مسلم کریمیان زاده، مجله پژوهش ملل، شماره 45، 1398ش.
شیخیگری، بابیگری از نظر فلسفه، تاریخ و اجتماع، مرتضی مدرسی چهاردهی، تهران، کتابفروشی فروغی، 1351ش.
«ظهور و گسترش شیخیه در کرمان در دوره قاجار»، محمد خداوردی تاج­‌آبادی، مجله تاریخ ایران، شماره 5/65، 1389ش.
فتوح البلدان، احمد بن یحیی بلاذری، ترجمه آذرتاش آذرنوش، تهران، سروش، 1364ش.
مفاخر کرمانشاه، شرح حال عالمان و فضلای ‌کرمانشاه، علی کرجی، کرمانشاه، اداره کل فرهنگ و ارشاد اسلامی کرمانشاه، 1390ش.
میرژووی ئایینی زه­‌ر ده­‌شت، موبلغی ئابادانیعه بدوللا، سلیمانی، زه نجیره کتیبی ده زگای چاپ و په خشی سه رده­م، 2002م.
نخستین رویارویی­‌های اندیشه­‌گران ایران با دو رویه تمدن بورژوازی غرب، عبدالهادی حائری، تهران، امیرکبیر، 1380ش.
«نقش اصلاحی عالمان شیعه در دوره صفویه»، سید محمود مرعشی نجفی، مجله میراث شهاب، سال پنجم، شماره دوم، 1387ش.
«نگاهی گذرا به زندگی عالمان کرمانشاهی در قرن سیزدهم، چهاردهم و پانزدهم هجری قمری»، ناصر بهرامی کرمانشاهی، مجموعه مقالات سیمای ‌مذهبی کرمانشاه، مقالات کنگره بزرگداشت احمد بن اسحاق، تهران، اسوه، 1389ش.
«واکاوی فعالیت فرقه­‎‌های شیخیه و بابیه در عتبات عالیات در دوره قاجاریه»، لیلا امینی، مجله پژوهشهای علوم انسانی، شماره 33، 1393ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار