بررسی تطبیقی تصدی منصب ولایت و رهبری جامعه توسط بانوان در فقه مذاهب اسلامی و حقوق ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق دانشگاه بیرجند

2 کارشناس ارشد فقه مقارن و حقوق جزای اسلامی دانشگاه مذاهب اسلامی

3 کارشناس ارشد حقوق دادرسی اداری دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری

چکیده

یکی از مسائل مورد بحث در فقه اسلامی، جواز یا عدم جواز تصدی مناصب ولایی، همچون رهبری حکومت توسط بانوان است. در این نوشتار با روش توصیفی ـ تحلیلی به بررسی تطبیقی این مسئله در فقه مذاهب اسلامی و حقوق ایران پرداخته می‌شود. در فقه مذاهب اسلامی جز یک فرقه (شبیبیه)، همگی قائل به عدم جواز تصدی این منصب توسط زنان می‌باشند. نظام حقوقی ایران به بهترین نحو بین حاکمیت قواعد شرع (اراده خداوند) و قواعد موضوعه (اراده مردم) آشتی برقرار کرده و مدیریت جامعه بر مبنای قواعد شرعی را بر عهده ولی‌فقیه و مدیریت بر مبنای قواعد موضوعه را بر عهده رهبر منتخب مردم قرار داده است و ممنوعیت تصدی زنان را صرفاً در بعد فقهی و آن هم منصب ولایت فقیه برمی‌شمارد. از جهت حقوق موضوعه ممنوعیتی در این خصوص دیده نمی‌شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Comparative Study of the Position of Wilayah Al-Faqih and Leadership of the Society by Women in Jurisprudence of Islamic Denominations and Iranian Law

نویسندگان [English]

  • Ahmad khosravi 1
  • Ayoub Shafeipoor 2
  • Mehran Abshirini 3
1 Assistant Professor at University of Birjand
2 MA at University of Islamic Denominations
3 MA at University of Judicial Sciences and Administrative Services
چکیده [English]

One of the issues discussed in Islamic jurisprudence, is permission or the lack of permission for women to hold positions like the leadership of the government. This descriptive-analytical study paid to comparative study of this issue in Jurisprudence of Islamic Denominations and Iranian Law. In Jurisprudence of Islamic Denominations, except one sect (Shabibiyyah), all consider that women are not authorized to hold this position. In the legal system of Iran, it is best to reconcile the rule of Islamic law (the will of God) and the rule of law (the will of the people) and the management of the society that based on the rules of the Islamic jurisprudence has been placed on Wali al-Faqih and management of society that based on the rule of law has been placed on the elected leader of the people. The prohibition of leadership of women has just been put in the jurisprudential aspect, and it is the position of Wilayah al-Faqih. There are no prohibitions on the subject in this regard.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Leadership
  • Wilayah
  • Women
  • Comparative Jurisprudence
  • Statutory Law
قرآن کریم.
أسنى المطالب فی شرح روض الطالب، زکریا بن محمد انصاری، بیروت، دارالکتاب الإسلامی، بی‌تا.
الأشباه و النظائر، عبدالوهاب بن علی سبکی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1411ق.
إظهار الحق و الصواب فی حکم الحجاب و التبرج و السفور و الخلوة بالمرأة الأجنبیة و سفرها بدون محرم و الاختلاط فی ضوء الکتاب و السنة و آثار السلف الصالح، سعید بن علی قحطانی، ریاض، مطبعة سفیر، بی‌تا.
الأمثل فی تفسیر کتاب الله المنزل، ناصر مکارم شیرازی، قم، مدرسه امام علی بن ابی‌طالب(ع)، 1379ش.
بدایة المجتهد و نهایة المقتصد، محمد بن احمد ابن‌رشد حفید، قاهره، دارالحدیث، 1425ق.
البیان فی مذهب الإمام الشافعی، یحیی بن ابی‌‎الخیر عمرانی، بیروت، دارالمنهاج، 1421ق.
تحفة المحتاج فی شرح المنهاج، احمد بن محمد ابن‌حجر هیتمی، مصر، المکتبة التجاریة الکبرى، 1357ق.
"تحلیل حقوقی اصل 115 قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در خصوص شرایط رئیس جمهور"، ولی رستمی و میثم موسی پور، مجله حقوق، دوره 41، شماره 1، 1390ش.
تفسیر کنز الدقائق و بحر الغرائب، محمد بن محمدرضا قمی مشهدی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1368ش.
تفسیر القرآن العظیم، اسماعیل بن عمر ابن‌کثیر، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1419ق.
تنبیه الأمة و تنزیه الملة، محمدحسین نائینی، تصحیح: سید جواد ورعی، قم، بوستان کتاب، 1388ش.
جامع البیان فی تأویل القرآن، محمد بن جریر طبری، بیروت، مؤسسة الرسالة، 1420ق.
الجامع لأحکام القرآن، محمد بن احمد قرطبی، قاهره، دارالکتب المصریة، 1384ق.
جواهر الکلام فی شرح شرائع الإسلام، محمدحسن نجفی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی‌، 1404ق.
حاشیة الدسوقی على الشرح الکبیر، محمد بن احمد دسوقی، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
حاشیة البجیرمی على شرح المنهج، سلیمان بن محمد بجیرمی، مصر، مصطفی البابی الحلبی، 1369ق.
الحاوی الکبیر فی فقه مذهب الإمام الشافعی، علی بن محمد ماوردی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1419ق.
حدود مشارکت سیاسی زنان در اسلام، محمدمهدی شمس­‌الدین، ترجمه محسن عابدی، تهران، بعثت، 1376ش.
حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، ج2: حاکمیت و نهادهای سیاسی، محمد هاشمی، تهران، میزان، 1382ش.
حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، مرتضی نجفی اسفاد و فرید محسنی، تهران، الهدی، 1379ش.
حقوق الإنسان فی الإسلام، علی عبدالواحد وافی، قاهره، دار نهضة مصر، 1979م.
حقوق زن در قرآن، محمدتقی مصباح یزدی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1382ش.
الخلاف، محمد بن حسن طوسی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1407ق.
الدروس الشرعیة فی فقه الإمامیة، محمد بن مکی شهید اول، قم، دفتر انتشارات اسلامى، 1417ق.
رد المحتار على الدر المختار، محمدامین بن عمر ابن‌عابدین، بیروت، دارالفکر، 1412ق.
رسائل، اعلامیه و مکتوبات شهید شیخ فضل­‌الله نوری، محمد ترکمان، تهران، رسا، 1362ش.
"ریاست جمهوری زنان در ابهام"، اشرف گرامی زادگان، مجله حقوق زنان، شماره 26، 1384ش.
ریاض المسائل فی تحقیق الأحکام بالدلائل، سید علی بن محمدعلی طباطبایی، قم، مؤسسة آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1418ق.
زاد المسیر فی علم التفسیر، عبدالرحمن بن علی ابن‌جوزی، بیروت، دارالکتاب العربی، 1422ق.
"زن و ولایت سیاسی و قضایی"، محمدمهدی آصفی، مجله فقه اهل بیت، شماره 42، 1385ش.
سلسلة الأحادیث الضعیفة و الموضوعة و أثرها السیئ فی الأمة، محمد ناصرالدین البانی، ریاض، دارالمعارف، 1412ق.
سنن الترمذی، محمد بن عیسی ترمذی، مصر، مصطفى البابی الحلبی، 1395ق.
السنن الکبری، احمد بن حسین بیهقی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1424ق.
سنن النسائی، احمد بن شعیب نسائی، حلب، مکتب المطبوعات الإسلامیة، 1406ق.
"شایستگی زنان برای قضاوت و مناصب رسمی"، محمدهادی معرفت، مجله حکومت اسلامی، شماره 4، 1376ش.
شرائع الإسلام فی مسائل الحلال و الحرام، جعفر بن حسن محقق حلی، قم، اسماعیلیان‌، 1408ق.
شرح مختصر خلیل، محمد بن عبدالله خرشی، بیروت، دارالفکر، بی‌تا.
صحیح البخاری، محمد بن اسماعیل بخاری، دمشق، دارطوق النجاة، 1422ق.
صورت مشروح مذاکرات مجلس بررسی نهایی قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران، اداره کل امور فرهنگی و روابط عمومی مجلس شورای اسلامی، 1364ش.
الفرق بین الفرق، عبدالقاهر بن طاهر بغدادی، بیروت، دارالآفاق الجدیدة، 1402ق.
فرهنگ تشریحی اصطلاحات اصول، عیسی ولائی، تهران، نشر نی، 1392ش.
الفصل فی الملل و الأهواء و النحل، علی بن احمد ابن‌حزم، قاهره، مکتبة الخانجی، بی‌تا.
القواعد و الفوائد الأصولیة و ما یتعلق بها من الأحکام الفرعیة، علی بن محمد بعلی، صیدا ـ بیروت، المکتبة العصریة، 1420ق.
کشاف القناع عن متن الإقناع، منصور بن یونس بهوتی، بیروت، دارالکتب العلمیة، بی‌تا.
مبادی نظام الحکم فی الإسلام، عبدالحمید متولی، اسکندریه، منشأة المعارف، 1978م.
مبانی فقهی حکومت اسلامی، حسینعلی منتظری، ترجمه محمود صلواتی، قم، تفکر، 1369ش.
المبدع فی شرح المقنع، ابراهیم بن محمد ابن‌مفلح، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1418ق.
مجمع البیان فی تفسیر القرآن‏، فضل بن حسن طبرسی، تهران، ناصرخسرو، 1372ش.
مجمع الزوائد و منبع الفوائد، علی بن ابی‌بکر هیثمی، قاهره، مکتبة القدسی، 1414ق.
مجموعه مقالات فقهی، حقوقی، فلسفی و اجتماعی، سید محمد موسوی بجنوردی، ج2، تهران، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، 1381ش.
المرأة و مسئلة الإمارة، رحمت‌الله طارق، پاکستان، ادارة ادبیات إسلامیة، 1986م.
مسالک الأفهام إلی تنقیح شرائع الإسلام، زین‌الدین بن علی شهید ثانی، قم، مؤسسة المعارف الإسلامیة، 1413ق.
المعجم الکبیر، سلیمان بن احمد طبرانی، قاهره، مکتبة ابن‌تیمیة، 1415ق.
مغنی المحتاج إلی معرفة معانی ألفاظ المنهاج، محمد بن احمد خطیب شربینی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1415ق.
من لایحضره الفقیه، محمد بن علی ابن‌بابویه، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1413ق.
منتخب الأحکام، یوسف صانعی، قم، میثم تمار، 1380ش.
نظام الحکومة النبویة المسمی التراتیب الإداریة، محمدعبدالحی بن عبدالکبیر کتانی، بیروت، دارالأرقم بن أبی‌الأرقم، بی‌تا.
نهایة المحتاج إلى شرح المنهاج، محمد بن احمد رملی، بیروت، دارالفکر، 1404ق.
ولایة المرأة فی الفقه الإسلامی، حافظ محمد انور، ریاض، داربلنسیة، 1420ق.
ولایت فقیه، سید روح­‌الله خمینی، تهران، ناس، 1364ش.