اعتبارسنجی روایات دال بر صدور گناه از حضرت یوسف(ع) در منابع فریقین (مطالعه موردی: روایات برهان پروردگار، اعتراف به گناه و نسبت دزدی به برادران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم قرآن و حدیث دانشگاه بین‌المللی مذاهب اسلامی

چکیده

در منابع روایی و تفسیری فریقین روایاتی وجود دارد که بر صدور گناه از حضرت یوسف(ع) دلالت دارند: روایات برهان پروردگار، روایات اعتراف به گناه و روایات نسبت دزدی به برادران. در این روایات عقوبتهایی نیز برای یوسف(ع) بیان شده است. نگارنده به روش توصیفی ـ تحلیلی آنها را مورد نقد قرار می‌دهد. روش نقد این روایات از این قرار است: بررسی سند، بررسی متن، توجه به روایات یک مجموعه در کنار هم، توجه به روایات معارض در جوامع روایی، عرضه روایات بر قرآن، ریشه یابی این روایات در کتاب مقدس، و توجه به راویان اسرائیلی. از بررسی منابع روایی و تفسیری فریقین پی می­‌بریم که در رابطه با این روایات باید به روایات متعارض توجه داشت؛ روایات چندی وجود دارند که روایات فوق را مردود اعلام می­‌دارند. توجه به روایات متعارض، نقش والای ائمه(ع) را در رفع شبهه‌ها و دفاع از ساحت حضرت یوسف(ع) آشکار می‌نماید. البته در رابطه با همه این روایات، روایت متعارض وجود ندارد که در این صورت باید به راههای دیگر برای نقد آنها پرداخت. برخورد مفسران نیز با این روایات گاه با نقد همراه بوده است. از مفسران تأویلهای بسیاری در جهت رد این روایات وجود دارد، به‌خصوص در مقابل آن روایاتی که روایت متعارض در رابطه با آنها وجود ندارد. پس با بررسی این روایات، ضعف و سقوط آنها از درجه اعتبار آشکار می­‌شود؛ زیرا با آیات قرآن در تعارض هستند، اسناد آنها ضعیف است و اختلافهای بسیار زیاد و غیر قابل جمع در آنها وجود دارد. همچنین نقش راویان اسرائیلی را در نشر اکاذیب نشان می­‌دهند؛ زیرا آنچه در این روایات بیان شده، با آنچه در کتاب مقدس آمده، نیز در تعارض است. بنابراین این روایات جزء اسرائیلیاتی هستند که ریشه­‌ای در کتاب مقدس ندارند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Validation of narrations indicating the commission of a sin by Hazrat Yusuf (PBUH) in the sources of Fariqin (Case Study: Narratives of God's Proof, Confession of Sin and Attribution of Theft to Brothers)

نویسنده [English]

  • Morteza Ghasemi Hamed
Assistant Professor at International University of Islamic Denominations
چکیده [English]

In the narrative and exegetical sources of the parties, there are narrations that indicate the commission of a sin from Prophet Yusuf (PBUH): the narrations of the Lord's proof, the narrations of the confession of sin, and the narrations of the theft to the brothers. In these hadiths, some punishments have also been mentioned for Yusuf (PBUH). The author criticizes them in a descriptive-analytical way. The method of criticism of these narrations is as follows: examining the document, examining the text, paying attention to the narrations of a collection together, and paying attention to the conflicting narrations in the narration communities, presenting the narrations on the Qur'an, finding the roots of these narrations in the Holy Bible, and paying attention to the Israeli narrators. . From the analysis of the sources of narratives and interpretations of the parties, we realize that in relation to these traditions, we should pay attention to conflicting traditions. There are several traditions that reject the above traditions. Paying attention to conflicting traditions reveals the high role of imams in clearing doubts and defending the authority of Prophet Yusuf (PBUH). Of course, in relation to all these narrations, there are no conflicting narrations, in which case we should look for other ways to criticize them. Commentators' dealings with these narrations have sometimes been accompanied by criticism. There are many interpretations from the commentators to reject these hadiths, especially in front of those hadiths that do not have conflicting narrations in relation to them. So by examining these narrations, their weakness and fall from the level of credibility is revealed; because they are in conflict with the verses of the Qur'an, their documents are weak, and there are many and irreconcilable differences in them. They also show the role of Israeli narrators in spreading lies; because what is stated in these traditions is also in conflict with what is stated in the Bible. Therefore, these traditions are part of the Israelites that do not have roots in the Bible.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Qur'an
  • Yusuf (PBUH)
  • Yusuf (PBUH) slips
  • Tafsir Al-’Athari
  • Bible
  • Israelite

مراجع

قرآن کریم.
«احسن القصص در تفاسیر اهل‌سنت»، علی غضنفری، مجله پیام جاویدان، شماره 4، 1383ش.
الاسرائیلیات و الموضوعات فی کتب التفسیر، محمد بن محمد ابوشهبه، قاهره، مکتبة السنة، 1426ق.
«اسرائیلیات در کتابهای تفسیری و تاریخی»، یعقوب جعفری، مجله تاریخ در آینه پژوهش، شماره 14، 1386ش.
«اعتبارسنجی روایات تفسیری فریقین در توسل حضرت یوسف(ع) به زندانی»، مرتضی قاسمی حامد، مجله پژوهش‌نامه علوم حدیث تطبیقی، شماره 17، 1401ش.
الأمالی، علی بن حسین شریف مرتضی، قم، کتابخانه آیة‌الله مرعشى نجفى، بی‌تا.
الأمالی، محمد بن علی ابن‌بابویه، تهران، کتابخانه اسلامیه، 1362ش.
بحار الأنوار، محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، بیروت، مؤسسة الوفاء، 1403ق.
«بررسی حوادث مربوط به یوسف(ع) و زلیخا در منابع»، حسین نعیم‌آبادی، مجله سخن تاریخ، شماره 10، 1389ش.
«بررسی تطبیقی فضایل اخلاقی و ویژگیهای حضرت یوسف(ع) در قرآن کریم و تورات»، عباس مصلایی‌پور یزدی و مرتضی قاسمی حامد، مجله آموزه‌های قرآنی، شماره 20، 1393ش.
«بررسی تطبیقی روایات مواجهه حضرت یوسف(ع) با پدر»، مهدی ایزدی و مرتضی قاسمی حامد، مجله مطالعات تقریبی مذاهب اسلامی (فروغ وحدت)، شماره 43، 1395ش.
بغیة الباحث عن زوائد مسند الحارث، حارث بن محمد ابن‌ابی‌اسامة، مدینه، مرکز خدمة السنة و السیرة النبویة، 1413ق.
التبیان فى تفسیر القرآن، محمد بن حسن طوسی، بیروت، دارإحیاء التراث العربى‏، بی‌تا.
تفسیر العیاشی، محمد بن مسعود عیاشی، تهران، چاپخانه علمیه، 1380ق.
تفسیر القرآن، عبدالرزاق بن همام صنعانی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1419ق.
تفسیر المنار، محمد رشیدرضا، قاهره، الهیئة المصریة العامة للکتاب، 1990م.
تفسیر و مفسران، محمدهادی معرفت، قم، مؤسسه فرهنگی تمهید، 1380ش.
تفسیر الاعقم، احمد علی محمد علی اعقم، صنعا، دارالحکمة الیمانیة، 1411ق.
تفسیر الثوری، سفیان بن سعید ثوری، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1403ق.
تفسیر القرآن العظیم، اسماعیل بن عمر ابن‌کثیر، مکه، دارطیبة، 1420ق.
تفسیر القرآن العظیم، عبدالرحمن بن محمد ابن‌ابى‌حاتم، عربستان‏، مکتبة نزار مصطفى الباز، 1419ق.
تفسیر القمی، علی بن ابراهیم قمی، قم، دارالکتاب، 1404ق.
التفسیر المظهرى، محمد ثناءالله مظهرى، پاکستان‏، مکتبة رشدیة، 1412ق.
تفسیر نور الثقلین، عبدعلی بن جمعه عروسی حویزی، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1415ق.
جامع البیان فى تفسیر القرآن، محمد بن جریر طبری، بیروت، ‏دارالمعرفة، 1412ق.
الجامع لأحکام القرآن، محمد بن احمد قرطبی، ریاض، دار عالم الکتب، 1423ق.
حلیة الأولیاء و طبقات الأصفیاء، احمد بن عبدالله ابونعیم اصفهانی، مصر، مطبعة السعادة، 1394ق.
الدر المنثور فى تفسیر المأثور، عبدالرحمن بن ابی‌بکر سیوطى، قم، کتابخانه آیة‌الله مرعشى نجفى، 1404ق.
