خوانشی بر تقریب مذاهب اسلامی مبتنی بر فهم فقهی منافع هویت ملی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

2 دانشیار گروه فقه و مبانی حقوق اسلامی دانشگاه سیستان و بلوچستان

چکیده

«هویت ملی» با وجود تنوع فرهنگ، قومیت، ادیان و مذاهب در ایران، فصل مشترک تمامی این تفاوت‌ها است. قرائت‌های موجود از هویت ملی، نشان از نگاه غیرواقع­‌گرایانه به این عنصر انسجام­‌بخش اجتماعی دارد که نمود آن را می‌توان در تقریب مذاهب، ذیل تدارک منافع ملی دید. در واقع، منافع امت، بخشی از منافع هویت ملی قلمداد می‌شود. رویکرد واقع‌گرایانه نسبت به ‌تقریب مذاهب اسلامی، چه از حیث روابط فراملی و چه از حیث فروملی، نیازمند بینشی دقیق در فهم منافع ملی است. فهم فقهی منافع هویت ملی، می‌تواند به خوانش نوینی از تقریب منتهی شود. نوشتار پیش رو که با روش توصیفی - تحلیلی انجام‌شده، نشان می‌دهد: بازنمایی هویت ملی و الزامات حفظ منافع آن، با ادراکی فقهی در جهت تقریب مذاهب اسلامی، با توجه به اصول و قواعدی، مانند مصالح امت اسلامی، عدالت و نفی سبیل، حاکم بر حفظ منافع ملی است که می‌تواند مذاهب اسلامی را در خود مجتمع سازد. بنابراین، توجه به ‌تقریب با فهمی فقهی نسبت به ملیت و منافع آن، با تمسک به بناء عقلاء، سیره متشرعه و نظریه منطقة الفراغ، تبیین روشنی از تقریب به دست می‌دهد.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

A Reading on the Proximity of Islamic Denominations Based on a Jurisprudential Understanding of the Interests of National Identity

نویسندگان [English]

  • Shaghayegh Amerian 1
  • Mostafa Kaykha 1
  • Mohammad Reza Kaykha 2
1 PhD student at University of Sistan & Baluchestan
2 Associate Professor at University of Sistan & Baluchestan
چکیده [English]

“National identity”, despite the diversity of cultures, ethnicities, religions, and sects in Iran, is the common denominator of all these differences. Existing interpretations of national identity show an unrealistic view of this element of social solidarity, which can be seen in the proximity of the Islamic denominations, under the provision of national interests. A realistic approach to the proximity of Islamic denominations, both in terms of national and transnational relations, requires a careful insight into the understanding of national interests. Relying on the mechanism of traditional jurisprudence in order to preserve the interests of national identity as a common aspect of religious differences can introduce proximity with a new understanding. The present article, which has been done by analytical-descriptive method, shows the representation of national identity and the requirements of preserving its interests with a jurisprudential understanding in order to approximate Islamic denominations according to principles and rules such as the principle of interests of the Islamic Ummah and the principle of justice or Nafy al-Sabil Rule (Non-Dependency Rule), etc. govern the protection of national interests that can integrate Islamic denominations. Therefore, paying attention to proximity with a jurisprudential understanding of nationality and its interests by relying on the rational and religious way of life as well as the theory of Mantaqat al-Firagh (the lacuna) gives a clear explanation of proximity.

کلیدواژه‌ها [English]

  • National Interests
  • National Identity
  • Proximity of Islamic Denominations
  • Nationality
  • Jurisprudential Understanding

مراجع

قرآن کریم.
آشنایی با تقریب مذاهب اسلامی، محمدتقی فخلعی، تهران، مشعر، 1387ش.
اسلام؛ آیین همبستگی، عبدالکریم بی‌آزار شیرازی، تهران، بعثت، 1354ش.
انوار الهدایة، سید روح­‌الله خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1372ش.
انقلاب اسلامی و هویت ملی، علیرضا زهیری، قم، انجمن معارف اسلامی ایران، 1381ش.
اصول روابط بین‌الملل، سید حسین سیف­‌زاده، تهران، سفیر، 1385ش.
اقتصادنا، سید محمدباقر صدر، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات، 1402ق.
الاسلام یقود الحیاة، سید محمدباقر صدر، قم، مرکز الابحاث و الدراسات التخصصیة للشهید صدر، 1361ش.
القواعد الفقهیة، سید محمدحسن موسوی بجنوردی، قم، نشر الهادی، 1419ق.
القواعد و الفوائد، محمد بن مکی شهید اول، قم، مکتبة المفید، بی‌تا.
اصول کافی، محمد بن یعقوب کلینی، ترجمه جواد مصطفوی، قم، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، 1375ش.
اصول الفقه، محمدرضا مظفر، قم، مکتب الاعلام الإسلامی، 1373ش.
«امت و ملت، نگاهی دوباره»، حسین جوان آراسته، مجله حکومت اسلامی، شماره 16، 1379ش.
بنیادهای هویت ملی ایرانی، حمید احمدی، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی، 1384ش.
«بررسی واسازانه نقش ایدئولوژی در سیاست خارجی ایران و پیوند آن با واقع‌گرایی و آرمان‌گرایی»، شهروز ابراهیمی، مجله روابط خارجی، شماره 4، 1388ش.
بحران نوگرایی و فرهنگ سیاسی در ایران معاصر، علی‌اصغر کاظمی، تهران، قومس، 1382ش.
بحوث فی علم الأصول، سید محمود هاشمی شاهرودی، قم، مرکز الغدیر، 1417ق.
تنبیه الامة و تنزیه الملة، محمدحسین نائینی، قم، بوستان کتاب، 1421ق.
تأثیر فرهنگ ملی بر سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، احمد نقیب­‌زاده، تهران، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی، 1381ش.
تحریر الوسیلة، سید روح­‌الله خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1385ش.
«تحلیل جامعه‌شناسی هویت ملی در ایران و طرح چند فرضیه»، ابراهیم حاجیانی، مجله مطالعات ملی، شماره 5، 1379ش.
تفصیل وسائل الشیعة الی تحصیل مسائل الشریعة، محمد بن حسن حرعاملی، قم، مؤسسه آل البیت(ع) لإحیاء التراث، 1409ق.
«جریان­‌شناسی تقریب مذاهب اسلامی»، حسن بشارتی­‌راد، مجله جریان شناسی دینی ـ معرفتی در عرصه بین‌الملل، شماره 3، 1393ش.
حیاة الامام الحسن بن علی(ع)، باقر شریف قرشی، بیروت، دارالکتب العلمیه، 1393ق.
حقوق بین‌الملل خصوصی، محمد نصیری، تهران، آگاه، 1398ش.
خدمات متقابل ایران و اسلام، مرتضی مطهری، تهران، صدرا، 1365ش.
دانشنامه سیاسی، داریوش آشوری، تهران، مروارید، 1384ش.
دایرة المعارف ناسیونالیسم، الکساندر ماتیل، ترجمه کامران فانی، تهران، وزارت امور خارجه، 1384ش.
دروس فی علم الاصول، سید محمدباقر صدر، بیروت، دارالکتاب اللبنانی، 1406ق.
«دین و ملیت در هویت ایرانی»، حمید احمدی، مجله حقوق و علوم سیاسی، شماره 67، 1384ش.
-راه­‌های تقریب مذاهب اسلامی و وحدت مسلمانان»، محمد واعظ زاده خراسانی، مجله مطالعات اسلامی، شماره 60، 1382ش.
سیره پیشوایان: نگرشی بر زندگانی اجتماعی، سیاسی و فرهنگی امامان معصوم، مهدی پیشوایی، قم، مؤسسه امام صادق(ع)، 1372ش.
الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیة، اسماعیل بن حماد جوهری، بیروت، دارالعلم للملایین، 1376ق.
صحیفه امام، سید روح­‌الله خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1378ش.
صحیفه نور، سید روح­‌الله خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1380ش.
صحیح ابن‌حبان، محمد ابن‌حبان، بیروت، موسسة الرسالة، 1414ق.
«ضرورت گفتگوی ادیان و مذاهب»، محمدحسین فضل الله، مجله هفت آسمان، شماره 7، 1389ش.
«عدالت مهدوی در قرآن»، هادی معرفت، مجله انتظار، شماره 13، 1383ش.
عین الحیاة، محمدباقر بن محمدتقی مجلسی، قم، انوار الهدی، 1382ش.
فلسفه سیاست، محمدجواد نوروزی، قم، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره)، 1380ش.
«قاعده نفی سبیل در اندیشه اسلامی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، بهادر زارعی و دیگران، مجله مطالعات انقلاب اسلامی، شماره 36، 1393ش.
کشف الغمة فی معرفة الائمة، علی بن عیسی اربلی، ترجمه سید ابراهیم میانجی، تهران، کتاب‌فروشی اسلامیه، 1382ش.
کتاب البیع، سید روح­‌الله خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1421ق.
کاوش‌های فقهی، سید عباس حسینی قائم‌مقامی، تهران، امیرکبیر، 1378ش.
لسان العرب، محمد بن مکرم ابن‌منظور، بیروت، دارالفکر؛ دارصادر، 1414ق.
مجموعه آثار، مرتضی مطهری، تهران، صدرا، 1374ش.
«مصاحبه مجمع جهانی تقریب مذاهب اسلامی با آیت‌الله واعظ زاده خراسانی»، مجله پیام حوزه، شماره 13، 1376ش.
مصباح الفقاهة، محمدعلی توحیدی تبریزی، تقریرات درس سید ابوالقاسم خویی، قم، مؤسسه انصاریان، 1417ق.
ملیت، دیوید میلر، ترجمه داود غرایاق‌زندی، تهران، تمدن ایرانی، 1383ش.
منافع ملی و مسئولیت‌های فراملی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، مقصود رنجبر، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1386ش.
منافع ملی جمهوری اسلامی ایران، داود کیانی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1386ش.
«منافع ملی ما کدامند؟»، محمدرضا تاجیک، مجله مطالعات راهبردی، شماره 12، 1380ش.
«منطقة الفراغ فی التشریع الإسلامی»، سید علی‌اکبر حائری، مجله رسالة التقریب، شماره 11، 1375ش.
«نسبت عملی منافع ملی و ایدئولوژی اسلامی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، محمدحسن خانی و حسین محمدی سیرت، مجله جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، شماره 12، 1397ش.
نهج البلاغه، محمد بن حسین شریف رضی.
ولایت فقیه، سید روح­‌الله خمینی، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره)، 1394ش.
وحدت اسلامی از دیدگاه قرآن و سنت، سید محمدباقر حکیم، ترجمه عبدالهادی فقهی­‌زاده، تهران، تبیان، 1377ش.
هویت و منفعت در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، سید جلال دهقانی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی، 1386ش.
یادداشت‌های استاد مطهری، مرتضی مطهری، تهران، صدرا، 1382ش.
- Defending the national interest: raw materials investments and u.s foreign policy, S. Krasner, prinston, prinston university press, 1978.
- Foreign policy analysis: A comparative introduction, M. Breuning, New York, Palgrave Macmillan, 2007.
- In defense of national interest, H. J. Morgenthau, Chicago, the University of Chicago press, 1950.
- The international relation dictionary, J. C.  Plano, & R. Dilton, u.s.a, longman, 1988.
- Nationalism: theorynideology, Anthony Smith, London: sage publications, 1996.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار