امکان‌سنجی تخصیص عمومات استحباب قنوت در فقه امامیه با رویکردی تطبیقی بر مذاهب فقهی اهل‌سنت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد فقه و مبانی حقوق اسلامی پردیس فارابی دانشگاه تهران

2 استاد پردیس فارابی دانشگاه تهران

3 طلبه حوزه علمیه قم

چکیده

یکی از اجزای نماز که در فقه امامیه و اهل‌سنت پیوسته مورد اختلاف بوده قنوت است. فقهای امامیه تا اوایل قرن یازدهم قمری، با تمسک به عمومات روایات، بر استحباب قنوت در همه نمازها اتفاق‌نظر داشتند، اما از آن زمان به بعد، برخی با تمسک به روایت عبدالله بن سنان قائل به عدم استحباب قنوت در نماز شفع شدند. در مقابل، فقهای اهل‌سنت تنها در موارد خاصی قنوت را مشروع می‌دانند. نوشتار حاضر در صدد این است که برای نخستین‌بار با کنارگذاشتن تعصبات مذهبی و با استفاده از منابع معتبر به نقد و بررسی آراء مذاهب مختلف در این زمینه بپردازد. در این پژوهش که با روش توصیفی- تحلیلی صورت گرفت، با استفاده از داده‌های کتابخانه‌ای، مستندات مذاهب مختلف بررسی گردید و روشن شد که از نگاه فقه امامیه قنوت در همه نمازها از جمله نماز شفع مستحب است و روایت عبدالله بن سنان نمی‌تواند عمومات استحباب قنوت را تخصیص بزند. در فقه اهل‌سنت نیز اثبات شد که قنوت در نماز صبح، نماز وتر و در هنگام نزول بلایا به طور مطلق استحباب دارد و محدودکردن این سه قنوت به برخی موارد دلیل معتبری ندارد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Feasibility Study on the Specification of the General Proofs Regarding the Acceptance of Qunut in Imami Jurisprudence with an Adaptive Approach to Sunni Jurisprudential Schools of Thought

نویسندگان [English]

  • Saeid Sabouei Jahromi 1
  • Mohammad Rasool Ahangaran 2
  • Seyed Amir Hossein Arjmand 3
1 MA at Farabi Campus, Tehran University
2 Professor at Farabi Campus, Tehran University
3 Student at Islamic Seminary of Qom
چکیده [English]

Qunut is one of the components of prayer that has been constantly disputed in Imami and Sunni jurisprudence. Imami jurists until the early eleventh century A.H., relying on the generality of the narrations, unanimously accepted the recommendation of Qunut in all prayers, but since then, some jurists predicated on the narration of Abdullah ibn Sinan believed that Qunut is not recommended in prayer. In contrast, Sunni jurists only consider Qunut legitimate in certain cases. For the first time, the present article seeks to critique the views of different denominations in this field by abandoning religious prejudices and using credible sources. In this descriptive-analytical study, using library data, the documents of different sects were examined and it became clear that from the Imami point of view, Qunut is recommended in all prayers including the shaf’ prayer and that furthermore, the narration of ‘Abdullah ibn Sinan cannot specify the generality of the recommendation of Qunut. In Sunni jurisprudence, it has also been proven that Qunut is absolutely recommended without any conditions or exemptions in the Morning Prayer, the watr prayer, and when disasters occur, and there is no valid reason to limit these three Qunut to a few specific cases.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qunut
  • Recommendation
  • Shaf’ Prayer
  • Watr Prayer
  • Supererogatory Prayer
  • Jurisprudence of Islamic Schools of Thought
«اعراض مشهور از خبر صحیح»، محمد‌رسول آهنگران، نشریه مجتمع آموزش عالی قم، شماره 14، 1381ش.
إرشاد الفحول الی تحقیق الحق من علم الاصول، محمد بن علی شوکانی، ریاض، دارالفضیله، 1421ق.
الأذکار، یحیى بن شرف نووی، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
الإستبصار فیما اختلف من الأخبار، محمد بن حسن طوسی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1390ق.
الإعتبار فی الناسخ و المنسوخ من الآثار، محمد بن موسى حازمی، حیدرآباد، دائرة المعارف العثمانیة، 1359ق.
الأم، محمد بن ادریس شافعی، بیروت، دارالمعرفة، 1410ق.
الإنصاف فی معرفة الراجح من الخلاف، علی بن سلیمان مرداوی، قاهره، هجر، 1415ق.
التفریع، ابن جلاب مالکی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 2007م.
التنقیح فی شرح العروة، سید ابوالقاسم خویى، قم، بی‌نا، 1418ق.
الحاشیة على مدارک الأحکام، محمدباقر بن محمد بهبهانى، قم، مؤسسة آل البیت، 1419ق.
الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهرة، یوسف بن احمد بحرانى، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1405ق.
الخصال، محمد بن علی بن بابویه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1362ش.
الخلاف، محمد بن حسن طوسى، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
السرائر، ابن­‌ادریس حلى، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1410ق.
السنن الکبری، احمد بن الحسین بیهقی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1422ق.
الشرح الکبیر، عبدالرحمن بن محمد مقدسی، قاهره، هجر، 1415ق.
العارضة الأحوذی، ابن­‌عربی مالکی، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
الکافی، محمد بن یعقوب کلینى، تهران، دارالکتب الإسلامیة، 1407ق.
المجتبی من السنن، احمد بن شعیب نسائی، حلب، مکتب المطبوعات الاسلامیة، 1406ق.
المجموع، یحیى بن شرف نووی، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
المدونة الکبری، مالک بن أنس، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
المطول، مسعود بن عمر تفتازانی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1434ق.
المعتبر فی شرح المختصر، جعفر بن حسن حلى، قم، مؤسسة سید الشهداء، 1407ق.
المغنی، عبدالله بن احمد ابن­‌قدامه، ریاض، دار عالم الکتب، 1417ق.
المواعظ و الاعتبار، احمد بن علی مقریزی، قاهره، مکتبة مدبولی، 1998م.
بهجة الفقیه، محمد تقى بهجت فومنى، قم، انتشارات شفق، 1424ق.
تذکرة الفقهاء، حسن بن یوسف بن مطهر حلى، قم، مؤسسة آل البیت، 1414ق.
تفسیر القمی، على بن ابراهیم قمى، قم، دارالکتاب، 1404ق.
تهذیب الأحکام، محمد بن حسن طوسی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1365ش.
جامع المقاصد فی شرح القواعد، على بن حسین (محقق کرکی)، قم، مؤسسة آل البیت، 1414ق.
جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محمدحسن نجفی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1404ق.
ذخیرة المعاد فی شرح الإرشاد، محمد باقر سبزواری، قم، مؤسسة آل ‌البیت، 1247ق.
ذکرى الشیعة فی أحکام الشریعة، محمد بن مکی (شهید اول)، قم، مؤسسة آل ‌البیت، 1419ق.
رجال النجاشی، احمد بن علی نجاشی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1365ش.
رد المحتار على الدر المختار، محمدامین بن عمر ابن­‌عابدین، قاهره، مطبعة مصطفى البابی الحلبی و أولاده، 1376ق.
روض الجنان، زین­‌الدین بن على (شهید ثانی)، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1402ق.
سنن أبی‌داود، سلیمان بن أشعث، بیروت، المکتبة العصریة، 1435ق.
سنن الترمذی، محمد بن عیسی ترمذی، قاهره، مطبعة مصطفى البابی الحلبی و أولاده، 1396ق.
صحیح البخاری، محمد بن اسماعیل بخاری، قاهره، المطبعة الکبرى الأمیریة، 1422ق.
عیون أخبار الرضا، محمد بن على بن بابویه، تهران، نشر جهان، 1378ق.
فتح الباری شرح صحیح بخاری، احمد بن علی بن حجر، بیروت، دارالمعرفة، 1379ق.
فتح القدیر علی الهدایة، محمد بن عبدالواحد ابن­‌همام، قاهره، مطبعة مصطفى البابی الحلبی و أولاده، 1389ق.
لسان العرب، محمد بن مکرم ابن­‌منظور، بیروت، دارالفکر، 1414ق.
مدارک الأحکام، محمد بن على موسوى عاملى، بیروت، مؤسسة آل ‎البیت، 1411ق.
مدارک العروة، على­‌پناه اشتهاردى، تهران، دارالأسوة للطباعة و النشر، 1417ق.
معجم رجال الحدیث، سید ابوالقاسم خویی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
مفتاح الکرامة، سید جواد عاملی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1419ق.
من لایحضره الفقیه، محمد بن على بن بابویه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
مناهج الأخیار فی شرح الاستبصار، میرسید احمد عاملی، قم، مؤسسة اسماعیلیان، بی‌تا.
منتهى المطلب، حسن بن یوسف بن مطهر حلى، مشهد، مجمع البحوث الإسلامیة، 1412ق.
منهاج الصالحین، سید محسن حکیم، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1410ق.
منیة الراغب، موسی کاشف‌الغطاء، نجف اشرف، مؤسسه کاشف‌الغطاء، بی‌تا.
نصب الرایه، عبدالله بن یوسف زیلعی، بیروت، مؤسسة الریان، 1418ق.
نیل الأوطار، محمد بن علی شوکانی، ریاض، دار ابن­‌القیم، 1426ق.