روح المعانى فى تفسیر القرآن العظیم و السبع المثانی، محمود بن عبدالله آلوسى، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
الزهد الکبیر، احمد بن حسین بیهقی، بیروت، مؤسسة الکتب الثقافیة، 1996م.
صحیفة الامام الرضا، مشهد، کنگره جهانى امام رضا(ع)، 1406ق.
علل الشرائع، محمد بن علی ابن‌بابویه، قم، داوری، بی‌تا.
عیون اخبار الرضا، محمد بن علی ابن‌بابویه، تهران، جهان، 1378ق.
غرائب التفسیر و عجائب التأویل، محمود بن حمزه کرمانی، جده، دارالقبلة للثقافة الإسلامیة؛ بیروت، مؤسسة علوم القرآن، بی‌تا.
فتح القدیر، محمد بن على شوکانى، دمشق، دار ابن‌کثیر؛ بیروت‏، دارالکلم الطیب‏، 1414ق.
الفصل فی الملل و الأهواء و النحل، علی بن احمد ابن‌حزم، قاهره، مکتبة الخانجی، بی‌تا.
الکافی، محمد بن یعقوب کلینی، بیروت، دارصعب؛ دارالتعارف، 1401ق.
کتاب مقدس: عهد عتیق و عهد جدید، ترجمه فاضل خان همدانی، ویلیام گلن و هنری مرتن، تهران، اساطیر، چاپ اول، 1380ش.
الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، محمود بن عمر زمخشری، بیروت، دارالکتاب العربی، 1407ق.
الکشف و البیان عن تفسیر القرآن، احمد بن ابراهیم ثعلبى نیشابورى، بیروت‏، دارإحیاء التراث العربی، 1422ق.
لباب التأویل فى معانى التنزیل، على بن محمد بغدادى، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
اللباب فی علوم الکتاب، عمر بن علی ابن‌عادل، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1419ق.
مجمع البیان فی تفسیر القرآن، فضل بن حسن طبرسی، تهران، ناصرخسرو، 1372ش.
مجموع الفتاوی، احمد بن عبدالحلیم ابن‌تیمیه، مدینه، مجمع الملک فهد لطباعة المصحف الشریف، 1416ق.
محاسبة النفس، عبدالله بن محمد ابن‌ابی‌الدنیا، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1406ق.
المحاسن، احمد بن محمد برقی، قم، دارالکتب الإسلامیه، 1371ق.
المحرر الوجیز فى تفسیر الکتاب العزیز، عبدالحق بن غالب ابن‌عطیه، بیروت‏، دارالکتب العلمیة، 1422ق.
المستدرک علی الصحیحین، محمد بن عبدالله حاکم نیشابوری، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1411ق.
معالم التنزیل، حسین بن مسعود بغوی، ریاض، دارطیبة، 1417ق.
«معانی هم و مشاهده برهان رب»، سید جواد جلیلی، مجله بینات، شماره 45، 1384ش.
میزان الاعتدال فی نقد الرجال، محمد بن احمد ذهبی، بیروت، دارالمعرفة، 1382ق.
المیزان فی تفسیر القرآن، سید محمدحسین طباطبایی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
النکت و العیون، علی بن محمد ماوردی، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
النور المبین فی قصص الأنبیاء و المرسلین، سید نعمت‌الله جزائری، قم، کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی، 1404ق.
همیان الزاد الی دار المعاد، محمد بن یوسف اطفیش، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
«یوسف(ع)، رزم آزمای معرکه نفس»، حسن رهبری، مجله پژوهشهای قرآنی، شماره 58، 1388ش.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار