تفسیر عارفان از «محمدیون» در آثار منثور عرفانی هفت قرن نخست

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تصوف و عرفان اسلامی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه فلسفه و حکمت اسلامی، دانشکده علوم و تحقیقات اسلامی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی(ره)، قزوین، ایران

3 استاد گروه ادیان و عرفان، مؤسسه پژوهشی حکمت و فلسفه ایران، تهران، ایران

چکیده

بر اساس نگاه اسلامی، پیامبر(ص) خاتم انبیاء است. او که شایستگی ختمیت بخشیدن به سلسله رسالت و نبوت را دارا شده‌ است، بی‌شک از کمال وجودی ـ معرفتی برخوردار است. جماعتی که به ایشان مؤمن می‌شوند چه از برکت ایمان‌شان و چه از جانب دعایی که پیامبر در حق ایشان می‌کند از تمایز و امتیاز نسبت به سایر امتها برخوردار می‌شود. این امتیازات بیش از آنکه اکتسابی باشد، موهوبی است؛ ضمن‌ اینکه در نظام فکری عارفانی همچون ابن‌عربی، مفهوم امت محمدی چنان انبساطِ مصداقی پیدا می‌کند که کل ابنای بشر را در بر می‌گیرد. در این مقاله که با روش کتابخانه‌ای به رشته تحریر درآمده‌ است؛ کلیدواژه‌هایی چون «محمدیون» و «امت محمدی» در اهمّ آثار منثور هفت قرن نخست موردکاوی شده است تا در نتیجه آن ویژگیها و تطور معنایی و مصداقی آنان به دست بیاید. آنچه حاصل آمد انبساط مصداقی این مفهوم در طی زمان است. «محمدیون» دارای طبقات و دسته‌های مختلف‌­اند و علی‌رغم تمام امتیازاتشان، تکالیف و وظایفی بر عهده آنها گذاشته شده است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Mystics' interpretation of "Mohammadioun" in the mystical prose works of the first seven centuries

نویسندگان [English]

  • Mohammad Raja Sahebdel 1
  • Mohammad Javad Shams 2
  • Shahram Pazouki 3
1 PhD student at Science and Research Branch, Islamic Azad University, Tehran, Iran
2 Associate Professor at Imam Khomeini International University, Qazvin, Iran
3 Professor at Iranian Research Institute of Philosophy, Tehran, Iran
چکیده [English]

According to the Islamic view, the Prophet (PBUH) is the seal of the Prophets. He, who has the merit of ending the chain of Prophethood, undoubtedly has the perfection of existence and knowledge. Those who follow him are given advantages over other people and nations, both in terms of their own faith and the prayers the Prophet offers up for them. Such privileges are gifts rather than things that can be acquired. Additionally, in the intellectual system of mystics like Ibn Arabi, the idea of Ummah of Muhammad is broadened to include all human beings. In this article, which was written with a library method, keywords such as "Mohammedites" and "Mohammedan Ummah" have been analyzed in the most important works of prose of the first seven centuries in order to obtain their characteristics and their semantic development. What resulted is the expansion of this concept over time. "Mohammedites" have different classes and categories, and despite all their privileges, tasks and duties have been assigned to them.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Mohammadi Ummah
  • Hadith
  • Mysticism
  • Mohammadioun
  • Mystical prose
  • First seven centuries

