بررسی وجوه اشتراک و افتراق بیع سلم در مذاهب اسلامی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی، دانشکده حقوق، الهیات و معارف اسلامی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

2 استادیار فقه و مبانی حقوق اسلامی، گروه معارف اهل البیت(ع)، دانشگاه اصفهان

3 دانشیار دانشکده حقوق، الهیات و معارف اسلامی، واحد نجف آباد، دانشگاه آزاد اسلامی، نجف آباد، ایران

چکیده

این مطالعه به‌منظور بررسی تطبیقی شروط بیع سلم برای بازتاب آرای فقیهان مذاهب اسلامی، به این مسئله پرداخته است که وجوه اشتراک و افتراق بیع سلم در مذاهب اسلامی چیست و در موارد افتراقی، کدام نظر می‌تواند به‌عنوان یک نظر اصح و قابل‌اطمینان مطرح باشد؟ این نوشتار با محوریت بررسی شروط ده‌گانه بیع سلم در فقه مذاهب اسلامی نشان می‌دهد، جمهور فقها بر لزوم وجود پنج شرط به‌صورت مشترک و صحت آن در بیع سلم اتفاق‌نظر دارند که عبارت‌اند از: موجل بودن مسلم‌فیه، معلوم بودن اجل تسلیم مسلم‌فیه، کلی در ذمه بودن مسلم‌فیه، مضبوط بودن و معلوم بودن مسلم‌فیه؛ و در پنج شرط آن دچار اختلاف عقیده‌اند که عبارت‌اند از: مکان تسلیم مسلم‌فیه، زمان عام‌الوجود بودن تسلیم مسلم‌فیه، کیفیت علم به ثمن، زمان تسلیم ثمن و حلول اجل تسلیم مسلم‌فیه. پس از بررسی وجوه افتراقی و پرداختن به نظر اصح در هریک، این نتیجه به‌دست آمد که فقدان یکی از شروط اتفاقی سبب بطلان بیع سلم، نزاع و اختلاف میان متعاقدین می‌گردد و شروط اختلافی غالباً ناظر به جلوگیری از تضرر و تغرر میان متعاقدین است؛ ازاین‌رو، شروط اتفاقی و اختلافی مکمل یکدیگرند. شروط اتفاقی ناظر به عدم نزاع و اختلاف و شروط اختلافی ناظر به عدم تضرر متعاقدین است.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Examining the Similarities and Dissimilarities of the Salam Sale in Islamic schools of thought

نویسندگان [English]

  • Ehsan Pourpooneh Najafabadi 1
  • Ehsan Aliakbari Baboukani 2
  • Masoud Raei 3
1 PhD student at Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
2 Assistant Professor at University of Isfahan
3 Associate Professor at Najafabad Branch, Islamic Azad University, Najafabad, Iran
چکیده [English]

In order to compare the terms of Salam sale to reflect the opinions of jurists of Islamic religions, this study has addressed the issue of what are the commonalities and differences of pledge of allegiance in Islamic religions, and in cases of difference, which opinion can be considered as a correct and reliable opinion? This article, focusing on the examination of the ten conditions of Salam sale in the jurisprudence of Islamic religions, shows that the majority of jurists agree on the necessity of the existence of five conditions in common and their correctness in the Salam sale, which are: The sold goods should be executory; the sold goods should be definitive for delayed payment, the delay should be obvious, the sold goods should be recorded and definite. There are differences of opinion in its five conditions, which are: the transfer site of the sold goods, the accessibility of the sold goods, the quality of information to the price, the timing of the transfer of the price and the planned date for transferring the sold goods. After examining the differences and addressing the correct views, we concluded that the lack of one of the agreed-over terms leads to the abrogation of the Salam sale and dispute among the parties and the terms of dispute are often aimed at preventing damage and differences between the contracting parties; therefore, accidental and conflicting terms are complementary to each other. The agreed-over terms focus on preventing disputes, and the disagreed-over terms focus on avoiding damage among the parties of the contract.

کلیدواژه‌ها [English]

  • usury (Riba)
  • delayed sale
  • forward sale
  • Date of maturity

مراجع

قرآن کریم.
أحکام القرآن، محمد بن عبدالله ابن‌عربی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1424ق.
الأم، محمد بن ادریس شافعی، بیروت، دارالمعرفة، 1410ق.
البحر الزخار الجامع لمذاهب علماء الأمصار، احمد بن یحیی ابن‌مرتضی، بی‌جا، مکتبة الیمین، بی‌تا.
بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، محمد بن احمد ابن‌رشد، قاهره، دارالحدیث، 1425ق.
بدائع الصنائع فی ترتیب الشرائع، ابوبکر بن مسعود کاسانی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1406ق.
«بیع سلم در مذاهب اسلامی»، محمد صادقی، مجله مطالعات فقهی و فلسفی، شماره 18، 1393ش.
التاج المذهب لأحکام المذهب، احمد بن قاسم عنسی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
تحریر الأحکام الشرعیة علی مذهب الإمامیة، حسن بن یوسف حلی، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1420ق.
تحفة الفقهاء، محمد بن احمد سمرقندی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1414ق.
تذکرة الفقهاء، حسن بن یوسف حلی، قم، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1414ق.
تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، محمد بن حسن حرعاملی، قم، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1409ق.
الجامع لأحکام القرآن، محمد بن احمد قرطبی، ریاض، دار عالم الکتب، 1423ق.
جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محمدحسن نجفی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1404ق.
حاشیة الدسوقی علی شرح الکبیر، محمد بن احمد دسوقی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
حاشیتا قلیوبی و عمیره، احمد قلیوبی و احمد عمیره، بی‌جا، بی‌نا، ‌بی‌تا.
الحدائق الناضرة فی أحکام العترة الطاهرة‌، یوسف بن احمد بحرانی، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1405ق.
الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، محمد بن مکی شهید اول، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.
الذخیرة، احمد بن ادریس قرافی، بیروت، دارالغرب الإسلامی، 1994م.
رد المحتار علی الدر المختار، محمدامین بن عمر ابن‌عابدین، بیروت، دارالفکر، 1412ق.
الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیة، زین‌الدین بن علی شهید ثانی، قم، دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه، 1412ق.
روضة الطالبین و عمدة المفتین، یحیی بن شرف نووی، بیروت، المکتبة الإسلامیة، 1412ق.
سنن ابن‌ماجه، محمد بن یزید ابن‌ماجه قزوینی، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
سنن الترمذی، محمد بن عیسی ترمذی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، بی‌تا.
سنن الدارقطنی، علی بن عمر دارقطنی، بیروت، دارالمعرفة، 1386ق.
شرح الزرکشی علی مختصر الخرقی، محمد بن عبدالله زرکشی، ریاض، دارالعبیکان، 1413ق.
الشرح الکبیر علی متن المقنع، عبدالرحمن بن محمد مقدسی، بیروت، دارالکتاب العربی، بی‌تا.
شرح النیل و شفاء العلیل، محمد بن یوسف اطفیش، جده، مکتبة الإرشاد، بی‌تا.
شرح فتح القدیر، محمد بن عبدالواحد ابن‌همام، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
شرح مختصر الطحاوی، احمد بن علی جصاص، بیروت، دارالبشائر الإسلامیة؛ دارالسراج، 1431ق.
صحیح البخاری، محمد بن اسماعیل بخاری، بیروت، دار ابن‌کثیر، 1407ق.
صحیح مسلم، مسلم بن حجاج نیشابوری، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، بی‌تا.
غنیة النزوع الی علمی الأصول و الفروع، حمزة بن علی ابن‌زهره حلبی، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1417ق.
القواعد الفقهیة، سید محمدحسن موسوی بجنوردی، قم، الهادی، 1419ق.
القوانین الفقهیة فی تلخیص مذهب المالکیة، محمد بن احمد ابن‌جزی کلبی، بی‌جا، بی‌نا، بی‌تا.
کتاب الخلاف، محمد بن حسن طوسی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
کشاف القناع عن متن الإقناع، منصور بن یونس بهوتی، بیروت، دارالفکر، 1402ق.
کنز العرفان فی فقه القرآن، مقداد بن عبدالله سیوری حلی، قم، مرتضوی، 1425ق.
لسان العرب، محمد بن مکرم ابن‌منظور، بیروت، دارالفکر؛ دارصادر، 1414ق.
المبسوط فی فقه الإمامیة، محمد بن حسن طوسی، تهران، المکتبة المرتضویة لإحیاء الآثار الجعفریة، 1387ق.
المبسوط، محمد بن احمد سرخسی، بیروت، دارالمعرفة، 1414ق.
المحلی بالآثار، علی بن احمد ابن‌حزم، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
المختصر النافع فی فقه الإمامیة، جعفر بن حسن محقق حلی، قم، مؤسسة المطبوعات الدینیة، 1418ق.
مسالک الأفهام الی تنقیح شرائع الإسلام، زین‌الدین بن علی شهید ثانی، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413ق.
مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، حسین بن محمدتقی نوری، بیروت، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1408ق.
مغنی المحتاج الی معرفة معانی الفاظ المنهاج، محمد بن احمد خطیب شربینی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
المغنی، عبدالله بن احمد ابن‌قدامه، قاهره، مکتبة القاهرة، 1388ق.
المفردات فی غریب القرآن، حسین بن محمد راغب اصفهانی، دمشق، دارالقلم؛ بیروت، الدار الشامیة، 1412ق.
منح الجلیل شرح مختصر خلیل، محمد بن احمد علیش، بیروت، دارالفکر، 1409ق.
الموجز فی أصول الفقه، جعفر سبحانی، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1387ش.
المهذب فی فقه الإمام الشافعی، ابراهیم بن علی شیرازی، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
نیل الأوطار، محمد بن علی شوکانی، قاهره، دارالحدیث، 1413ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار