چگونگی تأویل کنایه‌های قرآنی از منظر علامه طباطبایی با نگاهی به آراء دیگر مفسران (مطالعه موردی: کشاف، انوار التنزیل، مجمع البیان، جوامع الجامع و التحریر و التنویر)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دکترای زبان و ادبیات عربی دانشگاه خوارزمی

چکیده

یک اثر ادبی و یا حتی گفتار عادی با دربرداشتن کنایه، مخاطب را به دقت و ظرافت در کشف و برداشت زیبا و دقیق­‌ترین معنی از آن وا می‌دارد و بدین ترتیب، مجال تعامل­‌پذیری را فراهم می‌آورد. قرآن کریم نیز با عنایت به همین کارکرد، گاهی مقصود خود را به زبان کنایه بیان داشته است تا با دعوت ضمنی شنونده به تأمل، گیرایی و پویایی کلام خود را نیز حفظ کرده باشد. نوشتار حاضر اهتمام ورزیده است تا در مرحله اول، با تبیین دقت نظر علامه طباطبایی در پژوهش قرائن کاشفه و برداشت معانی از کنایات قرآنی، مهارت و ظرافت اندیشه وی را به نمایش بگذارد و در گام دوم، آرای چند تفسیر گران دیگر یعنی کشاف، انوار التنزیل، مجمع‌البیان، جوامع الجامع و التحریر و التنویر را نیز طرح کند تا بداعت و قوت گفتار المیزان به‌روشنی مشخص شود. دستاوردهای مهم پژوهش حاضر را می­‌توان در نمایش توانمندی علامه طباطبایی(ره) در درک و تأویل کنایات قرآنی، در نظر داشتن عنصر جمال سیاقی در تأویل هر کنایه و نزدیک داشتن معانی استنباط شده به ساختار لغوی و تعبیری دانست، به‌گونه‌ای که درنهایت، مستنبط علامه طباطبایی را می­‌توان جامع­‌ترین برداشت از کنایه­‌های قرآن کریم دانست.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

How to interpret Qur'anic allusions from the perspective of Allameh Tabataba'i, looking at the opinions of other commentators (case study: Kashaf, Anwar Al-Tanzil, Majma Al-Bayan, Javame Al-Jame & Al-Tahrir va Al-Tanvir)

نویسنده [English]

  • Seyed Ali Mirhosseini
Ph.D at Kharazmi University
چکیده [English]

A literary work or even a normal speech, by including irony, forces the audience to carefully and delicately discover and understand the most beautiful and accurate meaning of it, and thus, it provides the opportunity for interactivity.  The Holy Qur'an has sometimes expressed its intention in the language of irony with regard to the same function, in order to preserve the catchiness and dynamics of its words by implicitly inviting the listener to reflect. In the first step, the present article has made an effort to show the skill and elegance of Allameh Tabatabai's opinion in the research of heuristic proofs and the interpretation of meanings from Quranic allusions. Al-Tanzil, Majma Al-Bayan, Javame Al-Jame, Al-Tahrir va Al-Tanvir should also be proposed so that the innovation and power of Al-Mizan's speech can be clearly identified. The important achievements of the present research can be seen in showing the capability of Allameh Tabataba'i (RA) in understanding and interpreting Quranic allusions, considering the element of beauty of context in the interpretation of each allusion and keeping the inferred meanings close to the lexical and interpretive structure, so that finally, inferred Allameh Tabataba'i can be considered the most comprehensive interpretation of the ironies of the Holy Quran.

کلیدواژه‌ها [English]

  • allusion
  • Qur’anic allusions
  • interpret allusions
  • Allameh Tabataba'i
  • Al-Mizan

مراجع

قرآن کریم، ترجمه ناصر مکارم شیرازی، تهران، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، 1380ش.
قرآن کریم، ترجمه محمدمهدی فولادوند، تهران، دفتر مطالعات تاریخ و معارف اسلامی، بی‌تا.
اساس البلاغه، محمود بن عمر زمخشری، بیروت، دارصادر، 1979م.
اسالیب البیان فی القرآن، سید جعفر حسینی، تهران، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1413ق.
اسرار البلاغة، عبدالقاهر بن عبدالرحمن جرجانی، قاهره، مطبعة الاستقامة، 1948م.
انوار التنزیل و اسرار التأویل، عبدالله بن عمر بیضاوی، بیروت، دارإحیاء التراث العربی، 1998م.
الإیضاح فی علوم البلاغة، محمد بن عبدالرحمن خطیب قزوینی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1424ق.
التحریر و التنویر، محمدطاهر بن محمد ابن‌عاشور، تونس، الدار التونسیة، 1984م.
التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب، محمدهادی معرفت، مشهد، دانشگاه علوم اسلامی رضوی، 1418ق.
جوامع الجامع، فضل بن حسن طبرسی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1423ق.
دانشنامه قرآن و قرآن پژوهی، بهاءالدین خرمشاهی، تهران، دوستان، 1377ش.
دلائل الإعجاز، عبدالقاهر بن عبدالرحمن جرجانی، بیروت، دارالمعرفة، 1978م.
الرمزیة فی الأدب العربی، درویش سجندی، قاهره، دار نهضة مصر، بی‌تا.
روش علامه طباطبایی در تفسیر المیزان، علی اوسی، ترجمه سید حسین میرجلیلی، تهران، سازمان تبلیغات اسلامی، 1370ش.
الصناعتین، حسن بن عبدالله ابوهلال عسکری، قاهره، مطبعة الاستقامة، 1952م.
القاموس المحیط، محمد بن یعقوب فیروزآبادی، بیروت، مؤسسة الرسالة، 2005م.
الکشاف عن حقائق غوامض التنزیل، محمود بن عمر زمخشری، بیروت، دارالکتاب العربی، 1417ق.
الکنایة و التعریض، عبدالملک بن محمد ثعالبی، قاهره، دار قباء، 1998م.
لسان العرب، محمد بن مکرم ابن‌منظور، بیروت، دارالمعرفة؛ دارصادر، 1414ق.
مجاز القرآن، معمر بن مثنی ابوعبیده، قاهره، مطبعة الاستقامة، 1954م.
مجمع البیان فی تفسیر القرآن، فضل بن حسن طبرسی، بیروت، دارالعلوم، 2005م.
مختصر المعانی، مسعود بن عمر تفتازانی، قم، الشریف الرضی، 1363ش.
المطول، مسعود بن عمر تفتازانی، قم، کتابخانه آیة‌الله مرعشی نجفی، 1407ق.
مفتاح العلوم، یوسف بن ابی‌بکر سکاکی، بیروت، دارالکتب العلمیة، 1937م.
مفتاح المیزان، علیرضا میرزامحمد، تهران، مرکز نشر فرهنگی رجا، 1364ش.
موسوعة النحو و الصرف و الإعراب، امیل بدیع یعقوب، بیروت، دارالعلم للملایین، 1991م.
مهر تابان، سید محمدحسین حسینی طهرانی، قم، باقر العلوم(ع)، بی‌تا.
المیزان فی تفسیر القرآن، سید محمدحسین طباطبایی، قم، دفتر انتشارات اسلامی، 1417ق.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار