تقابل حق و تکلیف حضانت با پذیرش اولویت مصلحت طفل از منظر فقه اسلامی و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه حقوق دانشگاه دامغان

چکیده

حضانت حق و درعین‌حال، تکلیفی است که قانون برای حفظ و نگهداری کودک به والدین سپرده است. دو موضوع به‌عنوان چالش در این مقاله مورد توجه قرار گرفته است؛ از یک‌سو، حضانت حق والدین است و از سوی دیگر، حضانت به‌عنوان تکلیف ابوین شناخته می‌شود. همین موضوع اختلاف بین فقها و حقوقدانان را درباره اسقاط این حق، بیشتر کرده است؛ بنابراین، در این مقاله سعی بر آن است که جنبه حق بودن حضانت و چگونگی تقابل آن با تکلیف بررسی شود. رویکرد این مقاله توصیفی ـ تحلیلی است و برای گردآوری داده‌ها از منابع کتابخانه‌ای استفاده شده است. رهیافت این مقاله حضانت را حقی می‌داند که برای والدین در روابط مابین خودشان قابل اسقاط و انتقال است و در صورت استنکاف آنان از حضانت به‌طور هم‌زمان، برای یکی از والدینی که در آن زمان برای حضانت اولویت دارد، به‌عنوان تکلیف شناخته می‌شود (زیرا حق طفل در مقابل حق والدین، ارجحیت دارد) و ضمانت اجرای مدنی و کیفری بر عهده‌دار حضانت اعمال می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Confrontation between the right and duty of custody by accepting the priority of the interest of the child from the perspective of Islamic jurisprudence and Iranian law

نویسنده [English]

  • Hossein Khanlari Bahnamiri
Assistant Professor at Damghan University
چکیده [English]

Custody is a right and at the same time a duty, which the law entrusts to the parents to keep the child. Two issues have been considered as challenges in this article; On the one hand, custody is the right of the parents, and on the other hand, custody is recognized as the duty of the parents. This issue has increased the difference between jurists and lawyers regarding the removal of this right. Therefore, in this article, an attempt is made to examine the aspect of the right of custody and how it compares with the duty. The approach of this article is descriptive-analytical; Library sources have been used to collect data. The result of this article considers custody as a right that can be revoked and transferred for parents in the relationship between themselves, and in the case of their disapproval of custody at the same time, it is a duty for one of the parents who has priority for custody at that time. It is known (because the right of the child is preferred over the right of the parents) and the guarantee of civil and criminal enforcement is applied to the person in charge of custody.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Custody
  • right
  • duty
  • interest of the child
  • ability to abort
قرآن کریم.
الزامهای خارج از قرارداد، ضمان قهری، ناصر کاتوزیان، تهران، دانشگاه تهران، 1378ش.
إیضاح الفوائد فی شرح مشکلات القواعد، محمد بن حسن فخرالمحققین، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1363ش.
«بررسی تأثیر اراده در حضانت»، نیوشا مصلی نژاد، مجله فقه و حقوق خانواده، شماره 55، 1390ش.
«بررسی حکم حضانت کودک از دیدگاه فقه شیعه»، علی محامد، مجله شیعه شناسی، شماره 25، 1388ش.
«بررسی فقهی و حقوقی حضانت»، مهدی میرداداشی، مجله رواق اندیشه، شماره 8، 1381ش.
بلغة الفقیه، سید محمد آل بحرالعلوم، تهران، مکتبة الصادق(ع)، 1403ق.
«پاسخ و پرسش کمیسیون استفتائات شورای عالی قضایی»، تهران، روزنامه رسمی، 1363ش.
تحریر المجلة، سید محمدحسین آل کاشف الغطاء، نجف، المکتبة المرتضویة، 1359ق.
ترجمه مباحث حقوقی شرح لمعه، زین‌الدین بن علی شهید ثانی، ترجمه اسدالله لطفی، تهران، مجد، 1385ش.
ترمینولوژی حقوق، محمدجعفر جعفری لنگرودی، تهران، گنج دانش، 1380ش.
التلقین فی الفقه المالکی، عبدالوهاب بن علی ثعلبی بغدادی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1425ق.
التنقیح الرائع لمختصر الشرائع، مقداد بن عبداللّه سیوری حلی، قم، کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی، 1404ق.
جامع الشتات، ابوالقاسم بن محمدحسن میرزای قمی، بی‌جا، چاپ سنگی خوانساری، بی‌تا.
جامع المدارک فی شرح المختصر النافع، سید احمد خوانساری، قم، مؤسسه اسماعیلیان، 1364ش.
جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محمدحسن نجفی، تهران، دارالکتب الإسلامیه، 1362ش.
حاشیة الدسوقی على الشرح الکبیر، محمد بن احمد دسوقی، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
حضانت و نفقه، اکرم پورنگ نیا، تهران، مادر، 1381ش.
حقوق مدنی، سید حسن امامی، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه، 1370ش.
حقوق مدنی: خانواده، ناصر کاتوزیان، تهران، شرکت سهامی انتشار، 1385ش.
رد المحتار على الدر المختار، محمدامین بن عمر ابن‌عابدین، بیروت، دارالفکر، 1412ق.
شرح مختصر خلیل، محمد بن عبدالله خرشی، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
العزیز شرح الوجیز المعروف بالشرح الکبیر، عبدالکریم بن محمد رافعی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1417ق.
عمدة الفقه، عبدالله بن احمد ابن‌قدامه، بیروت، المکتبة العصریة، 1425ق.
فرهنگ جدید عربی ـ فارسی (ترجمه منجد الطلاب)، محمد بندرریگی، تهران، حیدری، 1372ش.
فرهنگ عمید، حسن عمید، تهران، امیرکبیر، 1390ش.
فرهنگ فارسی، محمد معین، تهران، ادنا، 1386ش.
فرهنگ نفیسی، علی‌اکبر نفیسی (ناظم الاطبا)، تهران، کتاب‌فروشی خیام، 1355ش.
الفقه علی المذاهب الخمسة، محمدجواد مغنیه، بیروت، کانون الثانی، 1404ق.
قواعد الأحکام، حسن بن یوسف حلی، تهران، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
قواعد فقه، سید مصطفی محقق داماد، تهران، مرکز نشر علوم اسلامی، 1406ق.
کتاب الخلاف، محمد بن حسن طوسی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1420ق.
کتاب النکاح، ناصر مکارم شیرازی، قم، مدرسة الإمام على بن ابى‌طالب(ع)، 1424ق.
لسان العرب، محمد بن مکرم ابن‌منظور، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، بی‌تا.
المبسوط فی فقه الإمامیة، محمد بن حسن طوسی، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق.
متن الخرقى على مذهب ابی‌عبدالله احمد بن حنبل الشیبانی، عمر بن حسین خرقی، طنطا، دارالصحابة للتراث، 1413ق.
مختصر حقوق خانواده، حسین صفایی و اسدالله امامی، تهران، میزان، 1384ش.
مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الإسلام، زین‌الدین بن علی شهید ثانی، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1415ق.
المصباح المنیر فی غریب الشرح الکبیر، احمد بن محمد فیومی، قم، دارالهجرة، 1405ق.
معارف و معاریف، سید مصطفی حسینی دشتی، تهران، مؤسسه آرایه، 1379ش.
المفردات فی غریب القرآن، حسین بن محمد راغب اصفهانی، ترجمه غلامرضا خسروی حسینی، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1383ش.
المقدمات الممهدات، محمد بن احمد ابن‌رشد، بیروت، دارالغرب الإسلامی، 1408ق.
الملخص الفقهی، صالح بن فوزان، ریاض، دارالعاصمة، 1423ق.
من لایحضره الفقیه، محمد بن علی ابن‌بابویه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1404ق.
منهاج الصالحین، سید ابوالقاسم خویی، قم، مدینة العلم، 1410ق.
الموسوعة الفقهیة الکویتیة، وزارة الأوقاف و الشئون الإسلامیة، کویت، دارالسلاسل، 1404ق.
مهذب الأحکام فی بیان الحلال و الحرام، سید عبدالأعلی موسوی سبزواری، قم، مؤسسه المنار، 1413ق.
نظام النکاح، جعفر سبحانی، قم، مؤسسة الإمام الصادق(ع)، 1416ق.
وسائل الشیعة، محمد بن حسن حرعاملی، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه، 1367ش.
الوسیط فی المذهب، محمد بن محمد غزالی، قاهره، دارالسلام، 1417ق.