مراجع

قرآن کریم.
احیاء علوم الدین‏، محمد بن محمد غزالى، ترجمه مؤیدالدین خوارزمى‏، تهران، علمى و فرهنگى، 1386ش.
«احمد رای بریلوی، سید»، محمدآصف فکرت، دائرة المعارف بزرگ اسلامی، زیر نظر سید محمدکاظم موسوی بجنوردی، ج4، تهران، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، 1377ش.
الانوار فى علم الاسرار و مقامات الابرار، عبدالرحمن بن محمد بکری، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1421ق.
انواع نثر فارسی، منصور رستگار فسایی، تهران، سمت، 1394ش.
بهجة الطایفة، عمار بن محمد بدلیسى‏، بیروت، دارالنشر فرانز شتاینر، 1999م.
پرواز در ملکوت، سید روح‌الله خمینی، تهران، نهضت زنان مسلمان، 1359ش.
تحفة أهل العرفان، ابراهیم بن صدرالدین روزبهان ثانى، تهران، یلدا قلم، 1382ش.
تذکرة الأولیاء، فریدالدین عطار، تهران، زوار، 1386ش.
تفسیر التسترى، سهل بن عبدالله تسترى، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1423ق.
تهذیب الأسرار فى أصول التصوف‏، عبدالملک ‌بن ‌محمد خرگوشى، بیروت، دارالکتب العلمیة،‏ 1427ق.
«تیجانیه»، پروانه عروج نیا، دانشنامه جهان اسلام، ج6، زیر نظر غلامعلی حداد عادل، تهران، بنیاد دایرة المعارف اسلامی، 1380ش.
حلیة الاولیاء و طبقات الاصفیاء، احمد بن عبدالله ابونعیم اصفهانی، قاهره، دار ام القراء، بی‌تا.
ختم الاولیاء، محمد بن علی حکیم ترمذی، بیروت، المطبعة الکاثولیکیة، 1422ق.
الرسالة القشیریة‏، عبدالکریم بن هوازن قشیرى، قم، بیدار، 1374ش.
زبان شعر در نثر صوفیه، محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران، سخن، 1392ش.
سر الأسرار و مظهر الأنوار فیما یحتاج إلیه الأبرار، عبدالقادر گیلانی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1428ق.
سنن ابن ماجه، محمد بن یزید ابن‌ماجه قزوینی، بیروت، دارالجیل‏، 1418ق.
شرح أسماء الله الحسنى، عبدالکریم بن هوازن قشیرى، قاهره، دارالحرم‏، 1422ق.
شرح التعرف لمذهب التصوف‏، اسماعیل بن محمد مستملى بخارى، تهران، اساطیر، 1363ش.
شرق شناسی، ادوارد سعید، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران، دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1377ش.
علم القلوب‏، محمد بن علی ابوطالب مکى، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1424ق.
الفتوحات المکیة، محمد بن علی ابن‌عربى، بیروت، دارصادر، بی‌تا.
الفرق بین الفرق، عبدالقاهر بن طاهر بغدادی، بیروت، دارالجیل، 1408ق.
الفصل فی الملل و الأهواء و النحل، علی بن احمد ابن‌حزم، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1416ق.
الفصول المختارة من العیون و المحاسن، محمد بن محمد مفید، قم، کنگره جهانی هزاره شیخ مفید، 1413ق.
فلاح السائل و نجاح المسائل، علی بن موسی ابن‌طاوس، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، 1406ق.
فن نثر در ادب پارسی، حسین خطیبی، تهران، زوار، 1375ش.
قوت القلوب فى معاملة المحبوب، محمد بن علی ابوطالب مکى‏، بیروت‏، دارالکتب العلمیة، 1417ق.
کتاب المعرفة، محمد بن علی ابن‌عربی، دمشق، التکوین، 2003م.
کتاب زهد، محمد عبدالرحیم محمد، ترجمه قاسم انصاری، تهران، جامی، 1396ش.
الکافی، محمد بن یعقوب کلینى، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1407ق.
کتاب المعراج‏، عبدالکریم بن هوازن قشیرى، بیروت، دار و مکتبة بیبلیون‏، 2007م.
کشف الأسرار و عدة الأبرار، احمد بن محمد میبدى‏، تهران، امیرکبیر، 1371ش.
کیفیة السلوک إلى رب العالمین، محمد بن علی حکیم ترمذی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1428ق.
کیمیاى سعادت‏، محمد بن محمد غزالى، تهران، علمى و فرهنگى، 1383ش.
لباب الأنساب و الألقاب و الأعقاب، علی ‌بن ابی‌القاسم ‌ابن‌‌فندق، قم، کتابخانه آیةالله مرعشی نجفی، 1385ش.
اللمع فى التصوف، عبدالله بن علی سراج طوسی، لیدن، مطبعة بریل‏، 1914م.
مجموعة رسائل ابن‌عربى، محمد بن علی ابن‌عربى، بیروت، دارإحیاء التراث العربى، 1367ق.
مرصاد العباد، عبدالله بن محمد نجم‌الدین رازى، تهران‏، علمى و فرهنگى، 1379ش.
مشارب الاذواق‏، سید على همدانى، تهران، مولى‏، ‏1362ش.
معانی الأخبار، محمد بن ‌على ابن‌بابویه، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1403ق.
مقالات شمس تبریزى‏، شمس‌الدین محمد تبریزى، تهران، خوارزمى، 1385ش.
المقدمات من کتاب نص النصوص، سید حیدر آملى، تهران، توس‏، 1367ش.
مکاتبات خواجه احمد غزالى با عین‌القضات همدانى‏، به اهتمام نصرالله پورجوادى‏، تهران، خانقاه نعمت اللهى، 1356ش.
مکتوبات مولانا جلال‌الدین رومی، محمد بن‌ محمد مولوی، تهران، مرکز نشر دانشگاهی، 1371ش.
الملل و النحل، محمد بن عبدالکریم شهرستانی، بیروت، دارالمعرفة، 1415ق.
مناقب الصوفیه، منصور بن ‌اردشیر عبادی، تهران، مولی، 1395ش.
الموسوعة الصوفیة، عبدالمنعم حفنی، قاهره، مکتبة مدبولی، 2006م.
نامه‌هاى عین‌القضات همدانی، عبدالله بن محمد عین‌القضات همدانى، تهران، اساطیر، 1377ش.
نهج البلاغه، محمد بن حسین شریف رضى، قم، دارالهجرة، 1414ق.
Dictionary of Islam, Thomas Patrick Hughes, Chicago, Kazi Publications, 1994.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار